Vegetation Changes and Rare Plant Species in Grasslands in the Middle Wieprz Valley (PLH060005)

• Autorzy: Warda M. , Stamirowska-Krzaczek E. , Kulik M. , Tatarczak M. , Bochniak A.

Warianty tytułu

PL

Zmiany szaty roślinnej i rzadkie gatunki roślin na użytkach zielonych w Dolinie Środkowego Wieprza (PLH060005)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The studies were conducted in the years 2005 and 2017 using the Braun-Blanquet method. The objective of studies was to investigate the condition of the grassland vegetation, including the presence of rare and endangered plant species in the Middle Wieprz Valley (PLH060005). The investigation in this area concerned the vegetation of rush meadows, wet and fresh meadows, and the presence of characteristic rare and endangered species in the communities under study. A Natura 2000 area (PLH060005) comprises a mosaic of land and water habitats and such a pattern of natural environment conditions favours the occurrence of varied plant associations. However, the extensive utilization of meadows or the lack of it pose a serious threat in the Middle Wieprz Valley to plant communities. The previously investigated rush communities as well as wet and fresh meadow communities are currently monitored to evaluate changes in vegetation of the studied grasslands. Principal Component Analysis was used to examine the changes in the percentage share of various characteristic species in three different types of communities between 2005 and 2017. The results of the currently conducted phytosociological survey indicate that the smallest changes in the floristic composition of the sward occur in the rush and wet meadow communities although fluctuations of the number of some plant species can be observed there. The more important changes in the species composition of meadow sward were confirmed in the following associations of the Molinio-Arrhenatheretea class: Ass. Lolio-Cynosuretum R.Tx. 1937, Ass. Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 and lower changes in the assotiation of the Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925. Analyzing the differences in the species composition of the sward that occurred in the studied communities between 2005 and 2017, it can be concluded that the biggest changes concern the Lolio-Cynosuretum association. A considerably greater presence of species characteristic of the Molinio-Arrhenatheretea class was found in the sward of this association in 2017 in comparison with the state of the vegetation cover in 2005. A similar trend, but with less distinct changes, can be observed in the Cirsietum rivularis association where an increasing proportion of characteristic species of the Molinio-Arrhenatheretea class was confirmed. In the period under study, no significant changes in the vegetation cover of the Arrhenatheretum elatoris association were found, as evidenced by the distribution of points corresponding to the particular sites of this community, covering similar areas in both years compared. However, sward condition of this plant association was not good enough in the previous study period. Among species from studied grassland communities in the Middle Wieprz Valley, the following species were very rarely occurring: Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ, Dactylorhiza majalis s.l. (Rchb.) P.F. Hunt et Summerh., Dianthus superbus L. ssp. superbus, Orchis militaris L., Lathyrus palustris L., Tragopogon pratensis L. ssp. orientalis (L.) Čelak, Cirsium rivulare (Jacq.) All. and Cynosurus cristatus L. The lack of utilization of the sward for pasturage has probably contributed to the considerably decreased numbers of the characteristic species Cynosurus cristatus. In the study area, this species can be regarded as very rare, even vulnerable, if the community for this association is not placed under active protection.

PL

Badania przeprowadzono w latach 2005 i 2017 metodą Braun-Blanqueta w Dolinie Środkowego Wieprza (PLH060005). Przedmiot fitosocjologicznych badań na tym obszarze stanowiła szata roślinna łąk szuwarowych, wilgotnych i świeżych oraz obecność w badanych zbiorowiskach – gatunków charakterystycznych, rzadkich i zagrożonych. Obecnie prowadzi się monitoring poprzednio badanych zbiorowisk szuwarowych oraz zbiorowisk łąk wilgotnych i świeżych w celu oceny zmian w szacie roślinnej badanych użytków zielonych. Obszar Natura 2000 (PLH060005) stanowi mozaikę środowisk lądowych i wodnych, a taki układ warunków środowiska sprzyja występowaniu różnorodnych zespołów roślinnych. Jednakże, ekstensywne użytkowanie łąk lub jego brak stanowią w Dolinie Środkowego Wieprza poważne zagrożenie dla zbiorowisk roślinnych. Do zbadania zmian w udziale różnych gatunków charakterystycznych w 3 różnych typach zbiorowisk między latami 2005 i 2017 wykonano również wielowymiarową analizę składowych głównych PCA. Wyniki obecnie prowadzonych badań fitosocjologicznych wskazują, że najmniejsze zmiany w składzie florystycznym runi obserwuje się w zbiorowiskach szuwarowych i łąk wilgotnych, chociaż dostrzega się tam wahania liczebności niektórych gatunków roślin. Bardziej znaczące zmiany w składzie gatunkowym runi łąkowej potwierdzono w następujących zespołach roślinnych klasy Molinio-Arrhenatheretea: Lolio-Cynosuretum R.Tx. 1937, Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 i mniejsze zmiany w zespole Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925. Analizując różnice w składzie gatunkowym runi, które zaistniały w badanych zbiorowiskach w okresie między 2005 i 2017 rokiem można stwierdzić, że największe zmiany dotyczą zespołu Lolio-Cynosuretum. W runi tego zespołu stwierdzono w 2017 roku znacznie większą obecność gatunków charakterystycznych dla klasy Molinio-Arrhenatheretea niż w 2005 roku. Podobną tendencję, ale mniej wyraźne zmiany dotyczą zespołu Cirsietum rivularis. W badanych latach nie zaobserwowano znaczących zmian w szacie roślinnej zespołu Arrhenatheretum elatoris, o czym świadczy rozmieszczenie punktów odpowiadających poszczególnym stanowiskom występowania tego zbiorowiska, które zajmują podobne obszary w obu porównywanych latach. Wśród roślin kształtujących zbiorowiska użytków zielonych w Dolinie Środkowego Wieprza bardzo rzadko występowały następujące gatunki: Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ, Dactylorhiza majalis s.l. (Rchb.) P.F. Hunt et Summerh., Dianthus superbus L. ssp. superbus, Orchis militaris L., Lathyrus palustris L., Tragopogon pratensis L. ssp. orientalis (L.) Čelak, Cirsium rivulare (Jacq.) All. i Cynosurus cristatus L. Brak pastwiskowego użytkowania runi przyczynił się prawdopodobnie do znacznego spadku liczebności gatunku charakterystycznego – Cynosurus cristatus L. W badanym rejonie gatunek ten można uznać jako bardzo rzadki, a nawet narażony na wyginięcie, jeśli zbiorowisko tego zespołu nie zostanie objęte czynną ochroną.

Słowa kluczowe

EN

grasslands; vegetation changes; rare plant species; endangered plant species; Middle Wieprz Valley

PL

użytki zielone; zmiany szaty roślinnej; rzadkie gatunki roślin; zagrożone gatunki roślin; Dolina Środkowego Wieprza

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2018
• Tom: Tom 20, cz. 1
• Strony: 481--494
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Warda M.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Stamirowska-Krzaczek E.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Kulik M.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Tatarczak M.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Bochniak A.

• University of Life Sciences in Lublin

Bibliografia

• 1. Baryła, R. & Urban, D. (1999). Directions in grass community changes due to reduction and renunciation the agricultural performance following the example of Poleski National Park meadows. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis, 197, Agricultura (75), 25-29.
• 2. Braun-Blanquet, J. (1964). Plant sociology. The study of plant communities. Ed. 3. Wien-New York: Springer Publishing, 865.
• 3. Czyż, H., Malinowski, R., Kitczak, T., Przybyszewski, A. (2013). Chemical characteristics of soils and vegetation cover of grasslands in the Warta Estuary Valley. Rocznik Ochrona Środowiska, 15, 694-713.
• 4. Dzwonko, Z. 2007. Guide to phytosociological surveys. Poznań-Kraków: Sorus, 302.
• 5. Grzegorczyk, S., Grabowski, K., Benedycki, S. (1999). Zmiany roślinności łąkowej obiektu Bezledy po zaprzestaniu użytkowania. Fol. Univ. Agric. Stetin. 197, Agricultura (75), 113-116.
• 6. Janiec, B., Rederowa, E. (1992). Nadwieprzański Landscape Park. In: The system of protected areas of Lubelskie Province. (ed. T. Wilgat). Lublin: Lubelska Fundacja Ochrony Środowiska Naturalnego, 163-184.
• 7. Jolliffe, I. T. (2002). Principal Component Analysis, second edition Springer- Verlag. ISBN 978-0-387-95442-4.
• 8. Kaźmierczakowa, R., Bloch-Orłowska, J., Celka, Z., Cwener, A., Dajdok, Z., Michalska-Hejduk, D., Pawlikowski, P., Szczęśniak, E., Ziarnek, K. (2016). Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 44.
• 9. Klarzyńska, A. & Kryszak, A. (2015). Floristic diversity of extensively used fresh meadows (6510) in the Wielki Łęg Obrzański complex. Acta Agrobotanica, 68(2), 115-123.
• 10. Korzeniak, J. (2012). 6510 Extensively use hay lowland meadows (Arrhenatherion). In: Monitoring of natural habitats. Methodical guidebook. Part 3. (ed. Mróz W.). Warsaw: Chief Inspectorate of Environmental Protection, 79-94.
• 11. Kotańska, M., Kowalska, A., Szlachta, A., Wójcik, T. (2016). Vegetation changes of the meadows of the Molinio-Arrhenatheretea class after abandonment in the Boguchwała and Tarnobrzeg areas (SE Poland). Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica, 23(1), 83-99.
• 12. Kozłowska, T. & Burs, W. (2013). Transformation of meadow communities due to the changes in soil moisture of meadow habitats. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 58, 4, 7-11.
• 13. Kryszak, A., Kryszak, J., Grynia, M. (2007). Zmiany degradacyjne na łąkach i pastwiskach wyłączonych z użytkowania. Acta Botanica Warmiae et Masuriae, 4, 205-214.
• 14. Kryszak, J., Kryszak, A., Klarzyńska, A., Strychalska, A. (2010). Różnorodność florystyczna i wartość użytkowa wybranych zbiorowisk trawiastych Wielkopolski w zależności od poziomu gospodarowania. Fragmenta Agronomica, 27(4), 68-75.
• 15. Kulik, M., Baryła, R., Warda, M., Stamirowska-Krzaczek, E., (2016). Vegetation changes of the Molinio- Arrhenatheretea class in the Bystra valley, eastern Poland. Acta Agrobotanica, 69(4), 1-19.
• 16. Kulik, M., Baryła, R., Urban, D., Grzywaczewski, G., Bochniak, A., Różycki, A., Tokarz, E. (2017). Vegetation and birds species changes in meadow habitats in Polesie National Park, eastern Poland. Rocznik Ochrona Środowiska, 19, 211-229.
• 17. Lancaster, J. (2000). ANPC Guidelines for Rare Plant Surveys in Alberta. Alberta Native Plant Council. Edmonton, AB. Available at: http://www.anpc.ab.ca/assets/rareplant.pdf.
• 18. Matuszkiewicz, W. (2008). Przewodnik do oznaczania zbiorowiska roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 536.
• 19. Mirek, Z., Piękoś-Mirkowa, H., Zając, A., Zając, M. 2002. Flowering plant and of Poland. A checklist. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 442.
• 20. Mosek, B., Miazga, S. (2006). Phytosociological differentiation of plant communities in meliorated river valleys of the Lublin region. Annales UMCS, E, Agricultura, 61, 377-387.
• 21. Myśliwy, M. & Bosiacka, B. (2009). Disappearance of Molinio-Arrhenatheretea meadows diagnostic species in the Upper Płonia river valley (NW Poland). Polish Journal of Environmental Studies, 18(3), 513-519.
• 22. Ratyńska, H. (1997). Głos w dyskusji nad zagrożonymi i ginącymi zbiorowiskami roślinnymi Polski. Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy. Studia Przyrodnicze, 13, 49-61.
• 23. Ratyńska, H., Lewandowska, L., Mazur, M., Boratyńska, M. (2007). The impact of abandonment of use on meadow and pasture communities as exemplified by the Karłów area (Stołowe Mountains). Acta Botanica Warmiae et Masuriae, 4, 419-429.
• 24. Stamirowska-Krzaczek, E. (2008). The diversity of grass communities in the Middle Wieprz Valley and their landscape value. PhD thesis. Lublin: University of Life Sciences, 186.
• 25. Stamirowska-Krzaczek, E. (2015). The occurrence of Poa pratensis-Festuca rubra community in terms of negligence in the use of meadows. Annales UMCS, E, Agricultura, 70(1), 61-72.
• 26. Stypiński, P. & Grobelna, D. (2000). Directions of succession of plant communities on the degraded and taken out from utilisation former grassland. Łąkarstwo w Polsce, 3, 151-157.
• 27. Urban, D., Grzywna, A. (2003). Grassland plant communities in the Molinio- Arrhenatheretea class in the Ochoża valley. Annales UMCS, E, Agricultura, 58, 155-166.
• 28. Warda, M., Stamirowska-Krzaczek, E., Kulik, M. (2013). Floristic diversity of selected plant communities on extensive and abandoned grasslands in the Nadwieprzański Landscape Park. Journal of Water and Land Development 19, 77-82.
• 29. Warda, M., Stamirowska-Krzaczek, E, Kulik, M. (2014). Zbiorowiska roślinne użytków zielonych ze związków Calthion i Filipendulion w środkowej części doliny Wieprza. Annales UMCS, E Agricultura, 69(4), 120-132.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).