Pozostałości górnictwa rud uranu i kruszców w metamorfiku kaczawskim

• Autorzy: Borzęcki Robert , Wójcik Dariusz , Kalisz Maciej

Warianty tytułu

EN

Residues of mining uranium and ore mines in kaczawski metamorphic

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia krótką historię oraz stan zachowania pozostałości prac górniczych, prowadzonych w obrębie metamorfiku kaczawskiego. Zaprezentowano w nim wyniki prac inwentaryzacyjnych, przeprowadzonych w kopalni Wleń w Pilchowicach i innych obiektach górniczych rejonu Radomice-Klecza, kopalniach rejonu Lipy, a także w kilku innych punkach w Górach Kaczawskich. Inwentaryzacją objęto 33 obiekty górnicze (szyby, sztolnie, wyrobiska odkrywkowe, zapadliska powierzchniowe, hałdy pokopalniane itp.), które poddano badaniom mineralogicznym, petrograficznym i radiometrycznym oraz udokumentowano fotograficznie. Prowadzono również badania historyczne w archiwach i bibliotekach. Podczas prac inwentaryzacyjnych zaobserwowano destrukcyjne zmiany, zachodzące z upływem czasu w opisywanych obiektach górniczych. Przedstawiono również efekty prowadzonych tu prac rekultywacyjnych, mające na celu zminimalizowanie szkodliwego oddziaływania różnego rodzaju pozostałości prac górniczych na ludzi i środowisko. W podsumowaniu podano m.in. szacunkową długość wszystkich podziemnych wyrobisk górniczych oraz wielkość wydobycia rud uranu (w przeliczeniu na czysty metal) i innych surowców w kopalniach metamorfiku kaczawskiego.

EN

The article presents a short history and conservation status of the remains of mining works carried out within the Kaczawski metamorphic area. It presents the results of inventory work carried out at the "Wleń" mine in Pilchowice and other mining facilities in the Radomice-Klecza area, mines in the Lipy area, as well as at several other points in the Kaczawskie Mountains. The inventory covered 33 mining facilities (shafts, adits, opencast excavations, surface depressions, mining dumps, etc.), which were subjected to mineralogical, petro-graphic and radiometric tests and photographic documented. They also conduct historical research in archives and libraries. During the search carried out in the above-mentioned regions by „Zakłady Przemysłowe R-1” from Kowary, a total of ore with a content of 403.55 kg uranium was mined. However, the deposits described have not been exhausted, and only economic reasons decided to stop using them. Mining works were carried out here in the old and newly created mining excavations with a total length of about 8011 running meters. In the entire period of exploitation of these deposits, a total of about 185,200 tons of rock ore was dumped onto mining dumps. Many years of observations have shown that mining residues occurring in the described regions are gradually recultivated. Most of the entrances to underground mining excavations have been effectively closed down. Recently, however, the number of attempts to reopen some adits has increased. These activities are usually carried out in a spontaneous and uncontrolled manner, posing a threat to people and the environment, and also very negatively affecting the condition of the excavations themselves. In turn, numerous mining heaps in these areas in most cases no longer pose a threat. After the end of exploitation, they were recultivated, afforested and are now blending in with the landscape. Given the centuries-old mining traditions of the Kaczaw metamorphic, it seems reasonable to undertake work aimed at securing the unique fragments of former mining excavations. Excavations and dumps that pose a threat to people and the environment, after thorough examination, should be completely eliminated.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo uranu; złoże Wleń; Radomice; Klecza; Pilchowice; Rzeszówek; Wojcieszów; Lipa; Stare Rochowice; historia górnictwa

EN

uranium mining; Wleń deposit; Radomice; Klecza; Pilchowice; Rzeszówek; Wojcieszów; Lipa; Stare Rachowice; mining history

• Wydawca: KGHM CUPRUM Spółka z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe
• Czasopismo: Cuprum : czasopismo naukowo-techniczne górnictwa rud
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 3
• Strony: 43--76
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz., rys.

Twórcy

autor

Borzęcki Robert

• Muzeum Minerałów w Nowej Rudzie

autor

Wójcik Dariusz

• Badacz niezależny

autor

Kalisz Maciej

• Badacz niezależny

Bibliografia

• [1] Adamski W., Kaczmarek J., 1960, Ocena uranonośności Sudetów, Zakłady Przemysłowe R-1, T. 2, cz. 1, Kowary.
• [2] Borucki J. i in., 1967, Ocena perspektyw poszukiwawczych złóż rud uranu w Polsce, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego.
• [3] Borzęcki R., 2004, Górnictwo uranu w Polce, Otoczak, nr 31, s. 28-43.
• [4] Borzęcki R., Marek A., 2016. Pozostałości górnictwa rud uranu w Masywie Śnieżnika, Hereditas Minariorum, T. 3, s. 109-133.
• [5] Borzęcki R., Wójcik D., 2017, Pozostałości górnictwa rud uranu i żelaza w rejonie Kowar, część I. Hereditas Minariorum, T. 4, S. 81-108.
• [6] Borzęcki R., Wójcik D. Kalisz M., 2018a, Pozostałości górnictwa rud uranu i żelaza w rejonie Kowar, Cz. 2, Hereditas Minariorum, T. 5, s. 51-84.
• [7] Borzęcki R., Wójcik D. Kalisz M., 2018b, Pozostałości górnictwa rud uranu, toru i kruszców w rejonie Jeleniej Góry i Szklarskiej Poręby, Hereditas Minariorum, T. 5, s. 85-121.
• [8] Budowa geologiczna Polski, T. VI, Złoża surowców mineralnych, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1987.
• [9] CwojdzińskI S., Kozdrój W., 1994, Szczegółowa mapa geologiczna Polski. Wojcieszów. 1:25000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [10] Domaszewska T., 1968, Okruszcowanie w rejonie Radomic i Kleczy na północ od Jeleniej Góry, Przegląd Geologiczny, nr 3, s. 123.
• [11] Domaszewska T., 1964, Występowanie i eksploatacja złota na Dolnym Śląsku, Przegląd Geologiczny, R. 12, nr 4, s. 180-184.
• [12] Dziekoński T., 1972, Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku, Ossolineum, Wrocław, s. 369-370.
• [13] Eisenerzbergwerk Carl Friedrich Gustav Willmannsdorf Krs. Jauer. Hauptgrundriss 1:500, 1943.
• [14] Fedak J., Lindner M., 1966, Metalogeneza Sudetów, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego.
• [15] Frąckiewicz W., 1958, Szczegółowa mapa geologiczna Polski. Świerzawa, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [16] Hellmich, 1919, Hussdorf-Wünschendorfer Erzgruben. A12. 1:1000. April 1919, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A11.
• [17] Hellmich, 1919, Hussdorf-Wünschendorfer Erzgruben. A34. 1:1000. April 1919, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A12.
• [18] Hellmich, 1919, Hussdorf-Wünschendorfer Erzgruben. A35. 1:1000. April 1919, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A13.
• [19] Hellmich, 1919, Hussdorf-Wünschendorfer Erzgruben. A47. 1:1000. Oktober 1919, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A14.
• [20] Hellmich, 1919, Hussdorf-Wünschendorfer Erzgruben. A69. 1:1000. Oktober 1919, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A15.
• [21] Hellmich, 1920, A27. Hussdorf-Wünschendorfer Erzgruben. 1:1000. September, 1920, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A21.
• [22] Hellmich, 1919, Hussdorf-Wünschendorfer Erzgruben. Spezial-Grundriss von der Wilhlm-Stollen-Sohle. 1:500. April 1919, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A8.
• [23] Klementowski R., 2010, W cieniu sudeckiego uranu, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we Wrocławiu.
• [24] Konstantynowicz E., 1979, Geologia złóż surowców mineralnych, T. II, Złoża rud metali, Uniwersytet Śląski, T. 201, Katowice.
• [25] Lis J., Sylwestrzak H., 1986, Minerały Dolnego Śląska, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [26] Maciejak K., 2011, Górnictwo złota w Górach Kaczawskich i na ich przedpolu, [w:] Gold in Poland, Uniwersytet Warszawski, Państwowy Instytut Geologiczny, Ser. AM Monograph, nr 2, s. 243-294.
• [27] Manecki A., 1965, Studium mineralogiczno-petrograficzne polimetalicznych żył okolicy Wojcieszowa (Dolny Śląsk), Prace Mineralogiczne Kom. Nauk. Miner., PAN Oddz. w Krakowie, 1965, nr 2.
• [28] Milewicz J., 1962, Szczegółowa mapa geologiczna Polski. M 33-32 Cc Lubomierz. 1:25 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [29] Milewicz J., Frąckiewicz W., 1963, Szczegółowa mapa geologiczna Polski. Wleń. 1:25 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [30] Oberec J., 1972, Budowa geologiczna Polski, t. IV Tektonika, cz. 2, Sudety i obszary przyległe, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [31] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 roku w sprawie przypadków, w których działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące nie podlega obowiązkowi uzyskania zezwolenia albo zgłoszenia, oraz przypadków, w których może być wykonywana na podstawie zgłoszenia, Dziennik Ustaw nr 137, poz. 1153, Warszawa.
• [32] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 roku w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego, Dziennik Ustaw nr 230, poz. 1925, Warszawa.
• [33] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego, Dziennik Ustaw nr 20, poz. 168, Warszawa.
• [34] Sroga C., 1997, Mineralne surowce odpadowe Sudetów i Przedgórza Sudeckiego 1:20 0000, Wydawnictwa Geologiczne Warszawa.
• [35] Szałamacha J., 1970, Szczegółowa mapa geologiczna Polski. Stara Kamienica. 1:25 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [36] Szałamacha J., 1974, Szczegółowa mapa geologiczna Polski. Siedlęcin. 1:25 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [37] Sztuk H., Adamski W., Gawor F., 1994, Inwentaryzacja uszkodzeń środowiska na skutek prowadzenia poszukiwań i eksploatacji złóż uranowych, Instytut Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• [38] Teisseyre H., 1974, Szczegółowa mapa geologiczna Polski. Bolków. 1:25 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [39] Wiesner, 1905, Grundriss in der Wilhelm-Stollensohle. A20. 1:1000, Altwasser, i/Schles. im Mai 1905. Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A2.
• [40] Wiesner, 1905, Grundriss in der Cecilie-Stollensohle. A25. 1:1000. Altwasser, i/Schles. im Juli 1905, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A4.
• [41] Wiesner, 1905, Hussdorfer-Erzbergbau. 1:200, Altwasser, i/Schles. Im Mai 1905, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A3.
• [42] Wiesner, 1906, Hussdorfer Erzbergbau. 1:200. Altwasser, im Mai 1906, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A5.
• [43] Wiesner, 1899, Rotheisensteinzeche Carl Friedrich Gustav bei Willmannsdorf. 1:2000, Altwasser i/Schles. im October 1899.
• [44] Wiesner, 1905, Übersichtskarte der Arsen -und Golderzgruben „Dennoch Glückauf” „Wünschendorf I” „Hussdorf I” „Hussdorf II” zu Hussdorf Kreis Löwenberg. E1, E2. 1:10000. Altwasser, i/Schles. im Mai 1905, Archiwum Państwowe w Katowicach, nr inw. 12.396.OBB.III.4649.A1.
• [45] Zimmermann E., Berg G., 1932, Geologische Karte von Preussen und benachbarten deutschen Länden. 1:25 000. Arkusz 2948, Kauffung, Berliner Litographisches Institut, Berlin.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).