Od młyna do fabryki – zarys dziejów papierni w Janowicach Wielkich

• Autorzy: Szymczyk Maciej

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2021.5.2

Warianty tytułu

EN

From mill to factory – an outline of the history of the paper mill in Janowice Wielkie

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy historii papierni w Janowicach Wielkich na Dolnym Śląsku. W Janowicach papier czerpano ręcznie przed 1614 r. W 1854 lub 1860 r. młyn przebudowano na maszynową fabrykę papieru. Na przełomie XIX i XX w. zainstalowano trzy nowe maszyny papiernicze, dzięki czemu zakład stał się jedną z największych papierni w regionie. Po II wojnie światowej fabrykę znacjonalizowano. Przez lata eksploatowano ją bez większych inwestycji. W 1991 r. zakład zamknięto, a w kolejnych latach uległ fizycznej likwidacji.

EN

The article describes history of the paper mill in Janowice Wielkie in Lower Silesia. In Janowice paper was made by hand before 1614. In 1854 or 1860, the mill was converted into a machine-based paper factory. At the turn of the 19th and 20th centuries, three new paper machines were installed, making the plant one of the largest paper mills in the region. After World War II, the factory was nationalized. Over the years it has been exploited without major investments. In 1991, the plant was closed, and in the following years it was physically liquidated.

Słowa kluczowe

PL

Janowice Wielkie; młyn papierniczy; fabryka papieru; ścieralnia

EN

Janowice Wielkie; paper mill; paper factory; groundwood mill

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2021
• Tom: R. 77, nr 5
• Strony: 279--283
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz.

Twórcy

autor

Szymczyk Maciej

• Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju

• https://orcid.org/0000-0002-8504-6403

Bibliografia

• [1] „Adress-Buch der Maschinen-Papier und Pappen-Fabriken so wie Holzstoff- Strohstoff- & Cellulose-Fabriken des deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns und der Schweiz”. 1878. Biberach 1878. s. 21.
• [2] „Adressbuch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken so wie Holzstoff- Strohstoff- & Cellulose-Fabriken des deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns und der Schweiz”. 1883. Biberach. s. 29.
• [3] Archiwum Państwowe (dalej AP) w Jeleniej Górze. Zespół: Karkonoskie Zakłady Papiernicze (dalej KZP), brak sygnatury. „Analizy działalności za lata 1974-1975”.
• [4] AP w Jeleniej Górze. Zespół: KZP, sygn. 13/55. „Sprawozdania z wykonania planu Janowickich Zakładów Papierniczych 1955-1969”.
• [5] AP w Łodzi. Zespół: Zjednoczenie Przemysłu Celulozowo-Papierniczego (dalej ZPCP), sygn. 533. „Analizy ekonomiczne Janowickich Zakładów Papierniczych”.
• [6] AP w Łodzi. Zespół: ZPCP, sygn. 534. „Analizy ekonomiczne Janowickie ZP 1966-1971”.
• [7] Aus den Jahresberichten der Preussischen Handelskammern für 1860”. 1861. Central-Blatt für deutsche Papierfabrikation. 21: s. 315.
• [8] Birkner. Adressbuch der Papierindustrie Europas, 1934. Berlin. s. I 74.
• [9] Błaszczak D., Sachs R. 2009. „Słownik papierników śląskich do 1945 roku, cz. 3 M-R”. Rocznik Muzeum Papiernictwa. 3: 134.
• [10] Czupiał J. 1963. „Lokalizacja i rozwój przemysłu celulozowo-papierniczego na Śląsku w województwie wrocławskim i opolskim”. Opole. s. 83, 131, 201, Tabl. II-V.
• [11] Empfangerliste u. Zeugnisse über Papiermaschinen, Kartonmaschinen, Langsiebpappenmaschinen und Langsiebentwässerungsmaschinen. H. Hüllner Warmbrunn”. Wydanie po 1914 r. s. 7.15, 23.
• [12] Film Weiser”. https://www.filmweb.pl/film/Weiser-2000-1491 (do- stęp 6.04.2021).
• [13] Godawa J. 1947. „Dwuletni dorobek Fabryki Papieru w Janowicach”. Papiernik 1 (11) : 13.
• [14] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1856. Breslau. s. 354.
• [15] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1858. Breslau. s. 357.
• [16] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1861. Breslau. cz. 2, s. 92.
• [17] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1969. Breslau. cz. 2, s. 121.
• [18] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1872. Breslau. cz. 2, s. 151.
• [19] Höble F. 1936. „Alte Papiermühlen der Provinz Schlesien”. Der Pierfabrikant. 33: 310.
• [20] Knie J.G. 1830. „Alphabetisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien, mit Einschluß des ganzen jetzt zur Provinz gehörenden Markgrafthums Ober-Lausitz, und der Grafschaft Gstlabtezi:gneefübgter Nachweisung von der Eintheilung des Landes nach den verschiedenen Zweigen der Civil-Verwaltung mit drei be- sondern Tabellen”. Breslau. s. 288.
• [21] Knie J.G. 1845. „Alphabetisch-statistisch- topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien: nebst beigefügter Nachweisung von der Eintheilung des Landes nach den Bezirken der drei königlichen Regierungen, den darin enthaltenen Fürstenthümern und Kreisen, mit Angabe des Flächeninhaltes, der mittlern Erhebung über die Meeresfläche, der Bewohner, Gebäude, des Viehstandes usw”. Breslau. s. 250.
• [22] Łukasik S. 1986. „Przedstawiamy Karkonoskie Zakłady Papiernicze”, Przegląd Papierniczy 42 (6) : 207-208.
• [23] Maleczyńska K. 1961. „Dzieje starego papiernictwa śląskiego”. Wrocław-Warszawa-Kraków. s. 148.
• [24] Narejko K., Wiśniewski T. 1991. „Analiza i ocena działalności Karkonoskich Zakładów Papierniczych wraz z wnioskami”, Ministerstwo Przemysłu, opracowanie niepublikowane. Warszawa. s. 4, zał. 3-4.
• [25] Nita M. 1987. „Przemysł celulozowo-papierniczy w Polsce Ludowej w latach 1944/45-1975”, praca doktorska – opracowanie niepublikowane. Katowice. s. 102, 128.
• [26] Raczkiewicz W. 1991. „Wydział Produkcji Budowlano-Montażowej ZAMPAP – Krapkowice”. Przegląd Papierniczy 46 (6) : 204-206.
• [27] Szymczyk M. 2001. „Dzieje jeleniogórskiego ośrodka przemysłu papierniczego (cz. 1, do 1945 r.)”. Rocznik Jeleniogórski. s. 108.
• [28] Szymczyk M. 2002. „Dzieje jeleniogórskiego ośrodka przemysłu papierniczego (cz. 2, 1945 r. 2000)” Rocznik Jeleniogórski. s. 166- 168, 175.
• [29] Szymczyk M. 2007. „Polski przemysł papierniczy 1945-1989”.Duszniki-Zdrój. s. 77, 166, 310.
• [30] Szymczyk M. 2000. „Śląskie papiernictwo w okresie industrializacji kapitalistycznej”. Duszniki-Zdrój. s. 88, 90, 92, 98, 100-101.
• [31] Szymczyk M. 2013. „Wspomnienie o Michale Mioduszewskim”. Rocznik Muzeum Papiernictwa 7 : 115.
• [32] Szymczyk M. 2020. „Zarys dziejów przemysłu papierniczego na ziemi kłodzkiej do 1945 roku”. Rocznik Muzeum Papiernictwa 14 : 36.
• [33] „Verzeichniss der von Escher Wyss & Co. in Zürich Gebauten Papier - maschinen”. 1873. Zürich, poz. 45.
• [34] Wilk C. 1993. „Minister zgubił ... fabrykę”. Gazeta Robotnicza z 26.03.
• [35] Wochenblatt für Papierfabrikation. 1878. 22: 686.
• [36] Wochenblatt für Papierfabrikation. 1898. 27: 2054.
• [37] Wochenblatt für Papierfabrikation. 1898. 30: 2303.
• [38] Woźniak H. 1986. „Osiągnięcia i perspektywy modernizacji parku maszynowego”. Przegląd Papierniczy 41 (6) : 215-216.
• [39] Zawistowska W. 1949. „Bilans czteroletniej pracy Jeleniogórskich Zakładów Papierniczych”. Papiernik 3 (10) : 15-16.
• [40] Zbiory Muzeum Papiernictwa, „Zarządzenie Nr 139/Org/91 Ministra Przemysłu i Handlu z dn. 29.11.1991 r. w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą: Karkonoskie Zakłady Papiernicze w Jeleniej Górze” – kopia.