Paleofacje i paleomorfologia górnopermskich (cechsztyńskich) basenów ewaporatowych w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego (zachodnia Polska)

• Autorzy: Czapowski Grzegorz , Małolepszy Zbigniew , Szynkaruk Ewa , Chełmiński Jacek , Nowacki Łukasz , Skowroński Leszek

Warianty tytułu

EN

Palaeofacies and palaeomorphology of Upper Permian (Zechstein) evaporite basins in the Gorzów Wielkopolski area (western Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przestrzenny model budowy geologicznej tzw .bloku Gorzowa, obejmujący otoczenie Gorzowa Wielkopolskiego w zachodniej Polsce, obrazuje architekturę sedymentacyjno-tektoniczną basenu depozycyjnego od utworów karbonu w podłożu waryscyjskim na głęb 2,5-4,5 km p p m po osady kenozoiku Przy konstrukcji modelu wykorzystano dane z 23 zdjęć sejsmicznych 3D, ponad tysiąca linii sejsmicznych 2D oraz dane z 300 głębokich (>500 m) odwiertów. Istotnym komponentem modelu są utwory ewaporatowe (siarczany i sole) permu górnego (cechsztyn), stanowiące od ok 1/4 do ok 1/3 wypełnienia basenu w strefach poduszek solnych. Tworzy je 10 siarczanowych (anhydryty) i 9 litostratygraficznych wydzieleń solnych (w tym 2 wydzielenia soli K–Mg), przypisanych odpowiednio cyklotemom od PZ1 do PZ4 cechsztynu. Opisy materiału rdzeniowego z 53 otworów wiertniczych (na blisko 280 otworów rejestrujących utwory cechsztynu) umożliwiły wyróżnienie szeregu litofacji, reprezentujących różne środowiska depozycji ewaporatów. Dla utworów siarczanowych wyróżniono następujące litofacje: otwartego basenu siarczanowego (z partiami głębszymi), platformy siarczanowej, laguny siarczanowej (z partiami płytszymi), laguny i panwi solno-siarczanowej oraz sebkhy siarczanowej. W przypadku utworów solnych są to facje: otwartego basenu solnego (z partiami głębszymi i płytszymi), laguny solnej (z partiami płytszymi), laguny solno-siarczanowej, panwi solnej z przejściem do saliny, saliny oraz nadmorskiego (przeradzającego się w śródlądowy) zbiornika jeziornego typu playa. Analiza rozkładu miąższości poszczególnych wydzieleń i wymienionych litofacji pozwoliła opracować mapy przypuszczalnej paleomorfologii kolejnych basenów ewaporatowych: siarczanowych (6 map) i solnych (6 map) oraz przekroje geologiczne poszczególnych cyklotemów (4 przekroje). Wartości korelacji między miąższością siarczanów rozpoczynających depozycję ewaporatów w każdym z cykli a miąższością nadległych soli oraz tychże soli do kończących cykl siarczanów umożliwiły określenie typu ewaporatowego basenu depozycyjnego. Jedynie zbiorniki sedymentacyjne utworów najstarszej soli kamiennej (Na1) i anhydrytu stropowego (A3r/A3g) reprezentują basen typu „wypełnieniowego” (infill evaporite basin; wysoka ujemna wartość współczynnika korelacji), pozostałe badane ewaporaty powstały w basenach typu „niestabilnego” (fluctuating evaporite basin; niska ujemna i dodatnia wartość współczynnika korelacji). W interpretacjach rozkładu miąższości ewaporatów uwzględniono także wpływ tektoniki post- i syndepozycyjnej, szczególnie aktywnej podczas formowania ewaporatów cyklotemów PZ2 i PZ3.

EN

A geological 3D model of the so-called Gorzów Block, located in the Gorzów Wielkopolski area in western Poland, presents the sedimentary-tectonic architecture of the depositional basin, including the deposit succession from Carboniferous rocks at the bottom (depth 2 5–4 5 km b s l ; Variscan basement) to Cenozoic sediments at the top. The model has been developed using a database of 23 3D and over a thousand of 2D seismic sections, as well as of 300 deep (>500 m) boreholes. Upper Permian (Zechstein) evaporites (sulphates and salts) constituted c.a. 1/3 to 1/4 of the whole basin infill in zones of their thickness maxima They were drilled in 280 boreholes and represent 10 sulphate (anhydrite) and 9 salt lithostratigraphic units (including two K–Mg salts units), corresponding to the Zechstein cyclothems from PZ1 to PZ4. Core description of 58 boreholes allowed distinguishing several lithofacies attributed to various evaporate depositional environments, such as: open sulphate or salt basin (including deeper parts), sulphate platform, sulphate lagoon (including shallower parts), salt-sulphate lagoon and pan, and sulphate sabkha, salina and seaside lake, transforming into an inland one of playa type. Thickness and lithofacies distribution of following evaporite lithostratigraphic units of four Zechstein cyclothems is illustrated by geological cross-sections and the thickness-palaeofacies maps of corresponding evaporate depositional basins. These maps present supposed location of palaeomorphological structures as shoals, platforms, islands, evaporitic (sulphate and salt) pans, lagoons and basins with their deeper and shallower parts. Also the lists of commented parameters of evaporite units (top and bottom depth, thickness and their statistics such as minimum, maximum and average values) are provided. The thickness ratio value of sulphates to chlorides in following cyclothem successions enabled to define the type of evaporate depositional basin. Most of studied Zechstein evaporitic basins represented the “fluctuating” basin type (low negative and positive ratio values), in which the local subsidence and the changing precipitation and accumulation rate were dominant factors with a minor role of basin palaeobathymetry. Only the sedimentary basins of Oldest Halite (Na1, PZ1 cyclothem) and Top Anhydrite (A3r, PZ3 cyclothem) were classified as the “infill” evaporate basin type (high negative ratio value), where the precipitated evaporites adapted to the inherited former basin bottom morphology producing thicker sulphates on basin shoals and thicker salts in its depressions. Thickness differences indicated also the role of post- and synsedimentary tectonics, active especially during deposition of PZ2 and PZ3 evaporites.

Słowa kluczowe

PL

facje; paleogeomorfologia; ewaporaty; cechsztyn; zachodnia Polska

EN

facies; palaeomorphology; evaporites; Zechstein; western Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Prace Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2023
• Tom: T.208
• Strony: 1--64
• Opis fizyczny: Bibliogr. 98 poz., map., tab., wykr.

Twórcy

autor

Czapowski Grzegorz

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Małolepszy Zbigniew

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Szynkaruk Ewa

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Chełmiński Jacek

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Nowacki Łukasz

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Skowroński Leszek

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• 1. ADAMCZAK-BIAŁY T., BECKER A., CHEŁMIŃSKI J., CZAPOWSKI G., CZURYŁOWICZ K., FELDMAN-OLSZEWSKA A., GŁUSZYŃSKI A., GOGOŁEK T., JASIŃSKI Ł., KACZOROWSKI Z., KASIŃSKI J., KIJEWSKA S., LESZCZYŃSKI K., MAŁOLEPSZY Z., MIŁACZEWSKI L., MIZERSKI W., MODLIŃSKI Z., NOWACKI Ł., PACZEŚNA J., PAPIERNIK B., PODHALAŃSKA T., ROMAN M., SATERNUS A., SKOWROŃSKI L., SŁODKOWSKI M., STĘPIEŃ U., SZYNKARUK E., TOMASZCZYK M., WAGNER J., WAKSMUNDZKA M., WÓJCIK K., WRÓBEL G., 2016 - 3D cyfrowy model pokrywy osadowej Basenu Lubelskiego. Opracowanie końcowe. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa, 6710/2017.
• 2. ADAMCZAK-BIAŁY T., BECKER A., CHEŁMIŃSKI J., CZAPOWSKI G., FELDMAN-OLSZEWSKA A., GŁUSZYŃSKI A., GOGOŁEK T., KIERSNOWSKI H., KIJEWSKA S., LESZCZYŃSKI K., MAJEWSKA A., MAŁOLEPSZY Z., NOWACKI Ł., PAWLOS R., PERYT T., ROSOWIECKA O., SMAJDOR Ł., STĘPIEŃ U., SZYNKARUK E., TOMASZCZYK M., WAKSMUNDZKA M. I., WAŚKIEWICZ K., WĘGLIŃSKI D., WRÓBEL K., ŻUK T., 2020 - Trójwymiarowy, cyfrowy model pokrywy osadowej bloku Gorzowa. 4. Opracowanie końcowe. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa, 9458/2020.
• 3. AMIEL R.J., FRIEDMAN G.M., 1977 - Continental sabkha in Arava Valley, between Dead Sea and Red Sea: Significance for origin of vvaporites. AAPG Bulletin, 55, 4: 581-592.
• 4. ANDERSON R.Y., DEAN W.E., KIRKLAND D.W., SNIDER H.I., 1972 - Permian Castile varved evaporite sequences, West Texas and New Mexico. GSA Bulletin, 83, 1: 59-86.
• 5. ARAKEL A.V., 1980 - Genesis and diagenesis of Holocene evaporite sediments in Hutt and Leeman Lagoons, Western Australia. Journal of Sedimentary Petrology, 50, 4: 1305-1326.
• 6. BĄBEL M., 1999 - Facies and depositional environments of the Nida Gypsum deposits (Middle Miocene, Carpathian Foredeep, southern Poland). Geological Quarterly, 43, 4: 405-428.
• 7. BĄBEL M., 2007 - Depositional environments of a salina-type evaporite basin recorded in the Badenian gypsum facies in the northern Carpathian Foredeep. Geological Society, London, Special Publications, 285:107-142.
• 8. BETZIER C., PAWELLEK T., 2014 - Facies, stratigraphic architecture and high-resolution sequence stratigraphy of the Zechstein anhydrite (Werra Anhydrite) in Menslager area (Lower Saxony, N Germany). Zeitschrift der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften (German Journal of Geosciences), 165, 3: 331-344.
• 9. BORCHERT H., 1969 - Principles of oceanic salt deposition and metamorphism. GSA Bulletin, 80, 5: 821-864.
• 10. BORCHERT H., MUIR R.O., 1964 - Salt deposits: The origin, metamorphism and deformation of evaporities. Van Nostrand Reinhold Company, New York.
• 11. BRAITSCH O., 1971 - Salt deposits: their origin and composition. Springer-Verlag, New York.
• 12. BRIGGS L.I., 1958 - Evaporite facies. Journal of Sedimentary Petrology, 28, 1: 46-56.
• 13. BRYANT R.G., SELLWOOD B.W., MILLINGTON A.C., DARKE N.A., 1994 - Marine-like potash evaporite formation on a continental playa: case study from Chott el Djerid, southern Tunisia. Sedimentary Geology, 90, 3/4: 269 291.
• 14. BUKOWSKI K., 2011 - Badeńska sedymentacja salinarna na obszarze między Rybnikiem a Dębicą w świetle badań geochemicznych, izotopowych i radiometrycznych. Rozprawy. Monografie, 236: 1-184. Wydaw. AGH, Kraków.
• 15. CHEŁMIŃSKI J., CZAPOWSKI G., MAŁOLEPSZY Z., NOWACKI Ł., ROSOWIECKA O., STĘPIEŃ U., 2016 - Integracja wgłębnych danych geologicznych i geofizycznych w celu uszczegółowienia budowy geologicznej wysadów solnych na przykładzie wysadu Łanięta. Przegląd Solny, 12: 98-113.
• 16. CHEŁMIŃSKI J., TOMASZCZYK M., SŁODKOWSKI M., CZAPOWSKI G., MISIEK G., 2008 - Informatyczny system rejestracji zagrożeń wodnych w Kopalni Soli Kłodawa w Kłodawskim Wysadzie Solnym (Centralna Polska). Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 24, 3/2: 185-195.
• 17. CZAPOWSKI G., 1987 - Sedimentary facies in the Oldest Rock Salt (Na1) of the Łeba elevation (northern Poland). Lecture Notes of Earth Sciences, 10: 207-224.
• 18. CZAPOWSKI G., 1989 - Środowiska sedymentacji soli kamiennych cyklotemów PZ2 PZ3 w syneklizie perybałtyckiej. Przegląd Geologiczny, 37, 4: 209-212.
• 19. CZAPOWSKI G., 1990 - Kontynentalne osady chlorkowe w górnym cechsztynie Polski. Przegląd Geologiczny, 38, 9: 370-374.
• 20. CZAPOWSKI G., 1993 - Finalne osady chlorkowe w cechsztynie schyłek czy początek cyklu depozycyjnego? (implikacje stratygraficzne). Przegląd Geologiczny, 41, 5: 342-343.
• 21. CZAPOWSKI G., 1994 - Facies characteristics and distribution of the Zechstein (Upper Permian) salt deposits of PZ3 (Leine) Cycle in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 41, 4: 229-237.
• 22. CZAPOWSKI G., 1995 - Upper Permian (Zechstein) salt deposits on the Żary Pericline characteristics, origin and economical value. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 150: 35-60.
• 23. CZAPOWSKI G., 1998 - Geneza najstarszej soli kamiennej cechsztynu w rejonie Zatoki Puckiej (studium sedymentologiczne) [pr. dotor.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa [nr 696/99].
• 24. CZAPOWSKI G., 2007 - Ocena głębokości zbiornika solnego i czasu depozycji chlorków sodu na przykładzie utworów najstarszej soli kamiennej (Na1) cyklu PZ1 cechsztynu w rejonie Zatoki Puckiej. Przegląd Geologiczny, 55, 7: 573-581.
• 25. CZAPOWSKI G., 2019 - Perspektywy lokowania kawern magazynowych wodoru w pokładowych wystąpieniach soli kamiennych górnego permu (cechsztyn) w Polsce - ocena geologiczna. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 477: 21-54.
• 26. CZAPOWSKI G., TOMASZCZYK M., 2014 - Baseny ewapora- towe cykli PZ1, PZ2 i PZ3 cechsztynu (górny perm) w Polsce - studium miąższościowe. Przegląd Solny, 10: 49-64.
• 27. CZAPOWSKI G., ANTONOWICZ L., PERYT T.M., 1991 - Facies and paleogeography of the Zechstein (Upper Permian) Older Halite (Na2) in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 38, 4: 45-55.
• 28. CZAPOWSKI G., PERYT T.M., ANTONOWICZ L., 1994 - Facies and paleogeography of the Zechstein (Upper Permian) Oldest Halite (Na1) in Poland. Bull. Pol. Academ. des Sciences, Earth Sciences, 41, 4: 217-227.
• 29. CZAPOWSKI G., CHEŁMIŃSKI J., MAŁOLEPSZY Z., NOWACKI Ł., 2017 - Rozwój sedymentacji utworów ewapo- ratowych cechsztynu na obszarze rowu mazursko-lubelskiego (SE Polska). Przegląd Solny, 13: 75-93.
• 30. CZAPOWSKI G., CHEŁMIŃSKI J., TOMASZCZYK M., TOMASSI-MORAWIEC H., 2007 - Metodyka modelowania przestrzennego budowy geologicznej osadowych złóż pokładowych na przykładzie cechsztyńskiego złoża soli kamiennej „Mechelinki” nad Zatoką Pucką. Przegląd Geologiczny, 55, 8: 681-689.
• 31. CZAPOWSKI G., NOWACKI Ł., CHEŁMIŃSKI J., GŁUSZYŃSKI A., SKOWROŃSKI L., 2018 - Warunki występowania i wykształcenie ewaporatów górnego permu (cechsztyn) na obszarze centralnej części monokliny przedsudeckiej (SW Polska). Przegląd Solny, 14: 29-53.
• 32. CZAPOWSKI G., PERYT T.M., ANTONOWICZ L., 1993 - Facies and paleogeography of the Zechstein (Upper Permian) Oldest Halite (Na1) in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 41, 4: 217-227.
• 33. CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., 2013 - Paleogeographic and palaeoclimate factors of salinity fluctuations in the eastern part of the Late Permian (Zechstein) European Basin: case study from the salt basin in Poland. Geological Society, London, Special Publications, 376: 457-474
• 34. CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., 2014 - Charakterystyka i warunki depozycji utworów solnych cechsztynu. W: Gorzów Wielkopolski IG 1 (red. A. Feldman-Olszewska). Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego, 141: 137-141.
• 35. CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., BUKOWSKI K., 2004 - Analiza facjalna soli kamiennych jako metoda oceny możliwości zagospodarowania formacji solnych. Technika Poszukiwań Geologicznych, Geosynoptyka i Geotermia, 225/226, 1/2: 43-58.
• 36. DADLEZ R., 1974 - Types of local tectonic structures in the Zechstein-Mesozoic complex of north-western Poland. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 274: 149-177.
• 37. DADLEZ R. (red.), 1998 - Mapa tektoniczna kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na Niżu Polskim, skala 1:500 000. PIG, Warszawa.
• 38. DADLEZ R., MAREK S., 1974 - General outline of the tectonics of the Zechstein-Mesozoic complex in central and northwestern Poland. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 274: 111-148.
• 39. DEAN W.E., SCHREIBER B.C., 1978 - Marine Evaporites. SEG Paleo. Short Course Notes, 4: 1-188.
• 40. DELLWIG L.F., 1955 - Origin of the Salina Salt of Michigan. Journal of Sedimentary Petrology, 25, 2: 83-110.
• 41. DRONKERT H., 1985 - Evaporite models and sedimentology of Messinian and recent evaporites. GUA Papers of Geology, 1, 24: 1-283.
• 42. EUGSTER H.P., HARDIE L.A., 1978 - Saline lakes. W: Lakes: Chemistry, geology and physics (red. A. Lerman): 237-293. Springer Verlag, New York.
• 43. GARLICKI A., 1979 - Sedymentacja soli mioceńskich w Polsce. Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN, 119: 1-67.
• 44. HANDFORD C.R., 1990 - Halite depositional facies in a solar salt pond: A key to interpreting physical energy and water depth in ancient deposits. Geology, 18, 8: 691-694.
• 45. HARDIE L.A., EUGSTER H.P., 1971 - The depositional environment of marine evaporites: a case for shallow clastic accumulation. Sedimentology, 16, 34: 187-220.
• 46. HARDIE L.A., SMOOT J.P., EUGSTER H.P., 1978 - Saline lakes and their deposits: A sedimentological approach. IAS Special Publications, 2: 7-41.
• 47. HARDIE L.A., LOWENSTEIN T.K., SPENCER R.J., 1983 - The problem of distinguishing between primary and secondary features in evaporites. 6th Inter. Symp. on Salt, 1: 11-39.
• 48. HOVORKA S., 1983 - Sedimentary structures and diagenetic modifications in halite and anhydrite, Palo Duro Basin. Geological Circular, 83, 4: 49-74.
• 49. KARNKOWSKI P.H., 2010 - Budowa geologiczna oraz geneza i ewolucja bloku Gorzowa. Przegląd Geologiczny, 58, 8: 680-688.
• 50. KASPRZYK A., 1992 - Charakterystyka litofacjalna poziomów anhydrytowych cechsztynu perykliny Żar. Przegląd Geologiczny, 40, 4: 233-241.
• 51. KASPRZYK A., 2005 - Modele genetyczne badeńskich anhydrytów w zapadlisku przedkarpackim na obszarze Polski. Przegląd Geologiczny, 52, 1: 47-54.
• 52. KENDALL A.C., 1984 - Evaporites. W: Facies models. Second edition (Ed. A.G. Walker). Geoscience Canada Reprint Series, 1: 259-296.
• 53. KENDALL A.C., 1992 - Evaporites. W: Facies models. Response to sea level change (eds. R.G. Walker, N.P. James): 375-409. Geological Association of Canada, Stittsville.
• 54. LAST W.M., 1989 - Sedimentology of saline playa in the northern Great Plains, Canada. Sedimentology, 36, 1: 109-123.
• 55. LOGAN B.W., 1987 - The MacLeod Evaporite Basin, Western Australia. Holocene environments, sediments and geological evolution. AAPG Memoir, 44: 1-140.
• 56. LOWENSTEIN T.K., HARDIE L.A., 1985 - Criteria for the recognition of salt pan evaporites. Sedimentology, 32, 5: 627-644.
• 57. MANEGA P.G., BIEDA S., 1987 - Modern sediments of Lake Natron, Tanzania. Sciences Géologiques Bulletin, 40, 1/2: 83-95.
• 58. MELVIN J.L., 1991 - Evaporites, petroleum and mineral resources. Developments in Sedimentology, 50: 1-556.
• 59. NARKIEWICZ M., DADLEZ R., 2008 - Geologiczna regionalizacja Polski - zasady ogólne i schemat poddziału w planie podkenozoicznym i podpermskim. Przegląd Geologiczny, 56, 5: 391-397.
• 60. ORTI CABO F., PUEYO MUR J.J., GEISLER-CUSSEY D., DU- LAU N., 1984 - Evaporitic sedimentation in the coastal salinas of Santa Pola (Alicante, Spain). Revista del Instituto de Investig. Geologicas, 38/39:169-220.
• 61. PERYT T.M., 1989 - Zechstein Deposition in the Polish Part of the Peri-Baltic Gulf. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 37, 1/2: 103-119.
• 62. PERYT T.M., 1990a - Cechsztyński anhydryt górny (A1g) na obszarze polskiej części syneklizy perybałtyckiej. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 364: 5-29.
• 63. PERYT T.M., 1990b - Sedymentacja cechsztyńska na obszarze Podlasia. Przegląd Geologiczny, 38, 9: 375-382.
• 64. PERYT T.M., 1991 - Lower and Upper Werra Anhydrite in Łeba Elevation area (northern Poland). Lithofacies and paleogeography. Zentralblatt für Geologie und Paläontologie, I, 4: 1189-1200.
• 65. PERYT T.M., 2010 - Ewaporaty cechsztynu PZ1-PZ4 bloku Gorzowa. Przegląd Geologiczny, 58, 8: 689-694.
• 66. PERYT T.M., 2013 - Palaeogeographical zonation of gypsum facies: Middle Miocene Badenian of Central Paraterthys (Carpathian Foredeep in Europe). Journal of Palaeogeography, 2, 1: 225-237.
• 67. PERYT T.M., ANTONOWICZ L., 1990 - Facje i paleogeografia cechsztyńskiego anhydrytu dolnego (A1d) w Polsce. Przegląd Geologiczny, 38, 4: 173-180.
• 68. PERYT T.M., CZAPOWSKI G., 1988 - O sedymentacji cechsztyńskiej w brzeżnej, południowej części syneklizy perybałtyckiej. Przegląd Geologiczny, 36, 4: 235-236.
• 69. PERYT T.M., CZAPOWSKI G., GĄSIEWICZ A., 1992 - Facje i paleogeografia cechsztynu zachodniej części syneklizy perybałtyckiej. Przegląd Geologiczny, 40, 4: 223-233.
• 70. PERYT T.M., KASPRZYK A., ANTONOWICZ L., 1996a - Upper Werra Anhydrite (Zechstein, Upper Permian) in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 44, 3: 121-129.
• 71. PERYT T.M., KASPRZYK A., CZAPOWSKI G., 1996b - Basal Anhydrite and Screening Anhydrite (Zechstein, Upper Permian) in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 44, 3: 131-139.
• 72. PODEMSKI M., 1968 - Kilka uwag o sedymentologicznych podstawach stratygrafii cechsztynu. Kwartalnik Geologiczny, 12, 4: 875-883.
• 73. PODEMSKI M., 1972 - Cechsztyńskie sole kamienne i potasowe cyklotemów Z2, Z3 w okolicach Nowej Soli. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 260, 2: 5-62.
• 74. PODEMSKI M., 1973 - Sedymentacja cechsztyńska zachodniej części monokliny przedsudeckiej na przykładzie okolic Nowej Soli. Prace Instytutu Geologicznego, 71: 1-101.
• 75. PODEMSKI M., 1974 - Stratygrafia utworów cechsztyńskich zachodniej części niecki północno sudeckiej. Kwartalnik Geologiczny, 18, 4: 729-748.
• 76. PODEMSKI M., 1975 - Sole cechsztyńskie w rejonie struktury Rybaki. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 286, III: 563.
• 77. POŻARYSKI W., 1963 - Jednostki geologiczne Polski. Przegląd Geologiczny, 11, 1: 4-10.
• 78. POŻARYSKI W., 1964 - Zarys tektoniki paleozoiku i mezozoiku Niżu Polskiego. Kwartalnik geologiczny, 8, 1: 1-41.
• 79. PUEYO J.J., CHONG G.B., JENSEN A., 2002 - Neogene evaporites in desert volcanic environments: Atacama Desert, Northern Chile. Sedimentology, 48, 6:1411-143.
• 80. RICHTER-BERNBURG G., 1985 - Zechstein-Anhydrite. Facies und Genese. Geologisches Jahrbuch, A 85, 1: 3-82.
• 81. SCHREIBER C.B., 1988 - Evaporites and Hydrocarbons. Columbia Univ. Press, New York.
• 82. SCHREIBER B.H., HSÜ K.J., 1980 - Evaporites. W: Developments in Petroleum Geology (Ed. G.D. Hobson): 87-138. Applied Sc. Publishers Ltd., Essex.
• 83. SCHUBEL K.A., LOWENSTEIN T.K., 1997 - Criteria for the recoqnition of shallow-perennial-saline-lake halites based on recent sediments from the Qaidam Basin, western China. Journal of Sedimentary Research, 67, 1: 74-87.
• 84. SHEARMAN D.J., 1970 - Recent halite rock, Baja California, Mexico. Institute of Mining and Metallurgy, Transactions, B79, 1: 155-162.
• 85. SONNENFELD P., 1991 - Marine evaporite facies. Zentralblatt für Geologie und Paläontologie, I, 4: 1107-1136,
• 86. WAGNER R., 1986 - Problemy formalnej litostratygrafii cyklotemów ewaporatowych na przykładzie cechsztynu. Przegląd Geologiczny, 34, 5: 250-254.
• 87. WAGNER R., 1988 - Ewolucja basenu cechsztyńskiego w Polsce. Kwartalnik Geologiczny, 32, 1: 33-52.
• 88. WAGNER R.,1991 - Stratigraphie des höhsten Zechstein in Polnischen Zentralbecken. Zentralblatt für Geologie und Paläontologie, I, 4: 883-892.
• 89. WAGNER R., 1994 - Stratygrafia i rozwój basenu cechsztyńskiego na Niżu Polskim. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 146: 1-71.
• 90. WAGNER R., 2001 - Pozycja stratygraficzna permu polskiego w standardowej skali chronostratygraficznej. W: Budowa geologiczna Polski. T. III. Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych, cz. 1c-z. 3. Młodszy paleozoik. Perm (red. M. Pajchlowa i R. Wagner): 19-24. PIG, Warszawa.
• 91. WAGNER R. (red.), 2008 - Tabela stratygraficzna Polski. PIG- -PIB, Warszawa.
• 92. WAGNER R., PERYT T.M., 1997 - Possibility of sequence stratigraphy subdivision of the Zechstein in the Polish Basin. Geological Quarterly, 41, 4: 457-474.
• 93. WARREN J., 2016 - Evaporites. A geological compendium. Second edition. Springer International Publishing, Switzerland.
• 94. WARREN J.K., KENDALL C.G.ST.C., 1985 - Comparison of sequences formed in marine sabkha (subaerial) and salina (subaqueous) settings modern and ancient. AAPG Bulletin, 69, 6: 1013-1023.
• 95. ZHANG P., 1987 - Saline lakes of the Qaidam Basin. Science Publishers, Beijing.
• 96. ZNOSKO J. (red.), 1968 - Atlas Geologiczny Polski.1:2000000. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 97. ZNOSKO J. (red.), 1998 - Atlas tektoniczny Polski. PIG, Warszawa.
• 98. ŻELAŹNIEWICZ A., ALEKSANDROWSKI P., BUŁA Z., KARNKOWSKI P.H., KONON A., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., ŻABA J., ŻYTKO K., 2011 - Regionalizacja tektoniczna Polski. Komitet Badań Naukowych PAN, Wrocław.