Tlenek wapnia Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Kupczewska-Dobecka M.

Warianty tytułu

EN

Calcium oxide. Documentation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tlenek wapnia (CaO, inaczej wapno palone, wapno kalcynowane) to nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków, który ma zastosowanie w: budownictwie, metalurgii, przemyśle szklarskim i ceramicznym. Tlenek wapnia wchodzi w skład klinkieru cementowego - podstawowego materiału wiążącego we wszystkich rodzajach budownictwa. Tlenek wapnia jest stosowany również jako środek owadobójczy (insektycyd) i nawóz sztuczny w' rolnictwie (podwyższa pH gleby) oraz do otrzymywania karbidu. Wapno palone (około połowa wyprodukowanej ilości tlenku wapnia) jest surowcem do produkcji wapna hydratyzowanego (Ca(OH)2) w procesie gaszenia. Tlenek wapnia jest substancją wielkotonażową. W Unii Europejskiej jest produkowany przez 97 producentów. W Polsce znanym producentem są Zakłady Wapiennicze Lhoist S.A. składające się z trzech jednostek produkcyjnych zlokalizowanych w: Tarnowie Opolskim, Górażdżach oraz Wojcieszowie. Według danych GUS w pierwszych trzech kwartałach 2010 r. sprzedano łącznie cementu, wapna i gipsu za sumę 4468,5 min PLN. Zakłady tego sektora zatrud-niały przeciętnie w tym okresie 24 tys. pracowników. W piśmiennictwie nie znaleziono danych na temat ostrego zatrucia ludzi po spożyciu tlenku wapnia w postaci stałej. Mieszaniny tlenku wapnia z wodą są silnie zasadowe, wartość pH w zależności od stężenia wynosi około 12-13.Spożycie mocnych zasad ze względu na ich działanie żrące powoduje oparzenia przełyku i śluzówki żołądka. Skutki działania tlenku wapnia w wyniku kontaktu ze skórą ograniczają się do zewnętrznych powierzchni ciała. W piśmiennictwie nie znaleziono danych na temat działania układowego tej substancji. Pyły tlenku wapnia działają drażniąco na oczy i górne drogi oddechowe. Na podstawie wyników badań ludzi narażonych zawodowo na pył tlenku wapnia nie stwierdzono obniżenia parametrów spirometrycznych płuc po narażeniu na tlenek wapnia o stężeniu 1 mg/m3 (zakres: 0,4 -H 5,8 mg/m3). Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) tlenku wapnia w powietrzu i najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) w Polsce zostały ustalone 1997 r. Stężenia 2 mg/m3 tlenku wapnia przyjęto za wartość NDS związku, a stężenie 6 mg/m3 za jego wartość NDSCh. Przyjęto, że głównym skutkiem narażenia na pyły tlenku wapnia jest działanie drażniące. W ACGIH usta¬lono wartość TLV dla tlenku wapnia na poziomie 2mg/m3 przez analogię do wodorotlenku sodu i wapnia, a nie ustalono wartości chwilowej (ACGIH 2011). W OSHA zaproponowano wartość TWA PEL dla tlenku wapnia równą 5 mg/m3 przez analogię do wodorotlenku sodu. W SCOEL (SUM/137) ustalono następujące poziomy nara¬żenia zawodowego dla tlenku wapnia: IOELV - 1 mg/m3 dla frakcji respirabilnej pyłu oraz STEL - 4 mg/m3 dla frakcji respirabilnej pyłu (wartości te zamieszczono w projekcie czwartej dyrektywy). Zaproponowano utrzymanie obecnie obowiązujących wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego dla frakcji wdychalnej tlenku wapnia, tj. wartość NDS - 2 mg/m3 i wartość NDSCh - 6 mg/m3 oraz ustalenie dla frakcji respirabilnej wartości NDS - 1 mg/m3 oraz wartości NDSCh - 4 mg/m3. Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia dla tlenku wapnia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB).

EN

Calcium oxide (CaO, quick lime, unslaked lime) is an inorganic, white powder. Calcium oxide is used in the production of iron and steel, glass, calcium carbide, aerated concrete, for soil stabilization and thermochemical reaction with industrial waste. About half of the CaO production is used for preparing Ca(OH)2. Calcium oxide is produced by about 97 manufacturers in the EU; in Poland mainly by Lhoist. Calcium oxide dust irritates the eyes and upper respiratory tract. The irritant effects are probably due primarily to its alkalinity, but dehydrating and thermal effects can also be contributing factors. Mixtures of CaO and water are highly alkaline; the pH value, depending of the concentration, is about 12-13. Calcium oxide reacts with water on the external surfaces of the body and is converted to calcium hydroxide, which liberates OH' ions. Ingestion of CaO causes burns of the esophagus and stomach. Particles of calcium oxide cause severe burns of the eyes. Repeated or prolonged contact with skin may cause dermatitis. Based on studies of people occupationally exposed to dust of calcium oxide, there was no reduction in performance spirometry lung at a concentration of 1 mg/m3 (range 0.4-5.8 mg/m3). Effects of CaO in concentrations of 1-5 mg/m3 (the mass median aerodynamic diameter +/-SD was 6.53 +/-0.76) were studied in 12 lightly exercising men breathing through the nose. The parameters studied included nasal resistance, nasal secretion, mucociliary transport time and chemesthetic magnitude (irritation, pungency, piquancy, cooling and burning). The level of 2.5 mg/m3 can be considered as the LOAEL. The Interdepartmental Commission recommended the following occupational limit values for calcium oxide: MAC 1 mg/ m3 for respirable fraction and 2 mg/m3 for inhalable fraction and STEL 4 mg/m3 for respirable fraction and 6 mg/m3 for inhalable fraction

Słowa kluczowe

PL

tlenek wapnia; wapno palone; NDS; narażenie zawodowe

EN

calcium oxide; quicklime; unslaked lime; OEL; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 2 (76)
• Strony: 121--141
• Opis fizyczny: Bibliogr. 54 poz., tab.

Twórcy

autor

Kupczewska-Dobecka M.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof dr. med. Jerzego Nofern 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

• 1.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (2002) Calcium oxide. [W:] Documen-tation of the TLVs® and BEIs® with other worldwide occupational exposure values. Cincinnati, OH, USA [CDROM ].
• 2.Abrons H.L., Petersen M.R., Sanderson W.T., Engelberg L.Harber P. (1988) Symptoms, ventilatory function, and environmental exposures in Portland cement workers. Br. J. Ind. Med. 45. 368-375.
• 3.Agai~wal T., Vajpayee R.B., Sharma N„ Tandon R. (2006) Severe ocular injury resulting from chuna pacets. Ophthalmology 113. 960-61.
• 4.Ah B.A.. Ballal S.G.. Albar A.A., Alvned H.O. (1988) Post-shift changes in pulmonary function in a cement factory in eastern Saudi Arabia. Occup. Med. 48. 519— 522. '
• 5.Astrakianakis G.. Svirchev L.. Tang C., Janssen R.. Anderson J., Band P., Le N., Fang R.. Bert J. (1998) Industrial hygiene aspects of a sampling survey at a bleached-kraft pulp mill in British Columbia. Am. Ind. Hyg Assoc. J. 59. 694-705.
• 6.Bodunde O. T., Onadipe J.O. (2005) Ocular emergency - a case report. Niger J. Med. 14, 327-8.
• 7.Brodovsky S.C., McCarty C.A., Snibson G., Loughnan M.. Sullivan L.. Danieli A/., Taylor H.R. (2000) Management of alkali burns. An 11-year retrospective review. Ophthalmology 107. 1829-1835.
• 8.Burnett C.A., Lushniak B.D., McCarthy W., Kaufman J. (1993) Occupational dermatitis causing days away from work in U.S. private industry. Am. J. Ind. Med. 34, 568- 573.
• 9.Cain W.S., Jalowayski A.A., Kleinman M., Lee N.S., Lee R.,Ahn B.H.. Magruder K, Schmidt R.. Hillen B.K., Warren C.B., Culver B.D. (2004) Sensory and associated reactions to mineral dusts: sodium borate, calcium oxide. and calcium sulfate. J. Occup. Environ. Hyg. 1, 222-236.
• 10.Cain W.S., Jalowayski A.A., Schmidt R.. Kleinman M., Magruder K. Lee K.C., Culver B.D. (2008) Chemestetic responses to airborne mineral dusts: boric acid compared to alkaline materials. Int. Arch. Occup. Environ. Health 81,337-345.
• 11.Calcium oxide (2006) Health-based recommended occupational exposure. Dutch Expert Committee on Occupational Standards. In cooperation with the Committee on Updating of Occupational Exposure Limits, the State Secretary' of Social Affairs and Employment. The Hague. 2006/080SH.
• 12.Domański T. i in. (1969) Kinetics of calcium, strontium, barium, and radium in rats. [W:] Effects of bone-seeking radionuclides. Univ. of Utah Press, 79-94.
• 13.ECHA, European Chemical Agenc (2012) [http://echa. europa.eu/].
• 14.ESIS, European Substances Information System (2011) Institute of Health and Consumer Protection (d. Europejskie Biuro Chemikaliów) [http://ecb.jrc.ec.europa.eu/ esis/].
• 15.Farkas J. (1981) Caustic ulcers from lime dust. Contact Dermatitis 7, 59.
• 16.Fell A.K.M., Thomassen T.R., Kristensen P., Egeland T., Kongerud J. (2003) Respiratory symptoms and ventila-tory function in workers exposed to portland cement dust. J. Occup. Environ. Med. 45. 1008-1014.
• 17.Flynn A., Moreiras O., Stehle P., Fletcher R.J., Miiller D.J.G., Rolland V. (2003) Vitamins and minerals: a model for safe addition to foods. Eur. J. Nutr. 42. 118- 130.
• 18.Geibel J.P.. Wagner C. (2006) An update on acid secretion. Rev. Physiol. Biochem. Pharmacol. 156. 45-60.
• 19.Gelmetti C., Cecca E. (1992) Caustic ulcers caused by calcium hydroxide in 2 adolescent football players. Contact Dermatitis 27, 265-266.
• 20.GESTIS (2011) [http://biade.itrust.de/biaen/lpext.dll? fr=templates&fh=main-hit-h.htm&2.0].
• 21.GIS. Główny Inspektor Sanitarny (2007- 2010).
• 22.Grant W.M. (1986) Toxicology of the eye. 3rd ed.. 163. Charles C. Thomas. Springfield. IL.
• 23.Gunther B.J.. Schulenberg M.K. (1981) Health hazard evaluation report. HETA-81-11-967, CF&I Steel Cooperation, Pueblo. Colorado. Cincinnati OH. USA, NIOSH (available from National Technical Information Service. Springfield VA. USA; rep no PB83-158691) [cyt. Dutch committee.]
• 24.Hervin i Cohen 1973/Ex. 1-945 [cyt. za NIOSH 1976k/Ex. 1-965: OSHA comments from the Januar)' 19. 1989 Final Rule on Air Contaminants Project extracted from 54FR2332 et.seq],
• 25.HSDB. Hazardous Substances Data Bank (2010) [http:// toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search/f?./temp/~3qnbje: 1 ].
• 26.IUCLID Dataset (2011) Calcium oxide. European Commission. European Chemical Bureau [http://esis. jrc.ec.europa.eu/doc/IUCLlD/data_sheets/ 1305788.pdf],
• 27.Kottek A.A., Redbrake C., Schlossmacher B. W., Kuckel- korn R. (1996) Therapie einer persistierenden Erosio nach schwerer Verätzung mit dem Excimer-Laser. Klin. Monatsbl. Augenheilkd 208, 251-253.
• 28.Lahaye D., Strauss P., Schalenbourg J., Dondeyne F. ( 1987) Etude de la fonction pulmonaire de travailleures exposés aux poussières de chaux vive. Arch. Belg. Med. Soc. Hyg. Med. Trav. Med. Leg. 45, 144-153.
• 29.Lim G.C.S.. Yeh L.K.. Lin H.C.. Hwang C.M. (2006) Sequels, complications and management of a chemical bum associated with cement splash. Chang Gung. Med. J. 29. 424-9.
• 30.Maciejewska A., Bielichowska-Cybula G. (1990) Dokumentacja najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy. Pyły cementów. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN. Lodź, Instytut Medycyny Pracy [dane niepublikowane].31.Mann J.H. (1990) An industrial hygiene evaluation of beet sugar processing plants. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 51, 313-318.
• 32.Midelfart A., Hagen Y.C., Myhre G.B.S. (2004) Chemi¬cal bums to the eye. Tidsskr. Nor. Laegeforen. 124. 49- 51 [article in Norwegian],
• 33.Miller E.M. (1966) Genesis of white rings of the cornea. Am. J. Ophthalmol. 61. 904-907.
• 34.Morley S.E., Humzah D., McGregor J.C., Gilbert P.M. (1996) Cement-related bums. Bums 22. 646-647.
• 35.Mwaiselage J., Brätveit M., Moen B., Mashalla Y. (2004) Cement dust exposure and ventilator function impairment: an exposure-response study. J. Occup. Environ. Med. 46. 658-667.
• 36.Mwaiselage J., Brätveit M., Moen B., Yost M. (2005) Variability in dust exposure in a cement factory in Tanzania. Ann. Occup. Hyg. 49, 511-519.
• 37.Newsom R.S.B.. Oberste in S. L.. Falcon M.G. (1996) An unusual corneal injury. Br. J. Ophthalmol. 80. Ill 2— 1113.
• 38.Noor H.. Yap C.L.. Zolkepli O., Faridah M. (2000) Effect of exposure to dust on lung function of cement factor}’ workers. Med. J. Malaysia 55. 51-57.
• 39.Rados J., Lipozencic J., Milavec-Puretic V. (2005) Caustic reaction caused by cement. Acta Dermatovene- rol. Croat. 13. 114-117.
• 40.Rozporządzenie ministra pracy i polity ki socjalnej z dnia 29.11. 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833 z późn. zm.
• 41.Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rad) (WE) nr 1272/2008 z dnia 16.12.2008 r. w sprawie klasyfika¬cji. oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/648/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE nrL 353 z dnia 31.12.2008 r.. 1^139).
• 42.RTECS. Registry of Toxic Effects of Chemical Sub¬stances (2011) [http://csi.micromedex.com/].
• 43.Saari K.M., Leinonen J., Aine E. (1984) Management of chemical eye injuries with prolonged irrigation. Acta Ophthalmol, suppl. 161, 52-59.
• 44.Saini J.S., Sharma A. (1993) Ocular chemical bums - clinical and demographic profile. Burns 19, 67-69.
• 45.SCOEL (2008) Recommendation from the Scientific Committee on Occupational Exposure Limits for calcium oxide (CaO) and calcium hydroxide (Ca(OH)2). SCOEL/SUM/ 2008.
• 46.Sektor wyrobów z surowców niemetalicznych w Polsce Wschodniej. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. Warszaw-a, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A.
• 47.Sherman S.C, Larkin K. (2005) Cement burns. J. Emerg. Med. 29. 97-99.
• 48.Spoo J., Elsner P. (2001) Cement bums: a review 1960- 2000. Contact Dermatitis 45. 68-71.
• 49.Stoermer D., Wolz G. (1983) Cement burns. Contact Dermatitis 9. 421-422.
• 50.Tinholdt T.T.. Danielsen T.E.. Abyholm F.E. (2005) Skin burned by contact with flagstones made of cement. Scand. J. Plast. Reconstr. Surg. Hand Surg. 39. 373-375.
• 51.Toren K., Brisman J., Hagberg S., Karlsson G. (1996) Improved nasal clearance among pulp-mill workers after reduction of lime dust. Scand. J. Work Environ. Health 22. 102-107.
• 52.Wegman D.H.. Eisen E.A.. Smith R.A. (1992) Acute and chronic effects of calcium oxide and calcium hydroxide exposures. Eight International Symposium on Epidemiology in Occupational Health. Paris, France. Rev. Epidemiol. Sante Publique 40 (suppl. 1). SI 18-SI 19.
• 53.Winder C.. Carmody M. (2002) The dermal toxicity of cement. Toxicol. Ind. Health 18. 321-331.
• 54.Yang C.Y.. Huang C.C., Cliiu H.F.. Ciu J.F.. Lan S.J.. Ko Y.C. (1996) Effects of occupational dust exposure on the re spiratory health of Portland cement workers. J. Toxicol. Environ. Health 49. 581-588.