Bentonit środkowokambryjski z otworu Borcz-1 z basenu bałtyckiego

• Autorzy: Kowalska S. , Zagórska U. , Mikołajewski Z.

Identyfikatory

DOI

10.18668/NG.2016.12.05

Warianty tytułu

EN

Middle Cambrian bentonite from the borehole Borcz-1 from the Baltic Basin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Nie odnotowano dotąd obecności śladów aktywności wulkanicznej w utworach kambryjskich występujących na obszarze polskiej części skłonu platformy wschodnioeuropejskiej. Dzięki nowym wierceniom prowadzonym przez PGNiG SA podczas poszukiwania gazu w pokładach łupków w otworze Borcz-1 udało się znaleźć cienką 3-centymetrową wkładkę bentonitową w obrębie utworów kambru środkowego. W prezentowanym artykule przedstawione zostaną pierwsze wyniki badań wykonanych w celu przeprowadzenia charakterystyki mineralogicznej powyższej skały. Analiza pierwiastków śladowych pozwoliła na określenie przybliżonego składu pierwotnego materiału wulkanicznego, wskazując na obojętny, trachyandezytowy charakter magmy macierzystej. Materiał wulkaniczny pochodził najprawdopodobniej z rejonu aktywnej krawędzi kontynentu.

EN

Traces of volcanic activity in the Cambrian rocks occurring within the Polish part of the East European Platform slope has not been recorded to date. Thanks to new shale gas exploration conducted by PGNiG SA a thin, 3 cm thick, bentonite layer was found within the Middle Cambrian strata in the Borcz-1 borehole. This article presents the first results of studies carried out, in order to perform mineralogical characteristics of the above rock. Analysis of trace elements composition, allowed us to determine the approximate initial composition of original volcanic material pointing to an intermediate, trachyandesitic parent magma. Volcanic material probably came from an active continental margin.

Słowa kluczowe

PL

bentonity; wulkanizm; środkowy kambr; basen bałtycki; Baltika

EN

bentonites; volcanism; Middle Cambrian; Baltic Basin; Baltica

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2016
• Tom: R. 72, nr 12
• Strony: 1043--1048
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kowalska S.

• Zakład Geofizyki Wiertniczej. Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy ul. Lubicz 25 A 31-503 Kraków

autor

Zagórska U.

• Zakład Geofizyki Wiertniczej. Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy ul. Lubicz 25 A 31-503 Kraków

autor

Mikołajewski Z.

• Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA Oddział Geologii i Eksploatacji, Dział Projektowy w Pile pl. Staszica 9, 64-920 Piła

Bibliografia

• [1] Bednarczyk W.: Prekambr i kambr wyniesienia Łeby (NW Polska). Acta Geol. Pol. 1972, vol. 22, nr 4, s. 685-709.
• [2] Depciuch T.: Wiek bezwzględny i pozycja stratygraficzna sjenitów oraz zasadowo-alkalicznych skał północno-wschodniej Polski. Kwartalnik Geologiczny 1973, vol. 17, nr 2, s. 223-233.
• [3] Dudek T., Środoń J.: Identification of illite/smectite by X-ray powder diffraction taking into account the lognormal distribution of crystal thickness. Geol. Carpathica-Clays 1996, vol. 5, s. 21-32.
• [4] Histon K., Klein P., Schönlaub H.-P., Huff W.D.: Lower Palaeozoic K-bentonites from the Carnic Alps, Austria. Austrian Journal of Earth Sciences 2007, vol. 100, s. 26-42.
• [5] Huff W.D., Bergström S.M., Kolata D.R., Sun H.: The Lower Silurian Osmundsberg K-Bentonite. Part II: Mineralogy, Geochemistry, Chemostratigraphy, and Tectonomagmatic Significance. Geological Magazine 1998, vol. 135, s. 15-26.
• [6] Jackson M.L.: Soil chemical analysis – Advanced course: 2nd ED. Published by the author. University of Wisconsin 1969, s. 537.
• [7] Jaworowski K.: Facies variability in the Cambrian deposits from the Kościerzyna and Gdańsk sections Pomeranian Caledonides foreland, northen Poland: a comparative study. Geological Quarterly 2000, vol. 44, s. 249-260.
• [8] Kowalska S.: Określanie ilościowego składu mineralnego skał zawierających minerały ilaste metodą Rietvelda. Nafta-Gaz 2013, nr 12, s. 887-893.
• [9] Kryza R., Zalasiewicz J.: Records of Precambrian-Early Palaeozoic volcanic and sedimentary processes in the Central European Variscides: A review of SHRIMP zircon data from the Kaczawa succession (Sudetes, SW Poland). Tectonophysics 2008, vol. 461, s. 60-71.
• [10] Krzemińska E., Krzemiński L., Petecki Z., Wiszniewska J., Salwa S., Żaba J.: Mapa geologiczna polskiej części kratonu wschodnioeuropejskiego w kontekście nowych korelacji transbałtyckich. III Polski Kongres Geologiczny, Wrocław 14-18.09.2016.
• [11] Lendzion K.: Kambr na Pomorzu i przyległym akwenie Bałtyku. Kwartalnik Geologiczny 1988, vol. 32, nr 314, s. 555-564.
• [12] Lendzion K.: O stratygrafii kambru platformowego w Polsce. Kwartalnik Geologiczny 1969, vol. 13, nr 3, s. 501-510.
• [13] Moore D.M., Reynolds R.C.: X-ray Diffraction and the Identification and Analysis of Clay Minerals. Oxford, University Press, Second Edition, 1997.
• [14] Nawrocki J., Poprawa P.: Development of Trans-European Suture Zone in Poland: from Ediacaran rifting to Early Palaeozoic accretion. Geological Quarterly 2006, vol. 50, s. 59-76.
• [15] Pacześna J.: Wysokorozdzielcza stratygrafia sekwencji utworów środkowego kambru w południowej i północno-wschodniej części bloku B (wyniesienie Łeby). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 2012, vol. 448, s. 71-79.
• [16] Pacześna J.: Upper Vendian and Cambrian ichnocoenose from the Polish part of the East European Craton. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego 1996, vol. 152, s. 77.
• [17] Rietveld H.M.: A profile refinement method for nuclear and magnetic structures. Journal of Applied Crystallography 1969, vol. 2, s. 65-71.
• [18] Skupio R.: Wykorzystanie przenośnego spektrometru XRF do pomiarów składu chemicznego skał. Nafta-Gaz 2014, nr 11, s. 771-777.
• [19] Środoń J.: X-ray powder diffraction identification of illitic materials. Clays Clay Miner. 1984, vol. 32, s. 337-349.
• [20] Środoń J., Drits V.A., McCarty D.K., Hsieh J.C.C., Eberl D.D.: Quantitative X-ray diffraction analysis of clay-bearing rocks from random preparations. Clays Clay Miner. 2001, vol. 49, s. 514-528.
• [21] Winchester J.A., Floyd P.A.: Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements. Chemical Geology 1977, vol. 20, s. 325-343.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.