Najmniejsze osiedla projektu Ernsta Maya. Jak stworzyć kameralny zespół mieszkaniowy

• Autorzy: Ludwig B.

Warianty tytułu

EN

The smallest housing estates designed by Ernst May. How to create an intimate residential complex

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W pejzażu przedmieść miast i miasteczek dolnośląskich można zaobserwować wyróżniającą się grupę zespołów budynków mieszkalnych. Małe par terowe, czasem piętrowe domy jednorodzinne lub kilkurodzinne, o skromnej architekturze nawiązującej do form lokalnego klasycyzmu, tworzą zwykle urozmaicone układy ulic i placów. Wszystkie te zespoły mieszkaniowe powstały w wyniku działalności dwóch spółek budowlanych „Schlesische Landgesellschaft” i „Schlesisches Heim” („Schlesische Heimstätte”) w stosunkowo krótkim okresie ich działalności w pierwszych latach po pierwszej wojnie światowej, kiedy kierownikiem architektonicznym obydwu pozostawał Ernst May. Stanowią przykład bardzo ciekawej próby rozwiązania problemu mieszkaniowego, swoistej alternatywy dla rozbudowy miast. Najmniejsze z nich to najlepsze przykłady realizacji idei architektonicznej i urbanistycznej tzw. małych osiedli (Kleinsiedlung). Były to pierwsze kroki na drodze kształtowania teorii i praktyki projektowania osiedli zabudowy jednorodzinnej. Podczas całej działalności „Schlesische Heimstätte” zajmowała się wznoszeniem małych osiedli i ten aspekt prac, zgodny zresztą z dyrektywami państwowymi, traktowano jako podstawowy. Małe osiedla, w zależności od podejmowanych zleceń, miały różną funkcję. Były to więc osiedla rolnicze (Dobroszyce, Czarne, Nowy Folwark k. Jelcza), półrolnicze na peryferiach miast (Brzeg Dolny, Ząbkowice Śląskie, osiedla w gminach podwrocławskich), osiedla robotnicze przy kopalniach i zakładach przemysłowych oraz kolei (Stary Lesieniec, Małujowice, Oleśnica, Dzierżoniów, Nowa Ruda, Chojnów, Prudnik). Również w projekty rozbudowy miast wprowadzano układy tzw. małych osiedli (Radków, Niemcza, Lądek-Zdrój, Kluczbork). W zależności od wielkości terenu, jego ukształtowania i sąsiedniej zabudowy otrzymywały różną kompozycję urbanistyczną i dostosowane do niej rozwiązania architektoniczne budynków. Początkowo w architekturze domków i rozwiązaniach urbanistycznych duże znaczenie miały jeszcze zasady projektowania dziedziczone po secesji oraz regionalizm, z czasem coraz większą rolę odgrywały reguły funkcjonalizmu. Małe osiedla okresu międzywojennego na Dolnym Śląsku należą zapewne do jednych z ciekawszych przykładów rozwiązań zespołów mieszkaniowych. Najbardziej charakterystyczną ich cechą, która stanowi o szczególnym uroku, jest ukształtowanie niewielkich wnętrz urbanistycznych – placyków, zakoli ulicznych czy małych skwerów. Wszystkie te rozwiązania stanowią do dziś godne powielenia pomysły przy projektowaniu architektury i urbanistyki osiedli mieszkaniowych.

EN

In the scenery of the suburbs of Lower Silesian cities and small towns we can observe a distinctive group of complexes of residential buildings. Small ground-floor or sometimes storied one-family or two-family houses with modest architecture that relates to forms of local classicism usually produce diverse systems of streets and squares. All these housing complexes came into being as a result of activities of two construction companies called “Schlesische Landgesellschaft” and “Schlesisches Heim” (“Schlesische Heimstätte”) within a relatively short time just after the end of the World War I when Ernst May worked as an architectural manager of both of these firms. They constitute an example of a very interesting solution to the housing problem and a specific alternative for development of cities. The housing estates which are the smallest ones constitute the best examples of implementing architectural and urban ideas of the so called small housing estates (Kleinsiedlung). They represented the first steps in the formation of the theory and practice of designing single-family housing estates. “Schlesische Heimstätte” during its whole activity dealt with construction of small housing estates and this aspect of its activity, in accordance with the government directives, was treated as fundamental. Small housing estates, depending on accepted orders, had different functions. Thus, they were agricultural housing estates (Dobroszyce, Czarne, Nowy Folwark near Jelcz), semi-agricultural housing estates on the outskirts of towns (Brzeg Dolny, Ząbkowice Śląskie, housing estates in the areas around Wrocław), workers’ estates near coalmines and factories as well as near railways (Stary Lesieniec, Małujowice, Oleśnica, Dzierżoniów, Nowa Ruda, Chojnów, Prudnik). Systems of the so called small housing estates were also introduced into the extensive development designs (Radków, Niemcza, Lądek-Zdrój, Kluczbork). Depending on a given area, type of terrain and adjoining developments, the urban arrangement of these estates differed and consequently various architectural solutions of buildings were employed. In the process of designing houses and applying urban solutions, principles of design inherited from Art Nouveau and regionalism were initially very important; however, with time, rules of functionalism played a more significant role. Small housing estates of the interwar period in Lower Silesia are certainly one of the most interesting examples of solutions of residential complexes. Their most characteristic feature, which adds to their particular charm, is the way of arranging their small urban interiors such as various small squares or street bends. All these solutions still remain as the ideas which are really worth imitating when designing architecture and urbanism of housing estates up to the present.

Słowa kluczowe

PL

Ernst May; regionalizm; osiedla mieszkaniowe; Dolny Śląsk; urbanistyka XX w.

EN

Ernst May; Regionalism; housing estates; Lower Silesia; 20th century urbanism

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 1(33)
• Strony: 19--36
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., rys.

Twórcy

autor

Ludwig B.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej / Faculty of Ar chitecture, Wrocław University of Technology

Bibliografia

• [1] „Schlesisches Heim” 1922, Jg. 3, H. 1, 2, 3.
• [2] „Schlesisches Heim” 1923, Jg. 4, H. 1, 82, il. Besiedlungsplan für Obernick.
• [3] „Schlesisches Heim” 1924, Jg. 5, H. 1, 14.
• [4] „Schlesisches Heim” 1926, Jg. 7, H. 1, il. 3, 4.
• [5] Archiwum Państwowe we Wrocławiu, APW I/12754, Acten btr. entieig nungssache, Dyhernfurth, 1919–1926, 12, 18, 23, 76, Plan für eine Erweiterung der Stadt Dyhernfurth, 1:5000, 115, 150.
• [6] APW I/12794, Bausachen Stadt Frankenstein, 1925–1935, 25–27, 42.
• [7] APW I/16482, Schlesische Heimstätte, 1922–1925.
• [8] APW I/16483, Schlesische Heimstätte, 1922–1925, 2 i n.
• [9] APW I/16569, Bebauungsplan für Nimptsch, 1923–1943, 30, 31, 34, 50.
• [10] Barnston D.A., The Beginnings of Environmentalism: Schlesische Bund für Heimatschutz and Public Housing in Silesia, https://www.acsa–arch.org/files/conferences/annual/2009%20Annual/proceedings/D.pdf [accessed: 9.12.2011].
• [11] Boehm H., Besiedlungspläne, „Schlesisches Heim“ 1922, Jg. 3, H. 9, 214, May i Bo (Boehm) 30.8.22.
• [12] Buekschmitt J., Ernst May. Bauten und Planungen, Bd. 1, Stuttgart 1968.
• [13] Effenberger T., Siedlung und Stadtplanung in Schlesien, Bd. 2, Ober u. Niederschlesien, Breslau 1926.
• [14] Henderson R.S., The work of Ernst May, 1919–1930, Thesis (Ph. D.), Columbia University, 1990, abstract, http://app.cul.columbia. edu:8080/ac/handle/10022/AC:P:1770 [accessed: 9.12.2011].
• [15] Henderson S.R., Ernst May and the Campaign to Resettle the Country side, Rural Housing in Silesia, “Journal of Society of Architectural Historians” 2002, Vol. 61, No. 2, 188–211, abstract, http://www.jstor.org/pss/991839 [accessed: 9.12.2011].
• [16] http://olesnica.nienaltowski.net/Olesnica_po_1885.htm [accessed:11.01.2013].
• [17] Kononowicz W., May Ernst, [w:] J. Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000, 493.
• [18] Kononowicz W., Problemy dziedzictwa architektonicznego Ernsta Maya z okresu wrocławskiego (1919–1925). Renowacja budynków i modernizacja obszarów zabudowanych, [w:] T. Biliński (red.), Renowacja budynków i modernizacja obszarów zabudowanych, 36 Bogna Ludwig t. 5, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009, 267–279.
• [19] Kononowicz W., Wrocławskie dokonania urbanisty i architekta Ernsta Maya w latach 1919–1925 – etapem w drodze do funkcjonalnego Frankfurtu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2010, t. 55, z. 1–2, 3–38.
• [20] Krug (Regirungsrat, Schl. Landgesellschaft), Die Bautätigkeit der Schle sischer Landgesellschaft in Klein Siedlung Sachen in Jahre 1919, „Schlesisches Heim” 1920, Jg. 1, H. 1, 11.
• [21] Krug [b.in.], Aus der Kleinsiedlungtaegtigkeit der Schlesischen Land ge sellschaft in den J. 1917–1920, „Schlesisches Heim” [1919], Jg. 1, H. 11, 4.
• [22] Ludwig B., Osiedla mieszkaniowe w krajobrazie wałbrzyskiego okręgu górniczo-przemysłowego (1850–1945), Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2010.
• [23] May [E.], Bebauungspläne, „Schlesisches Heim” 1921, Jg. 2, H. 4, 99–100.
• [24] May [E.], Bericht über die Tätigkeit der Bauabteilung der Schle si schen Heimstätte im J. 1921, „Schlesisches Heim” 1922, Jg. 3, H. 1, 12.
• [25] May [E.], Besiedlungspläne für hügeliges Gelände, „Schlesisches Heim” 1921, Jg. 2, H. 11, 350–355.
• [26] May [E.], Sielungspläne, „Schlesisches Heim” [1919], Jg. 1, H. 1, 7–10.
• [27] May [E.], Die Siedlung Neustadt O/S [...], „Schlesisches Heim” 1923, Jg. 4, H. 7, 151 i n.
• [28] May [E.], Ersatzbauweisen, „Schlesisches Heim” [1919], Jg. 1, H. 2, 20.
• [29] May [E.], Halbländlischer Siedlungsbau der Schlesischen Landgesellschaft in den J. 1919/20, „Schlesisches Heim”, Jg. 2, H. 11, 8.
• [30] May [E.], Plan einer bauerlischen Siedlung aus dem Anfang des 19Jhts., „Schlesisches Heim” 1921, Jg. [2], H. 3, 71.
• [31] May [E.], Siedlung Klettendorf, „Schlesisches Heim” 1922, Jg. 3, H. 10, 235–238.
• [32] May [E.], Siedlung Oels, „Schlesisches Heim” 1920, Jg. 1, H. 5, 17.
• [33] May [E.], Siedlungspläne, „Schlesisches Heim” [1919], Jg. 1, H. 2, 8–13.
• [34] May [E.], Wohnungsfürsorge, „Schlesisches Heim” 1924, Jg. 5, H. 12, 406.
• [35] Pauly, 10 Jahre Wohnungsfuersorgegesellschaften – 10 Jahre staat liche Wohnungsreformpolitik, „Schlesisches Heim” 1928, Jg. 9, H. 7, 1.
• [36] Schroeder G., Wohnungsbauprogramm und Siedlungspläne, „Schlesisches Heim” 1926, Jg. 7, H. 10, 408.
• [37] Sonderheft der Schlesischen Landgesellschaft, „Schlesisches Heim” 1920, [b.v. i s.].
• [38] Übersichtplan über die Tätigkeit der Schlesische Heimstätte im J. 1921, „Schlesisches Heim” 1922, Jg. 3, H. 1, 3, okładka.