The first flora of Poland

• Autorzy: Köhler Piotr

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.20.026.12859

Warianty tytułu

PL

Pierwsza flora Polski

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

A flora is a publication containing a list of species of wild plants of a given region along with the information on their localities, descriptions of their morphology, and keys for their determination. Johannes Thal’s Sylva Hercynia is considered the first flora ever published. From the 18th century onwards, floras of entire Western European countries were being published. Opisanie roslin w prowincyi W. X. L. naturalnie rosnących według układu Linneusza (Description of plants in the province of the G[rand] D[uchy of] L[ithuania] naturally growing according to the Linnaeus system) by Stanisław Bonifacy Jundziłł was printed in 1791. It includes 1,297 species, comprising 1,052 flowering plants, 85 mosses, 64 fungi, 49 lichens, 34 ferns and 13 algae, and contains 97 localities from the then Polish part of the Polish-Lithuanian Commonwealth and 198 from the then Lithuanian one. The species are arranged according to the Linnaeus system, and their descriptions are concise. Contrary to its title, Opisanie roslin covers both the territories of Lithuania and Poland, which is why it should also be considered the earliest modern flora of Poland. Opisanie roslin played an important role in the history of Polish botany, especially in the development of floristics in Poland and Lithuania in the early 19th century.

PL

Flora jest publikacją zawierającą listę gatunków dzikich roślin z danego region wraz z danymi o stanowiskach, informacjami o ich morfologii oraz kluczami do ich oznaczania. Sylva Hercynia Johannesa Thala jest uważana za pierwszą opublikowaną florę. Począwszy od XVIII w. publikowano flory obejmujące całe kraje zachodniej Europy. Opisanie roślin w prowincyi W. X. L. naturalnie rosnących według układu Linneusza Stanisława Bonifacego Jundziłła zostało wydane drukiem w 1791 r. Obejmuje 1297 gatunków, w tym 1052 roślin kwitnących, 85 mchów, 64 grzyby, 49 porostów, 34 porosty i 13 glonów, oraz zawiera 97 stanowisk z Korony oraz 198 z Litwy. Gatunki są uporządkowane według systemu Linneusza, a ich opisy są zwięzłe. Wbrew swemu tytułowi Opisanie roslin dotyczy zarówno Litwy, jak i Polski, dlatego powinno być także uznawane za pierwszą polską florę. Opisanie roslin odegrało ważną rolę w dziejach polskiej botaniki, zwłaszcza w rozwoju florystyki w Polsce i na Litwie w początkach XIX w.

Słowa kluczowe

EN

history of botany; floristics; Poland

PL

historia botaniki; florystyka; Polska

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 65, nr 4
• Strony: 29--41
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., faks.

Twórcy

autor

Köhler Piotr

• Institute of Botany, Faculty of Biology, Jagiellonian University, Kraków, Poland

Bibliografia

• Sources
• Andrzejowski A., Flora Ukrainy czyli opisanie roślin dziko rosnących w Ukrainie Przeddnieprowej i w sąsiednich z nią okolicach Wołynia, Podola i Guberni Chersońskiej, Warszawa 1869.
• Bernhardi M., Catalogus plantarum tum exoticarum quam indigenarum quae Anno MDCLI in hortis regiis Varsaviae et circa eandem in locis sylvaticis, pratensibus, arenosis et paludosis nascuntur collectarum, Dantisci 1652.
• Besser W.S.J.G., Primitiae florae Galiciae austriacae utriusque. Encheiridion ad excursions botanicas cincinnatium, vol. 1-2, Viennae 1809.
• Boym M., Flora sinensis, fructus floresque humillime, Viennae 1656.
• Edler G.C. von Oldenburg Oeder et al., Enumeratio plantarum florae Danicae, id est sponte nascentium in regnis Daniae et Norvegiae, ducatibus Slesvici et Holsatiae, comitatibus Oldenburgi et Delmenhorstiae, vol. 1-51, Hafniae 1761-1883.
• Erndtel C.H., Warsavia Physice Illustrata, Sive De Aere, Aquis, Locis Et Incolis Warsaviae, Eorundemque Moribus Et Morbis Tractatus; Cui Annexum Est Viridarium, Vel Catalogus Plantarum Circa Warsaviam Nascentium, Dresdae 1730.
• Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, vol. 1, ed. by M. Raciborski, W. Szafer, Kraków 1919; vol. 2, ed. by W. Szafer, Kraków 1921; vol. 3, ed. by W. Szafer, Kraków 1927; vol. 4, ed. by W. Szafer, Kraków 1930; vol. 5, ed. by W. Szafer, Kraków 1935; vol. 6, ed. by W. Szafer, Kraków 1947; vol. 7, ed. by W. Szafer, B. Pawłowski, Kraków - Warszawa 1955; vol. 8, ed. by W. Szafer, B. Pawłowski, Warszawa 1959; vol. 9, ed. by W. Szafer, B. Pawłowski, Kraków 1960; vol. 10, ed. by B. Pawłowski, Warszawa - Kraków 1963; vol. 11, ed. by B. Pawłowski, Warszawa - Kraków 1967; vol. 12, ed. by B. Pawłowski, A. Jasiewicz, Warszawa - Kraków 1971; vol. 13, ed. By B. Pawłowski, A. Jasiewicz, Warszawa - Kraków 1972; vol. 14, ed. by A. Jasiewicz, Warszawa - Kraków 1980; vol. 15, ed. by Z. Mirek, Kraków 1995.
• Flora SSSR, ed. by V.L. Komarov, vol. 4, Leningrad 1935.
• Gilibert J.E., Flora lituanica inchoata, seu enumeratio plantarum quas circa Grodnam collegit et determinavit, vol. 1-2, Vilnae 1781-1782.
• Gmelin J.G., Flora Sibirica, sive Historia plantarum Sibiriae, vol. 1-4, Petropoli 1747-1769.
• Jacquin N.J., Florae Austriacae, sive, Plantarum selectarum in Austriae archiducatu sponte crescentium icones, ad vivum coloratae, et descriptionibus, ac synonymis illustratae, vol. 1-5, Viennae 1773-1778.
• Joannicy G., Plantarum Cracoviensium indicem proprium Latine confectum, Cracoviae 1616.
• Jundziłł S.B., Opisanie roslin litewskich według układu Linneusza, Wilno 1811.
• Jundziłł S.B., Opisanie roslin w prowincyi W. X. L. naturalnie rosnących według układu Linneusza przez x. B.S. Jundziłła S.P. w Wilnie 1791, Wilno 1791.
• Kluk K., Dykcyonarz roślinny, w którym podług układu Linneusza są opisane rośliny nietylko kraiowe dzikie, pożyteczne, albo szkodliwe, na roli, w ogrodach , oranzeriach, utrzymywane, ale oraz y cudzoziemskie, ktoreby w kraiu pożyteczne byc mogły, albo z ktorych mamy lekarstwa, korzenie, farby, etc. albo ktore jakową nadzwyczaynosc w sobie maia, ich zdatnosci lekarskie, ekonomiczne, dla ludzi, koni, bydła, owiec, pszczoł, i t.d. utrzymywanie etc. Z poprzedzaiącym wykładem słow Botanicznych, y kilkorakim na końcu Regestrem, vol. 1-3, Warszawa 1788-1788.
• Lamarck J.B., Flore françoise, ou, Description succincte de toutes les plantes qui croissant naturellement en France disposée selon une nouvelle méthode d’analyse, & à laquelle on a joint la citation de leurs vertus les moins équivoques en médecine, & de leur utilité dans les arts, vol. 1-3, Paris 1778.
• Lietuvos TSR Flora, vol. 6, red. V. Galinis et al., Vilnius 1980.
• Linnaeus C., Flora Svecica Exhibens plantas per Regnum Sveciae Crescentes, Lugduni Batavorum 1745.
• Loesel J., Flora Prussica, sive Plantae in Regno Prussiae sponte nascentes, Königsberg 1703.
• Motty J.B., Leitfaden der Botanik, Posen 1830.
• Muralt J., Physicae specialis, pars quarta, botanologia, seu Helvetiae Paradisus, Tiguri 1710.
• Ölhafen N., Elenchus plantarum, circa nobile Borussorum Dantiscum, sua sponte nascentium, [Dantisci] 1643.
• Ray J., Methodus plantarum emendata et aucta. In quâ notae maxime characteristicae exhibentur, quibus stirpium genera tum summa, tum infima cognoscuntur & à se mutuo dignoscuntur, non necessariis omissis. Accedit methodus graminum, juncorum et cyperorum specialis, Londini 1703.
• Reyger G., Tentamen florae Gedanensis methodo sexuali adcommodatae, vol. 1-2, Dantisci 1764-1766.
• Ritschl G., Flora des Grossherzogthums Posen, Berlin 1850.
• Schaeffer J.C., Fungorum qui in Bavaria et Palatinatu circa Ratisbonam nascuntur icones, nativis coloribus expressae, vol. 1-4, Ratisbonae 1762-1774.
• Schneeberger A., Catalogus stirpium quarundam Latinè et Polonicè conscriptus, Cracoviae 1557.
• Schreber J.C.D.E. von, Beschreibung der Gräser nebst ihren Abbildungen nach der Natur, vol. 1-2, Leipzig 1769-1772.
• Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B., Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych, Lwów - Warszawa 1924.
• Thal J., Sylva Hercynia, Sive Catalogus Plantarum Sponte Nascentium In Montibus, Et Locis Vicinis Hercyniae, quae respicit Saxoniam, conscriptus singulari studio, Francofurti ad Moenum 1588.
• Waga J., Flora Polska jawno kwiatowych rodzajów czyli Botaniczne opisy tak dzikich jako i hodowanych pod otwartem niebem jawno kwiatowych Królestwa Polskiego Roślin, vol. 1-2, Warszawa 1847-1848.
• Wigand J., Vera historia de succino Borussico, de alce Borussia et de herbis in Borussia nascentibus, Jenae 1590.
• Critical Literature
• Grębecka W., Badania szaty roślinnej prowadzone w ośrodku wileńskim i krzemienieckim (1781-1840), [in:] Wkład wileńskiego ośrodka naukowego w przyrodnicze poznanie kraju (1781-1842), ed. by J. Babicz, W. Grębecka, Wrocław - Gdańsk 1988 (Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, vol. 141), p. 115-225.
• Grębecka W., Wilno-Krzemieniec. Botaniczna szkoła naukowa (1781-1841), Warszawa 1998 (Rozprawy z Dziejów Nauki i Techniki, vol. 7).
• Historia Nauki polskiej, vol. 2, ed. by S. Suchodolski, Wrocław - Warszawa - Kraków 1970.
• Hryniewiecki B., Rozwój botaniki w Polsce. Kraków 1948 (PAU Historia Nauki Polskie w Monografiach, vol. 8).
• Köhler P., Leksykon Botaników Polskich. Dictionary of Polish Botanists. 80. Stanisław Bonifacy Jundziłł, „Wiadomości Botaniczne” vol. 55, 2011, no 1-2, p. 94-98.
• Köhler P., Naukowa spuścizna Jeana Emmanuela Giliberta w Polsce (egzemplarze dzieł, recepcja), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” vol. 60, 2015, no 1, p. 185-215.
• Kosiek Z., Botanika, [in:] Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, ed. by K. Maślankiewicz, Warszawa 1983, p. 413-479.
• Mägdefrau K., Historia botaniki. Życie i dokonania wielkich badaczy, transl. by M. Mularczyk, Wrocław 2004 (Prace Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, vol. 7 no. 1).
• Rostafiński J., Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach, Kraków 1900 (Materyały do Historyi Języka i Dyalektologii Polskiej, vol. 1).
• Sławiński W., X. Stanisław Bonifacy Jundziłł profesor Historii Naturalnej Wszechnicy Wileńskiej. The Rev. Stanisław Bonifacy Jundziłł Professor of Natural History in the University of Wilno „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin - Polonia” section E, vol. 1, 1947, Supplementum I.
• Zemanek A., Zarys historii botaniki w Polsce, [in:] Dzieje nauki. Nauki ścisłe i przyrodnicze, ed. by R.W. Gryglewski et al., Warszawa - Bielsko-Biała 2011, p. 453-455.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).