Wokół pojęcia soundscape. Dyskusja terminologiczna

• Autorzy: Bernat S.

Warianty tytułu

EN

Around the term soundscape. Terminological discussion

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny rozwój soundscape studies, w których dźwięk jest traktowany jako zasób, źródło znaczeń i przeżyć estetycznych. Są one uzupełnieniem interdyscyplinarnych badań hałasu, charakteryzujących się traktowaniem dźwięku, jako jednego z rodzajów zanieczyszczenia atmosfery, zagrożenia zdrowia człowieka, źródła jego dyskomfortu. Studia te rozwijane są także w Polsce przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Niestety wraz z rozwojem badań nie wypracowano spójnego systemu pojęciowego. Oprócz terminu soundscape, różnie tłumaczonego na język polski, funkcjonuje szereg innych terminów koniecznych dla opisania struktury, funkcji, metod badań, m.in.: dźwięk szczególny, biofony, geofony, antrofony, sonotopy, topofonofilia, spacer dźwiękowy, mapa dźwiękowa, społeczność akustyczna, rewitalizacja akustyczna, dziedzictwo akustyczne, turystyka dźwiękowa. Są one stosowane dość dowolnie, co wywoduje pewien chaos utrudniający rozwój badań. Celem artykułu jest wyjaśnienie istotnych nieścisłości terminologicznych oraz próba uporządkowania stosowanych już pojęć, w ramach soundscape studies (zwłaszcza w literaturze polskojęzycznej).

EN

Recent years, dynamic development of soundscape studies has been observed. In these studies supplementary the research on noise, the sound is treated as reserves of aesthetic meanings and experience, the sound is perceived as a threat and a source of discomfort. In Poland, soundscape studies have been also developed by representatives of various academic disciplines. Unfortunately, not any coherent terminological system has been created. Apart the term soundscape, that is translated into Polish in different ways, there is a range of additional expressions describing structure, functions and methods of soundscape research. These are among other things: soundmark, biophony, geophony, antrophony, sonotopes, topophonophilia, soundwalk, soundmap, acoustic community, acoustic revitalisation, acoustic heritage, sound tourism. All the terms mentioned previously are used freely that causes chaos and hinders progress of the studies. The objective of the paper is to explain terminological inaccuracies and organize existing nomenclature concerning soundscape studies (especially in Polish literature).

Słowa kluczowe

PL

dźwięk; hałas; percepcja krajobrazu; krajobraz dźwiękowy

EN

sound; noise; soundscape; landscape perception

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 30
• Strony: 45--57
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz.

Twórcy

autor

Bernat S.

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Lublin, Polska

Bibliografia

• Adams, M., Bruce N., Davies, W., Cain, R., Jennings, P., Carlyle, A., Cusack, P., Hume, K., Plack, C., 2008: Soundwalking as methodology for understanding soundscapes [w:] Institute of Acoustics Spring Conference 2008, http://usir.salford.ac.uk/2461/.
• Bartkowski T., 1985: Nowy etap dyskusji nad pojęciem krajobrazu. Czasopismo Geograficzne 56, 1: 73-79.
• Bernat S., 1999: Krajobraz dźwiękowy doliny Bugu. Annales UMCS sec.B. vol. LIV, 15. Lublin.: 297-309.
• Bernat S., 2002: Spacery dźwiękowe – metodą poznania krajobrazów kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 1, Sosnowiec: 192-199.
• Bernat S., 2004: Przemiany krajobrazu dźwiękowego doliny Bugu [w:] Badania geograficzne w poznawaniu środowiska (red.) Z. Michalczyk, PTG, UMCS Lublin: 469-473.
• Bernat S. (red.), 2008: Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 11. Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin.
• Bernat S., 2011: Krajobraz dźwiękowy jutra. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 15, Sosnowiec: 193-205.
• Bernat S., 2014: Soundscapes and tourism -towards sustainable tourism. Problems of Sustainable Development 9, 1: 107-117.
• Bernat S., 2015: Dźwięk w krajobrazie. Podejście geograficzne. Wyd. UMCS Lublin.
• Brown A.L., Kang J., Gjestland T., 2011: Towards standardization in soundscape preference assessment. Applied Acoustics, 72: 387-392.
• Butler T., 2006: A walk of art: the potential of the sound walk as practice in cultural geography. Social & Cultural Geography, 7(6): 889-908.
• Carles J.L., Barrio I.L., De Lucio J.V., 1999: Sound Influence on Landscape Values. Landscape and Urban Planning 43, 4: 191-200.
• Drever J.L., 2005: Topophonophilia: a study on the relationship between the sounds of Dartmoor and the people who live there [w:] Urban sustainablility: rethinking senses of place. RGS-IGB Annual Conference, Royal Geographical Society, London.
• Europejska Konwencja Krajobrazowa, 2000 (Dz.U. z dnia 29 stycznia 2006 r., nr 14, poz. 98), http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/heritage/landscape/versionsconvention/Polish.pdf [dostęp 10.2015.]
• Farina A., 2014: Soundscape Ecology. Principles, Patterns, Methods and Applications. Springer VS.
• Frydryczak B., 2013: Krajobraz. Od estetyki the picturesque do doświadczenia topograficznego. PTPN Poznań.
• Gilarowski J., 2006: Przemiany krajobrazów roślinnych w Afryce Równikowej. Uwarunkowania, konsekwencje, prognozy. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Gołaszewska M., 1997: Estetyka pięciu zmysłów. PWN, Warszawa-Kraków.
• Gołąb M., 2011: Muzyczna moderna w XX wieku. Między kontynuacją a zmianą fonosystemu. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Hedfors P., 2003: Landscape architecture in the light of sound. Doctor thesis. Swedish University of Agriculture Sciences. Uppsala. Acta Iniv. Agric. Suecia Agraria 407.
• Jacobs M., 2006: The production of mindscapes: a comprehensive theory of landscape experience, Wageningen University, Wageningen
• Jeon J. Y., Lee P. J., 2008: Soundwalk for evaluating community noise annoyance in urban spaces, 9th International Congress on Noise as a Public Health Problem (ICBEN)2008, Foxwoods, CT. http://www.icben.org/2008/PDFs/Lee_Jeon.pdf
• Kapelański M., 1999: Koncepcja „pejzażu dźwiękowego” (soundscape) w pismach R. Murray’a Schafera. Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego (mps).
• Kapelański M., 2011: Kategorie głębokie w zachodniej kulturze akustycznej w ujęciu R.M. Schafera. Zarys badań porównawczych. Przegląd Muzykologiczny, 8: 175-188.
• Krause B., 1999: The Niche Hypothesis: How Animals Taught Us to Dance and Sing. Audio Media in Zoos. Encyclopaedia of Zoos.
• Kupidura A, 2013: Dziedzictwo krajobrazowe w gospodarowaniu przestrzenią. Prace Naukowe Poltechniki Warszawskiej, Geodezja z. 53.
• Kupidura A., Łuczewski M., Kupidura P., 2011: Wartość krajobrazu. Rozwój przestrzeni obszarów wiejskich. PWN Warszawa.
• Landscapes and individual and social wellbeing. European Landscape Convention Report on Theme of the 2003 Workshop. Council of Europe Strasbourg 2003
• Lewandowski W., Szumacher I., 2008: Dźwięk jako walor krajobrazu. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 11, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin: 54-62.
• Losiak R., 2008: Muzyka przestrzeni publicznej miasta. Z badań nad pejzażem dźwiękowym Wrocławia. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 11: 253-264.
• Losiak R., 2010: O opisach pejzaży dźwiękowych. Prace Kulturoznawcze XI: 224-232.
• Losiak R., 2014: Audiosfera miast. Projekt badań porównawczych Wrocławia i Lwowa. Вісник Львівського університету. Серія мист, 14: 9-18.
• Losiak R., Tańczuk R. (red.), 2014: Audiosfera Wrocławia. Prace Kulturoznawcze. Monografie 6, Uniwersytet Wrocławski: 233-242.
• Marciniak K.B., 2012: 30 lat ekologii akustycznej w Polsce. Ruch Muzyczny 18/2012: 11-15.
• McLuhan M.H., 2001: Wybór tekstów (red.) E. McLuhan, F. Zingrone, tłum. E. Różalska, J.M. Stokłosa, „Zysk i S-ka” Poznań.
• Misiak T., 2009: Estetyczne konteksty audiosfery. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań.
• Misiak T., 2013: Kulturowe przestrzenie dźwięku. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Uniwersytet Śląski Katowice.
• Nacher A., 2010: Sto tysięcy miliardów dźwięków. Kultura Współczesna, 3 (85): 102-115.
• Ong W.J., 1992: Oralność i piśmiennictwo. Słowo poddane technologii. Lublin.
• Ozimek E., 2002: Dźwięk i jego percepcja. Aspekty fizyczne i psychoakustyczne. PWN, Warszawa Poznań.
• Pallassma J., 2012: Oczy skóry. Architektura i zmysły. Instytut Architektury, Kraków: 62-63.
• Pijanowski B.C., Villanueva-Rivera J., Dumyahn S.L., Farina A., Krause B.L., Napoletano B., Gage S.H., Pieretti N., 2011: Soundscape Ecology: The science of sound in the landscape. BioScience 61, 3: 203-216.
• Plit F., 2011: Krajobraz kulturowy – czym jest? Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• Plit J., 1996: Antropogeniczne i naturalne przeobrażenia krajobrazów roślinnych Mazowsza (od schyłku XVIII w. do 1990 r.). Prace Geograficzne , 1666 Wrocław.
• Porteous J.D., Mastin J.F., 1985: Soundscape. Journal of Architectural and Planning Research, 2(3): 169-186.
• Preis A., Berglund B., Harder K., 1994: Annoyance perception of sound and information extraction, J.Acoust.Soc.Am., 95: 1501-09.
• Richling A., Solon J., 2011: Ekologia krajobrazu. Wyd. Naukowe PWN Warszawa.
• Rodaway P., 1994: Sensous Geograhies. Body, Sense and Place. Routledge, London, New York.
• Schafer R.M., 1977: The tunning of the world, Mc Clelland and Stewart Toronto.
• Schafer R. M., 1982: Muzyka środowiska (tłum.): D. Gwizdalanka. „Res Facta”, 9: 289-315.
• Southworth M., 1969: The sonic environment of cities. Environment and Behavior, 6: 49-69.
• Truax B., 1999: Handbook of Acoustic Ecology, CD ROM Version, Barnaby.
• Tuan Y.F., 1987: Przestrzeń i miejsce. Bibl. Myśli Współczesnej, PIW Warszawa.
• Westerkamp H., 1974: Soundwalking [w:] Sound Heritage 3, 4, Provincial Archives Victoria B.C: 18-27.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).