Straty azotu z gleb użytkowanych rolniczo i znaczenie poplonów motylkowatych w płodozmianie

• Autorzy: Burczyk P. , Laszuk R.

Warianty tytułu

EN

Nitrogen loses from agricultural soils and the role of papilionaceous aftercrop in crop rotation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Duża ilość czynników, przede wszystkim klimatycznych i glebowych, wpływających na wielkość strat azotu glebowego (głównie azotanów), utrudnia ocenę potencjalnych strat tego składnika na większych obszarach pól uprawnych. Największy wpływ na ilość wymywanego azotu mają rodzaj gleby i ilość zastosowanego azotu mineralnego. Równie ważną rolę odgrywa rodzaj uprawy oraz czas okrycia przez nią gleby. Ilość opadów i ich rozkład wraz ze składem granulometrycznym gleby decydują o ilości i szybkości wody przesiąkającej przez grunt. Ma to bezpośredni wpływ na ilość i szybkość przenikania azotu w głąb profilu glebowego. Szybkość tego procesu jest również uzależniona od temperatury i wilgotności. Umiejętnie zastosowane poplon lub wsiewka, okrywając glebę, mogą spowolnić ruch wody w głąb profilu glebowego, zapobiegać erozji wodnej i wietrznej, poprawiać strukturę gleby. Poplony mogą też akumulować niewykorzystane składniki nawozowe w okresie jesienno-zimowym i być ich źródłem dla roślin uprawianych następczo, poprawiając bilans nawozowy i ograniczając stosowanie nawozów mineralnych. Praca jest artykułem przeglądowym literatury naukowej, dotyczącej omawianego tematu z ostatnich 25 lat.

EN

A number of factors affect the amount of nutrients (mainly nitrates) lost to the environment from croplands. Most important are: soil quality, fertilization rates, crop variety and the extend of period when soil is covered by plants. Rainfall and granulometric composition of the soil influence the rate and quantity of water (and nitrates) infiltrating to deeper soil layers. Aftercrop can affect most of these processes. Overgrown soil is better protected against erosion, has a better structure and water infiltration is slower there. Aftercrop can also be an additional source of animal fodder and can be utilized as a green manure. Another advantage of the aftercrop is its ability to accumulate or fix nutrients during autumn and winter and to be a source of fertilizers for the next crop. It can also reduce the requirement for mineral fertilizers. Presented work is a review of scientific literature on this topic from the last 25 years.

Słowa kluczowe

PL

straty składników nawozowych; azotany; poplony; motylkowate

EN

nutrient losses; nitrates; aftercrop; papilionaceous crop

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2002
• Tom: T. 2, z. 2
• Strony: 139--149
• Opis fizyczny: Bibliogr. 69 poz.

Twórcy

autor

Burczyk P.

• IMUZ, Zachodniopomorski Ośrodek Badawczy w Szczecinie, ul. Czesława 9, 71-504 Szczecin; tel. [phone]

autor

Laszuk R.

• Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Zachodniopomorski Ośrodek Badawczy w Szczecinie

Bibliografia

• BADDARUDIN M., MEYER D.W., 1989. Water use by legumes and its effect on soil water status. Crop Sc. 29 s. 1212–1216.
• BIELEK P., 1996. Soil nitrogen transformations quantities. Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braunschweig s. 189–193.
• BOCHNIARZ J., 1977. Warunki i możliwości uprawy poplonów ścierniskowych w Polsce. Puławy: IUNG ss. 125.
• BRANDT J.E., HONS F.M., HABY V.A., 1989. Effects of subterranean clover interseeding on grain yield, yield components, and nitrogen content of soft red winter wheat. J. Prod. Agric. 2 s. 347–351.
• BRUULSEMA T.W., CHRISTIE B.R., 1987. Nitrogen contribution to succeeding corn from alfalfa and red clover. Agron. J. 76 s. 96–100.
• BURCZYK P., 1999. Zmiany zawartości różnych form azotu w zasobach wodnych gleby w pasowym sys-temie uprawy roślin. Falenty: IMUZ rozpr. dokt. maszyn.
• CAMPBELL D.J., KINNIBURGH D.H., BECKETT P.H.T., 1989. The soil solution chemistry of some oxfordshire soils. J. Soil Sc. U.K. 4 s. 321–339.
• CARROLL C.R., VANDERMEER C., ROSSET P,. 1990. Agroecology. Biological Resource Management Series. New York: McGraw-Hill Publishing Co.
• CRUSE R.M., 1990. Strip intercropping. W: Farming systems for Iowa: seeking alternatives. Conf. Proc. Ames: Iowa State University s. 39–41.
• CHMIELEWSKA B., DECHNIK J., 1987. Wpływ nawożenia mineralnego na zawartość niektórych form azotu w glebie brunatnej lessowej. Rocz. Nauk Rol. Ser. A t. 106 z. 4 s. 196–205.
• DECHNIK J., WIATER J., 1996. Dynamika azotu azotanowego w glebie pod monokulturą pszenicy ozimej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 440 s. 75–81.
• DENDOVEN L., POULTON P., DOWLSON P., MULLER D., RITZKOWSKI E-M., KORSCHENS M., KUBAT J., KLIR J., MERCIK S., 1996. Dynamics of organic carbon and nitrogen in long-term field experiments with or-ganic and inorganic fertilizers aplication in soils with different texture under different climatic regimes. Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braunschweig s. 205–209.
• EBELHAR S.A., FRYE W.W., BLEVINS R.L., 1984. Nitrogen from legume cover crops for no-tillage corn. Agron. J. 76 s. 51–55.
• FOTYMA E., 1996. Zastosowanie metody Nmin do oceny środowiskowych skutków nawożenia azotem. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 440 s. 89–101.
• GONET Z., 1990. Porównanie agroekologicznych warunków uprawy poplonów ścierniskowych w ostatnim 20-leciu. Mater. Semin. Nauk. Szczecin: KUR PAN.
• GUILLAND K., 1995. Nitrogen utilization of selected cropping systems in the U.S. Northeast. Cz. 2. Soil profile nitrate distribution and accumulation. Agron. J. 87 2 s. 199–207.
• GUTMAŃSKI J., NOWAKOWSKI M., 1996. Korelacje pomiędzy zawartościami azotu mineralnego (N-NO3 + N-NH4) w glebie i plonowaniem oraz jakością buraka cukrowego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 440 s. 131–139.
• HARDGROVE W.L., 1986. Winter legumes as a nitrogen source for no-till grain sorghum. Agron. J. 78 s. 70–74.
• HARDGROVE W.L., FRYE W.W., 1987. The need for legume crops in conservation tillage production. W: The role of legumes in conservation tillage systems. National Conference, Athens, GA, April 27-29, 1987. Soil and Water Conserv. Soc., Ankeny, IA s. 1–5.
• HEICHEL G.H., VANCE C.P., BARNES D.K., HENJUM K.J., 1985. Dinitrogen fixation, and N and dry matter distribution during 4 year stands of birdsfood trefoil and red clover. Crop Sc. 25 s. 101–105.
• HESTERMAN O.B., GRIFFIN T.S., WILLIAMS T.S., HARRIS G.H., CHRISTENSON D.R., 1992. Forage legume-small grain intercrops: nitrogen production and response of subsequent corn. J. Prod. Agric. 5 s. 340–348.
• HOLDENBAUM J.F., DECKER A.M., MEISINGER J.J., MULFORD F.R., VOUGH L.R., 1990. Fall-seeded legume cover crops for no-tillage corn in the humid East. Agron. J. z. 82 s. 117–124.
• JANKE R.R., HOFSTETTER R., VOLAK B., RADKE J.K., 1987. Legume interseeding cropping systems at the Rodale Research Center. W: The role of legumes in conservation tillage systems. National Conference, Athens, GA, April 27-29, 1987. Soil and Water Conserv. Soc., Ankeny, IA s. 47–48.
• JENSEN E.S., 1996. Grain legume N2 fixation and N cycling in temperate cropping systems. W: Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braunschweig, s. 5–9.
• KANWAR R.S., BAKER J.L., BAKER D.G., 1988. Tillage and split N-fertilization effects on subsurface water quality and crop yields. Trans. ASAE 31(2) s. 453–460.
• KLUPCZYŃSKI Z., 1979. Dynamika azotu mineralnego w glebie. Rocz. Nauk. AR Pozn. z 109 s. 145–151.
• KNAPPE S., FRANKO U., KEESE U., RUSSOW R., 1996. Effect of fallow on the nitrogen balance of a cambisol - results from lysimeter measurments, tracer investigations and computer simulation. W: Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braunschweig, s. 423–427.
• KOPEĆ S., 1990. Wpływ sposobu użytkowania gruntu na wielkość spływu powierzchniowego po stoku i stężenia unoszonych składników. W: Zanieczyszczenia obszarowe w zlewniach rolniczych. Mater. Semin. nr 26. Falenty: IMUZ s. 61–68.
• KOZANECKA T., 1995. Zawartość mineralnych form N-NH4 i N-NO3 w glebie sadu jabłoniowego. Rocz. Gleb. 46 t. 1 s. 105–117.
• KUREK S., 1990. Użytkowanie ziemi a ochrona wód. W: Ochrona wód przed wpływem rolniczych zanieczyszczeń obszarowych. Mater. Semin. nr 27. Falenty: IMUZ s. 83–94.
• ŁABĘTOWICZ J., 1995. Skład chemiczny roztworu glebowego w zróżnicowanych warunkach nawożenia. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 421a s. 245–251.
• ŁABĘTOWICZ J., RUTKOWSKA B., 1996. Dynamika stężenia azotanów i jonu amonowego w roztworze glebowym w zróżnicowanych warunkach nawozowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 440 s. 223–231.
• ŁOGINOW W., SPYCHAJ-FABISIAK E., 1985. Chemiczne przemiany związków azotu w glebie. Post. Nauk Rol. z. 5 s. 3–14.
• MC VAY K.A., RADCLIFFE D.E., HARDGROVE W.L., 1989. Winter legume effects on soil properties and nitrogen fertilizer requirement. Soil Sc. Soc. Am. J. 53 s. 1856–1862.
• MICHAŁOWSKI CZ., 1984. Wpływ niektórych czynników na wynik uprawy międzyplonów w środkowo-wschodniej Polsce. Cz. 3. Wsiewki poplonowe. Ann. UMCS t. 38/39 Ser. E s. 34–41.
• MITCHELL W.H., TELL M.R., 1977. Winter-annual cover crops for no-tillage corn production. Agron. J. Am. Soc. Agron. z. 69 s. 569–573.
• MROCZKOWSKI W., RUSZKOWSKA M., KUSIO M., 1996. Wymywanie azotanów spod wybranych roślin motylkowych w zmianowaniu w warunkach doświadczenia lizymetrycznego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 440 s. 269–279.
• MULLER S., MORITZ D., 1983. Untersuchungen zur Dynamik von Amonium und Nitrat im Boden sowie zur Berucksiechtingung dieser N-fraktionen bei N-Düngungs massnahmen. Arch. Acker. u. Pflanzenbau u. Bodenkd. 27 6 s. 367–374.
• NAMBIAR P.T.C., RAO M.R., REDDY M.S., FLOYD C.N., DART P.J., WILLEY R.W., 1983. Effect of inter-cropping on nodulation and N2 fixation by groundnut. Experimental Agriculture 19 s. 79–86.
• NEELY C.L., MCVAY K.A., HARDGROVE W.L., 1987. Nitrogen contribution of winter legumes to no-till corn and grain sorghum. W: The role of legumes in conservation tillage systems. National Conference, Athens, GA, April 27-29, 1987. Soil and Water Conserv. Soc., Ankeny, IA s. 48-49.
• NGALLA C.F.,ECKERT D.J., 1987. Wheat -red clover interseeding as a nitrogen source for corn. W: The role of legumes in conservation tillage systems. National Conference, Athens, GA, April 27-29, 1987. Soil and Water Conserv. Soc., Ankeny, IA s. 47–48.
• NIEWIADOMSKI W., 1990. Ekologiczne skutki intensyfikacji rolnictwa. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 228 s. 9–28.
• OYER L.J., TOUCHTON J.T., 1990. Utilizing Legume Cropping Systems to Reduce Nitrogen Fertilizer Re-quirements for Conservation-tilled Corn. Agron. J. Am. Soc. Agron. 82 s. 1123–1127.
• PEOPLES M.B., HERRIDGE D.F., LADHA J.K., 1994. Biological nitrogen fixation: an efficient source of nitrogen for sustainable agricultural production. Transa. 15th World Congr. of Soil Sc. 4a s. 241–244.
• PLATTE H., PRZEMECK E., 1996. Relationship between microbial biomass and N uptake of winter wheat after addition of 15N labeled green manure to the soil. Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braunschweig, September s. 51–55.
• POPŁAWSKI Z., FILIPIAK K., 1981. Kształtowanie się zawartości związków nieorganicznych gleby na tle zmiennych opadów atmosferycznych i temperatur. Rocz. Gleb. z. 32 s. 33–53.
• QUEMADA M., CABRERA M.L., 1996. Temperature and moisture effects on C and N mineralization from clover residues. Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braunschweig, September s. 303–305.
• RICE C.W., OMAY A.B., MADDUX L.D., GORDON W.B., 1995. Availability and fate of nitrogen in a corn - soybean rotation. Clean water - clean environment 21st century. Conference sponsored by Working Group on Water Quality - U.S. Dept. of Agric. March 5-8 Kansas City, Missouri. ASAE Publication s. 2–95.
• SANCHES C.A., BLACKMER A.M., 1988. Recovery of anhydrous ammonia-derived nitrogen-15 during three years of corn production in Iowa. Agron. J. 80 s. 102–108.
• SAPEK A., 1994. Oddziaływanie na środowisko gospodarstw specjalizujących się w produkcji mleka. Mater. Inf. nr 24. Falenty: IMUZ s. 5–18.
• SAPEK B., 1995. Wymywanie azotanów oraz zakwaszenie gleby i wód gruntowych w aspekcie działalności rolniczej. Mater. Inf. nr 30. Falenty: IMUZ.
• SAPEK A., 1996a. Zagrożenie zanieczyszczenia wód azotem w wyniku działalności rolniczej. W: Azotany w ekosystemach rolniczych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 440 s. 331–343.
• SAPEK A., 1996b. Udział rolnictwa w zanieczyszczaniu wody składnikami nawozowymi. Zesz. Edukacyjne 1/96. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 9–34.
• SAPEK A., PIETRZAK S., 1997. Bilans azotu w rolnictwie polskim - prognoza rozproszenia azotu do środowiska. W: Nadmiar azotu w rolnictwie czynnikiem zagrożenia zdrowia człowieka. Międzynar. Konf. Warszawa 9-10.01. 1997 r. Falenty: IMUZ s. 88–97.
• SCOTT T.W., PLEASANT J.MT., BURT R.F., OTIS D.J., 1987. Contribution of ground cover crops for no-tillage corn. Agron. J. 76 s. 51–55.
• SONGIN W., CEGLAREK F., 1978. Wydajność paszy z wsiewek poplonowych na glebie kompleksu pszenne-go dobrego w rejonie Szczecina. Zesz. Nauk. AR Szczec. 72 Agrot.
• SONGIN W., 1990. Międzyplony jako nawozy zielone w warunkach Pomorza Zachodniego. W: Międzyplony we współczesnym rolnictwie. Materiały z semin. nauk. 05.04.1990, AR Szczecin, Wyd. AR Szczecin s. 14–21.
• SPEROW K.A., 1983. Effects of crop rotation and nitrogen fertilization on corn grain and stover production. Ames: Iowa State University.
• SYKUT S., RUSZKOWSKA M., 1996. Wpływ nawożenia obornikiem na wymycie N-NO3 z gleb w doświad-czeniu lizymetrycznym. Azotany w ekosystemach rolniczych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 440 s. 89–101.
• SZCZĘSNY P., 1977. Dynamika przemian azotu amonowego i azotanowego w profilu gleby płowej upra-wianej. Rocz. Nauk. AR Pozn. z. 97 s. 68–77.
• TESAR M.B., MARBLE V.L., 1988. Alfalfa establishment. Alfalfa and alfalfa improvement. Agron. monogr. 29. ASA, Madison WI s. 303–332.
• TOSHERA E., DAVIDKOV E., 1996. Effect of the level of nutrient supply in soil on nitrogen assimilate by wheat. W: Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braunschweig September s. 357–361.
• TOUCHTON J.T., GARDNER W.A., HARGROVE W.L., DUNCAN R.R., 1982. Reseeding crimson clover, as an N source for no-tillage grain sorghum production. Agron. J. 74 s. 283–287.
• UTOMO M., BLEVINS R.L., FRYE W.W., 1987. Effect of legume cover crops and tillage on soil water, tem-perature, and organic matter. W: The role of legumes in conservation tillage systems. National Confe-rence, Athens, GA, April 27-29, 1987. Soil and Water Conserv. Soc., Ankeny, IA s. 5–6.
• VANDERMEER J., 1989. The ecology of intercropping. Cambridge: Univ. Press. ss. 135.
• VINTEN A.J.A, DAVIES R., CASTLE K., BAGGS E. M., 1996. Control of nitrate leaching from a nitrate vul-nerable zone using paper mill waste. Trans. 9th Nitrogen Workshop. Technische Universität Braun-schweig, September s. 365–369.
• WESTERMAN R.L., 1994. Ammonium and nitrate nitrogen in soil profiles of long-term winter wheat fertili-zation experiments. Agron. J. t. 86 z. 1 s. 94–99.
• WIATER J., 1988. Wpływ nawożenia obornikiem i osadami ścieków komunalnych na zawartość wybranych form azotu w glebie. Ann. UMCS 63 16 Ser. E s. 148–161.
• WILSON G.F., LAL R., OKIGBO B.N., 1982. Effect of cover crops on soil structure and yield of subsequent arable crops grown under strip tillage on an eroded alfisol. Soil Tillage Res. 2. s. 233–250.