Identyfikacyjna rola detalu architektonicznego na przykładzie byłego osiedla kolonii niemieckiej w Luboniu

• Autorzy: Graczyk Rafał

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2023.17.18

Warianty tytułu

EN

The identifying role of architectural detail on the example of the former german colony settlement in Lubon

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Detale nadają charakter świadczący o tożsamości miejsca oraz ówczesnych stylach rzemiosła budowlanego. Są dowodem poczucia piękna i talentu artystycznego ich wykonawców. W artykule podjęto próbę przedstawienia wyników badań na pytanie jaki wpływ wywarł detal architektoniczny na dawne osiedle kolonii niemieckiej w dzielnicy miasta Lubonia – Żabikowie. W tym czasie powstały plany kolonii niemieckiej w Żabikowie, którego niemieccy osadnicy mieli także zasilać w siłę roboczą fabryki przemysłowe oraz działające w pobliżu cegielnie. Całość osiedla składało się z około 150 typowych i o podobnym rozplanowaniu funkcji wewnątrz budynków. W osiedlu tym istotną rolę spełniał detal architektoniczny, kształtowany za pomocą cegły. Detal architektoniczny miał wpływ nie tylko na poszczególny obiekt ale także na wygląd przestrzeni urbanistycznej miejscowości. W niniejszej pracy przedstawiono badania nad detalami zewnętrznymi budynków mieszkalnych. W pierwszym etapie analizy na podstawie materiałów źródłowych i fotograficznych odtworzono były obszar kolonii w Żabikowie. Potwierdzone zostały obiekty, które przebudowane lub niezamieszkałe istnieją w przestrzeni dzielnicy miasta. W drugim etapie rozpatrywano i omówiono poszczególne elementy detalu architektonicznego kolonii. Ostatni etap to omówienie wpływu datali i zdobienia elewacji na całość historycznego osiedla.

EN

The details give character that testifies to the identity of the place and the building craft styles of the time. They are evidence of the sense of beauty and artistic talent of their makers. The article attempts to present the results of research on the question of what impact architectural detailing had on the former German colony settlement in the district of the city of Luboń – Żabikowo. At that time plans were made for a German colony in Żabikowo, whose German settlers were also supposed to supply labor to industrial factories and brickyards operating nearby. The entire settlement consisted of about 150 typical and similarly laid out internal function buildings. Architectural detail, shaped with bricks, played an important role in the settlement. Architectural detail had an impact not only on the individual building but also on the appearance of the urban space of the settlement. This paper presents a study of the exterior details of residential buildings. In the first stage of the analysis, the former area of the Żabikowo colony was reconstructed on the basis of source and photographic materials. Objects that reconstructed or unoccupied exist in the space of the city district were confirmed. In the second stage, individual elements of the colony's architectural details were considered and discussed. The final stage was a discussion of the influence of detalines and facade ornamentation on the entire historic settlement.

Słowa kluczowe

PL

cegła; detal architektoniczny; osiedle kolonii niemieckiej w Żabikowie; wątek ceglany; zabór pruski

EN

brick; architectural detail; German colony settlement in Żabikowo; brick weft; Prussian partition

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2023
• Tom: Z. 17
• Strony: 309--320
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Graczyk Rafał

• Politechnika Poznańska, Wydział Architektury, Instytut Architektury Urbanistyki i Ochrony Dziedzictwa

• https://orcid.org/0000-0001-5370-9476

Bibliografia

• 1. Balińska G., 2000, Architektura Przemysłowa XX wieku – Luboń k. Poznania, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• 2. Barbara, 2023, www.barbara.archpoznan.pl/historia-parafii/ (dostęp: 25.12.2023).
• 3. Buszko J., 1985, Historia Polski 1864-1948, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• 4. Damski P., Czekaj-Kotynia K., Niemiecka polityka kolonialna w Wielkopolsce (XIX i XX w.), http://alfa.pao.pl/dpf/Joanna/Polish modules in Polish.pdf (dostęp: 12.12.2023).
• 5. Jakóbczyk W., 1989, Kolonizatorzy i hakatyści, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• 6. Kosiński W., 2015, Miasto i piękno miasta, Wyd. Politechniki Krakowskiej, Kraków.
• 7. Liebold B., 1891, Budowle z cegły nietynkowanej. Wzornik detalu dekoracyjnego. Wydawnictwo Górnolesie, reprint, Milanówek.
• 8. Malepszak S., 1999, Żabikowo – dzieje wsi i fundacji Augusta Cieszkowskiego, Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Forum Lubońskie”, Luboń.
• 9. Malepszak S., 2002, Luboń i okolice. Dzieje osadnictwa i dziewięciu parafii, Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Forum Lubońskie”, Luboń.
• 10. Mapy, 2023, http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/ (dostęp: 15.12.2023).
• 11. Marcinkowski M., 2013, Geneza i ewolucja scalania gruntów rolnych na prawie niemieckim, https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/5950/1/207-220%20MARCINKOWSKI.pdf (dostęp: 3.06 2013).
• 12. Materiały budowlane, 2023, https://materialy-budowlane.pl/zaprawy-i-tynki/zaprawa-gliniano-wapienna/ (dostęp: 27.11.2023).
• 13. Mączeński Z., 1997, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Wydawnictwo ARKADY, Warszawa.
• 14. Messtischblätter 3667, 2023, Poznań Południowy w skali 1:25000, http://polski.mapywig.org (dostęp: 9.11.2023).
• 15. Molińska D., 2021, Pierwsza i zarazem największa kolonia pracownicza w Marchii Wschodniej. Podmiejskie osiedle w Żabikowie jako przykład planowania urbanistycznego w służbie polityki niemieckiej kolonizacji, https://journals.ub.uni-heidelberg.de/ index.php/quart/article/view/84666/ (dostęp: 25.11.2023).
• 16. Rejestr zabytków województwa wielkopolskiego (opracowanie KOBIDZ w Warszawie), http://wosoz.ibip.pl/public/?id=37647 (dostęp: 10.12.2023).
• 17. Sztafrowski M., 1977, Forma architektoniczna jako czynnik identyfikujący środowisko kulturowe, „Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Seria: Architektura”, z. XV.
• 18. Uchwała nr VIII/39/2011 Rady Miasta Luboń z dnia 2011-03-17 r. w sprawie uchwalenia Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego miasta Luboń – „Żabikowo Centrum – Północ”.
• 19. Wijas-Grocholska E., Jasińska M., 2011, Rzecz o budynkach z czerwonej cegły na wsi opolskiej na przełomie XIX /XX w. Architektura wsi Śląska Opolskiego, katalog wystawy, Muzeum Wsi Polskiej. Opole.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).