Problem ujednolicania krajobrazów roślinnych Lublina przez gatunki roślin obcego pochodzenia

• Autorzy: Trzaskowska Ewa , Lubiarz Magdalena

Identyfikatory

DOI

10.30450/201905

Warianty tytułu

EN

The problem of homogenisation of natural landscapes in Lublin by alien plant species

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Praca prezentuje wpływ opanowywania (ekspansji) gatunków roślin obcego pochodzenia na krajobraz Lublina. Gatunki te mogą być cenne w miastach czy na terenach zdegradowanych, gdzie potrafią przetrwać w warunkach niesprzyjających gatunkom rodzimym. Ich nadmierne rozprzestrzenianie, negatywny wpływ na rodzime gatunki staje się niebezpieczne. W Lublinie sześć gatunków synantropijnych uznano za mające znaczenie w unifikacji krajobrazów roślinnych miasta. Zasięg występowania tych gatunków roślin obejmuje niemal wszystkie dzielnice poza Śródmieściem i Starym Miastem czyli ścisłym centrum miasta. Istotny wpływ odnotowano szczególnie w przypadku dwóch gatunków roślin z rodzaju nawłoć (Solidago gigantea i Solidago canadensis), które ekspansywnie opanowują tereny wcześniej porośnięte roślinnością naturalną i synantropijną. Powoduje to zmniejszenie różnorodności gatunkowej roślin, wypieranie roślinności cennej (murawowej) oraz ujednolicanie krajobrazów roślinnych miasta. Dlatego istnieje potrzeba rozpoznania tego zjawiska, podejmowania prób kontroli rozprzestrzeniania się gatunków obcych w krajobrazie oraz ochrona unikatowych zbiorowisk roślinnych i pełniejsze wykorzystanie elementów roślinności rodzimej na terenach zurbanizowanych.

EN

This paper presents the influence of infestation (expansion) of alien plant species on the landscape of Lublin. Such species can be valuable in cities or in degraded terrains, where they can survive in conditions unfavourable to native species. Their excessive proliferation and negative impact on native species is becoming dangerous. In Lublin six synanthropic species were deemed pivotal in unifying the natural landscapes of the city. These plant species cover nearly all city districts, apart from “Śródmieście” and “Stare Miasto”, which are in direct city centre. A significant influence was noted especially in the case of two plant species from the goldenrod genus (Solidago gigantea and Solidago canadensis), which spread extensively over areas previously covered with natural and synanthropic vegetation. This causes a reduction in plant species diversity, displacement of valuable (grassland) plant life, and also homogenisation of natural landscapes in the city. Therefore, there is a need to identify this phenomenon, to attempt to control the spread of alien species within the landscape, and to protect unique plant communities, as well as to fully utilize elements of native vegetation in urban areas.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz miejski; krajobrazy roślinne; rośliny obcego pochodzenia; unifikacja krajobrazu; Lublin

EN

urban landscape; natural landscape; alien species; landscape unification; Lublin

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 41 (1)
• Strony: 73--90
• Opis fizyczny: Bibliogr. 50 poz., map., fot., tab.

Twórcy

autor

Trzaskowska Ewa

• The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Mathematics, Informatics and Landscape Architecture, Department for Natural Foundations of Landscape Architecture

autor

Lubiarz Magdalena

• The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Mathematics, Informatics and Landscape Architecture, Department of Environmental Protection and Landscape Preservation

Bibliografia

• Bartomeus I., Vilà M., Santamaria L. 2008: Contrasting effects of invasive plants in plant – pollinator networks. Oecologia 155: 761-770.
• Bohm A. 2006: Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. O czynniku kompozycji. Politechnika Krakowska, Kraków.
• Chmielewski T.J., Śleszyński P., Chmielewski Sz., Kułak A. 2018: Ekologiczne i fizjonomiczne koszty bezładu przestrzennego. Wyd. KPZK PAN, Warszawa.
• Dajdok Z., Kącki Z. 2003: Kenophytes of the Odra riversides [in:] Phytogeographical Problems of Synanthropic Plants (eds): A. Zając, M. Zając, B. Zemanek, Institute of Botany Jagiellonian University, Cracow, 125-130.
• Dajdok Z., Krzysztofiak A., Krzysztofiak L., Romański M., Śliwiński M. 2007: Rośliny inwazyjne w Wigierskim Parku Narodowym. Stowarzyszenie Człowiek i Przyroda, Krzywe.
• Dajdok Z., Pawlaczyk P. (eds), 2009: Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin.
• Europejska Konwencja Krajobrazowa. 2000. Dz.U. 2006 nr 14 poz. 98. On-line: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20060140098 [12.03.2019]
• Faliński J. B. 2000. Rzeczne wędrówki roślin [in:] Kultura – cywilizacja – historia (ed.): J. Kułtuniak. Rzeki. . Wyd. Naukowe Śląsk, Katowice, 9: 143-186.
• Faliński J. B. 2004. Inwazje w świecie roślin: mechanizmy, zagrożenia, projekt badań. Phytocoenosis 16, Seminarium Geobotanicum 10: 1-31.
• Fijałkowski D. 1967. Zbiorowiska roślin synantropijnych miasta Lublina. Annales UMCS, Sectio C Biologia, 22: 195-233.
• Haaland C., Konijnendijk van den Bosch C. 2015: Challenges and strategies for urban green-space planning in cities undergoing densification: A review. Urban Forestry & Urban Greening, 14: 760-771.
• Harasimiuk M., Jezierski W., Sempliński P., Wójciak A., Urban D. 1992: Projekt rezerwatu krajobrazowo-florystycznego Górki Czechowskie w Lublinie w dzielnicy Czechów. Lublin. (maszynopis).
• Hulme P.E., Pyšek P., Nentwig W., Vilà M. 2009. Will Threat of Biological Invasions Unite the European Union? Science, 324: 40-41.
• Jackowiak B. 1999: Modele ekspansji roślin synantropijnych i transgenicznych. Phytocoenosis 11, Seminarium Geobotanicum 6: 1-24.
• Jezierska-Domaradzka A., Domaradzki K. 2012: Solidago canadensis L. jako potencjalny gatunek energetyczny – zagrożenia dla środowiska przyrodniczego oraz ocena naturalnych zasobów surowca na przykładzie wybranych odłogowanych pól w powiecie wołowskim na Dolnym Śląsku. Zeszyty Naukowe UP we Wrocławiu, Rolnictwo C, 584: 43-52.
• Jopek D. 2018: Procesy transformacji współczesnych miast na przykładach wybranych miast. Budownictwo i Architektura 18(2): 183-192.
• Kabisch, N., Haase, D. 2013: Green spaces of European cities revisited for 1990–2006. Landscape Urban Planning 110: 113-122.
• Klimko M., Bałuka B., Klimko W. 2008. Przyroda miasta Poznania. Wydział Ochrony Środowiska UM Poznań, Poznań.
• Kodeks dobrych praktyk Ogrodnictwo wobec roślin inwazyjnych obcego pochodzenia. 2014: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa.
• Kołaczkowska E. 2010: Obce inwazyjne gatunki roślin w krajobrazie dolin Świdra i Rządzy. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 13: 152-163.
• Konwencja o Różnorodności Biologicznej. 1992: Dz.U. 2002 nr 184 poz. 1532. On-line: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20021841532 [12.03.2019]
• Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego. 1978. Dz.U. 1978 nr 7 poz. 24. On-line: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19780070024. [12.03.2019]
• Larson D.L., Royer R.A., Royer M.R. 2006: Insect visitation and pollen deposition in an invaded prairie plant community. Biological Conservation, 130(1): 148-159.
• McKinney M.L. 2006: Urbanization as a major cause of biotic homogenization. Biological Conservation 127: 247-260.
• Milcu A.I., Hanspach J., Abson D., Fischer J. 2013: Cultural Ecosystem Services: A Literature Review and Prospects for Future Research. Ecology and Society 18(3): 44.
• Moroń D., Lenda M., Skórka P., Szentgyörgyi H., Settele J., Woyciechowski M. 2009: Wild pollinator communities are negatively affected by invasion of alien goldenrods in grassland landscapes. Biological Conservation, 142 (7): 1322-1332.
• Müller N., Okuda S. 1998: Invasion of alien plants in floodplains - a comparison of Europe and Japan [in] Plant Invasions: Ecological Mechanisms and Human Responses (eds): U. Starfinger, K. Edwards, I. Kowarik, M. Williainson, Backhuys Publishers, Leiden, 321-332.
• Olaczek R. 2000: Antropogeniczne czynniki przekształcania dolin rzecznych [in] Rzeki. Kultura – cywilizacja – historia (ed.): J. Kułtuniak. Wyd. Naukowe Śląsk, Katowice, 9: 119-142.
• Przesmycka N. 2017: Współczesne europejskie tendencje architektoniczne a możliwości techniczne nasadzeń drzew przyulicznych [in] Roślinność pasów przydrożnych Lublina Potencjał i zagrożenia (ed.): E. Trzaskowska. Wyd. Urząd Miasta w Lublinie, Lublin.
• Pyšek P., Sádlo J., Mandák B. 2002: Catalogue of alien plants of the Czech Republic. Preslia, 74: 97-186.
• Richling A. 1992: Podstawy metodyczne oceny wizualnej atrakcyjności krajobrazu [in:] Metody oceny środowiska przyrodniczego. GEA 2, Wyd. WGiSR UW, Warszawa-Płock-Murzykowo.
• Rostański K.M. 2012: Natura modelowana. Elementy naturalistyczne w kompozycji urbanistycznej. Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• Rostański K.M. 2014: Ochrona bioróżnorodności w projektach zagospodarowania terenu. [in] Zielona infrastruktura miasta (ed.): A. Pancewicz, Wyd. Politechniki śląskiej, Gliwice: 89-111.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz.U. 2011 nr 210 poz. 1260).
• Rysiak A. 2016: Atlas of distribution of vascular plants in Lublin. Wyd. Kartpol, Lublin.
• Shackleton R.T., Shackleton C.M., Kull, C.A. 2019. The role of invasive alien species in shaping local livelihoods and human well-being: A review. Journal of Environmental Management, 229(1): 145-157.
• Solon J. 2002: Ocena różnorodności krajobrazu na podstawie analizy struktury przestrzennej roślinności. Prace Geograficzne nr 185, Polska Akademia Nauk. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Warszawa.
• Szymura M., Szymura T.H. 2015. The dynamics of growth and flowering of invasive Solidago species. Steciana, 19(3): 143-152.
• Szymura M., Wolski K. 2006: Zmiany krajobrazu pod wpływem ekspansywnych bylin północnoamerykańskich z rodzaju Solidago L. Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe, Problemy Ekologii Krajobrazu, 16: 451-460.
• Śliwiński M. 2008: Occurrence of anthropophytes along streams of the Sowie Mountains and Dzierżoniów Basin (South-Western Poland) in dependence on land use. Biodiveristy: Research and Conservation, 11-12: 33-40.
• Tickner D.P., Angold P.G., Gurnell A.M., Mountford. J.O. 2001: Riparian plant invasions: hydrogeomorphological control and ecological impacts. Progress in Physical Geography, 25: 22-52.
• Tokarska-Guzik B. 2003: The expansion of some alien plant species (neophytes) in Poland [in] Plant invasions: ecological treats and management solutions (eds): L.E., Child, J.H. Brock, G. Brundu, K. Prach, P. Pyšek, P.M. Wade, M. Wiliamson, Backhuys Publishers, Leiden, 147-167.
• Tokarska-Guzik B. 2005: The establishment and spread of alien plant species (kenophytes) in the flora of Poland. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Tokarska-Guzik B. 2009: Metody zwalczania roślin inwazyjnych obcego pochodzenia [in] Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski (eds): Z. Dajdok, P. Pawlaczyk. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin, 124-131.
• Tokarska-Guzik B., Bzdęga K., Tarłowska S., Koszela K. 2009: Gatunki z rodzaju rdestowiec – Reynoutria Houtt. (= Fallopia) [in] Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski (eds): Z. Dajdok, P. Pawlaczyk. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin, 87-99.
• Trzaskowska E. 2013a. Czasowe zmiany występowania zbiorowisk synantropijnych jako wyraz przemian gospodarczych Lublina. Acta Scientarum Polonorum Formatio Circumiectus 12(1): 137-146.
• Trzaskowska E. 2013b. Wykorzystanie roślin i zbiorowisk synantropijnych na terenach zieleni Lublina. Wyd. KUL, Lublin.
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2018 poz. 1945).
• Włodarczyk-Marciniak R. 2016. Wpływ czynników społecznych i kulturowych na dostępność usług ekosystemowych w wybranych gminach zlewni rzeki Pilicy. Praca doktorska. Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska (maszynopis).
• Żołnierz L., Klocek I., Pruchniewicz D. 2011. Rozwój skupień inwazyjnego słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus sensu lato) i ich wpływ na roślinność siedlisk antropogenicznych. [in] Synantropizacja w dobie zmian różnorodności biologicznej (eds): Z. Kącki, E. Stefańska-Krzaczek. Acta Botanica Silesiaca 6: 213-227.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).