Arterie samochodowe a destrukcja historycznych przestrzeni publicznych miast przemysłowych. Spojrzenie historyka procesów modernizacyjnych

Śmiechowski, Kamil

doi:10.21008/j.2658-2619.2022.11.2

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Arterie samochodowe a destrukcja historycznych przestrzeni publicznych miast przemysłowych. Spojrzenie historyka procesów modernizacyjnych

Autorzy

Śmiechowski Kamil

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

https://architektura.put.poznan.pl/numery-archiwalne

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2022.11.2

Warianty tytułu

Arteries for cars and the destruction of historical public spaces of industrial cities in Poland. View historian of modernization processes

Języki publikacji

Abstrakty

Artykuł stanowi próbę oceny podejmowanych przez modernistów działań, służących budowie arterii samochodowych w XIX-wiecznej tkance miejskiej ośrodków przemysłowych byłego Królestwa Kongresowego - Łodzi i Zagłębia Dąbrowskiego - z perspektywy historii procesów modernizacyjnycfh. Autor stara się osadzić swoje rozważania w kontekście dyskursywnego obrazu miasta XIX-wiecznego, który wpływał na poglądy ludzi żyjących w XX w. i miał bezpośrednie przełożenie na podejmowane przez nich decyzje. Zarówno w Łodzi, jak i w Zagłebiu Dąbrowskim doszło do atrofii historycznych układów przestrzennych, która przybrała bodaj najostrzejszą formę w Będzinie, gdzie historyczne Stare Miasto całkowicie straciło swoje znaczenie jako centrum miasta. Nieudana modernizacja, której doświadczyły te ośrodki, stanowi memento i nauczkę dla tych, którzy w imię chęci naprawy świata gotowi są do ulegania radykalizmom i wdrażania w życie rewolucyjnych rozwiązań.

The article is an attempt to evaluate the actions taken by modernists to build car arteries in the 19th century urban space of industrial centers of the former Congress Kingdom - Łódź and Zagłębie Dąbrowskie from the perspective of the history of modernization processes. The author tries to place his considerations in the context of the discursive image of the 19th century city, which influenced the views of people living in the twentieth century and had a direct impact on their decisions. Both in Łódź and in Zagłebie building of urban motorways led into the atrophy of historical districts, which probably took the most severe form in Będzin, where the historic Old Town completely lost its importance as the city center. The unsuccessful modernization experienced by these cities should be interpreted as a memento and lesson for all those who, in the name of repairing the world, are ready to succumb to radicalism and implement revolutionary solutions.

Słowa kluczowe

architektura historia urbanistyka przestrzeń miejska Łódź Będzin Zagłębie Dąbrowskie modernizm w architekturze architektura modernistyczna miejska arteria komunikacyjna

urban planning architecture urban space Łódź Będzin Zagłębie Dąbrowskie modernism architecture modernist architecture history of architecture history of architecture modernism history of urban planning

Wydawca

Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej

Czasopismo

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

Rocznik

2022

Tom

Z. 11

Strony

35--49

Opis fizyczny

Bibliogr. 28 poz., rys.

Twórcy

autor

Śmiechowski Kamil

Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Katedra Historii Polski XIX w.

https://orcid.org/0000-0003-4614-8599

Bibliografia

1. Będzin, 1926, Odbitka z „SamorząduMiejskiego”, nr 6, Warszawa.
2. Borowik A., 2019, Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945-1980), Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
3. Dąbek P., 2013, Transport zbiorowy jako podstawa atrakcyjności centrum miasta, „Transport Miejski i Regionalny”, nr 1, s. 35-39.
4. Geoportal, 2022, Mapy i granice historyczne Województwa Śląskiego, https://geoportal.orsip.pl/gis/apps/webappviewer/index.html?id=c0fdc8732bfa43089d962a1fbc2bd25c (dostęp: 06.10.2022).
5. Giddens A., 1991, Consequences of Modernity, Blackwell Publishers, Oxford.
6. Ginsbert A., 1962, Gospodarka komunalna, w: Łódź w latach 1945-1960, red. E. Rosset, Wydawnictwo Łódzkie, Towarzystwo Przyjaciół Łodzi, Łódź, s. 230-244.
7. Google Maps (2022), 12 plac Kazimierza Wielkiego Będzin, Śląskie, https://www.google.pl/maps/@50.3254694,19.1292163,3a,75y,93.66h,98.69t/data=!3m6!1e1!3m4!1scF6USmj OEzuwIvSy6hgCZw!2e0!7i13312!8i6656 (dostęp: 10.10.2022).
8. Jacobs J., 1961, The Death and Life of Great American Cities, Random House, New York.
9. Jakubek J., 2020, Lice od ulicy. Architektura międzywojenna Sosnowca, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa.
10. Jedlicki J., 2000, Proces przeciwko miastu, w: J. Jedlicki, Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Sic!, Warszawa, s. 83-112.
11. Kasprów E., Knobelsdorf W., 1977, Przestrzenny i urbanistyczny rozwój Sosnowca od czasów powstania do współczesności, w: Sosnowiec: zarys rozwoju miasta, red. H. Rechowicz, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 397-441.
12. Kohlrausch M., 2019, Brokers of Modernity. East Central Europe and the Rise of Modernist Architects, 1910-1950, Leuven University Press, Leuven.
13. Koszutski S., Ogniska przemysłowe, „Prawda” 1900, nr 13, s. 154.
14. Mass S., 2019, Cost-benefit break down: unplannable spaces in 1970s Glasgow, “Urban History”, vol. 46, issue 2, s. 309-330.
15. Miastograf Archiwum Cyfrowe Łodzian (2022), ul. Zachodnia 64, https://www.miastograf.pl/asset/515?ref=search&phrase=zachodnia&range-begin=1800&range-end=2023&press=0&history=0&image=1 (dostęp: 06.10.2022).
16. Ostrowski S.K., 1913, Nasze budownictwo, „Kurier Warszawski”, nr 303.
17. Piskała K., Zysiak A., 2020, Od skromnej modernizacji do inwestycyjnej gigantomanii. Wizje rozwoju miasta czasu „łagodnej rewolucji” (Łódź, 1945-1949), „Studia Lokalne i Regionalne”, nr 3 (81), s. 94-114.
18. Pszczółkowski M., 2016, Kresy nowoczesne. Architektura na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1921-1939, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź.
19. Rakowski-Kłos I., 2016, Łódź Fabryczna miała być zburzona 100 lat temu [WYWIAD], https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,44788,21090203,lodz-fabryczna-miala-byc-zburzona-100-lat-temu-wywiad.html, (dostęp: 06.10.2022).
20. Sowińska-Heim J., 2017, Wizje nowoczesnego miasta w projektach centrum Łodzi z lat 60. XX wieku, w: Modernizm w Europie - modernizm w Gdyni. Architektura XX w. i jej waloryzacja, red. M.J. Sołtysik, R. Hirsh, Urząd Miasta Gdyni, Gdynia.
21. Stefański K., 2001, Jak zbudowano przemysłową Łódź. Architektura i urbanistyka miasta w latach 1821-1914, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, Łódź.
22. Strzemiński W., 1947, Łódź sfukcjonalizowana, „Myśl Współczesna”, s. 444-467.
23. Ślusarek D., 2020, Stare Miasto w Będzinie - czy raczej jego widmo, https://fotowojaze.pl/stare-miasto-w-bedzinie-czy-raczej-jego-widmo/ (dostęp: 06.10.2022).
24. Śmiechowski K., 2020, Kwestie miejskie. Dyskusja o problemach i przyszłości miast w Królestwie Polskim 1905-1915, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
25. Wesołowski J., 2018, Łódź III Rzeczypospolitej - meandry rozwoju i rewitalizacji, Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź.
26. Wikimedia Commons (2022), Bedzin Stary Rynek.jpg, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Bedzin_Stary_Rynek.jpg (dostęp: 06.10.2022).
27. Włodkowski L., 1977, Łódź 2000, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa.
28. Zysiak A., Śmiechowski K., Piskała K., Marzec W., Kaźmierska K., Burski J., From Cotton and Smoke: Łódź - Industrial City and Discourses of Asynchronous Modernity 1897-1994, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Łódź-Kraków.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-a6254532-53a1-49de-b114-1cb90cf3d435