Domy szkieletowe XIX-wiecznych emigrantów z Pomorza Zachodniego w południowej Brazylii

• Autorzy: Angoneze-Grela Ewa

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK77BRAZIL

Warianty tytułu

EN

Timber–frame houses of nineteenth-century West Pomeranian immigrants in southern Brazil

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Treścią artykułu jest analiza drewnianej architektury szkieletowej XIX-wiecznych emigrantów z Pomorza Zachodniego w obszarze dawnej Kolonii Santo Ângelo w południowej Brazylii. Zachowane domy pomorskich osadników znajdują się obecnie w gminach Agudo i Paraíso do Sul w stanie Rio Grande do Sul. W tekście zaprezentowano wyniki badań terenowych wykonanych w Brazylii w latach 2015–2016 i zestawiono je z materiałem zebranym podczas podróży badawczej na Pomorze Zachodnie (powiaty szczecinecki i drawski). Artykuł odnosi się do tła historycznego fali migracyjnej, omawia metodykę badań oraz przykłady obiektów ryglowych znajdujących się w Brazylii i w Polsce. Na podstawie analizy zgromadzonego materiału scharakteryzowano dom pomorski w brazylijskiej kolonii i porównano z jego europejskim odpowiednikiem. Wskazano cechy wspólne łączące oba typy domów, świadczące o kontynuowaniu pruskiej tradycji budowlanej przez migrantów za oceanem. Ponadto wyszczególniono różnice stanowiące dowód adaptacji domu pomorskiego do nowych warunków klimatycznych i krajobrazowych.

EN

This paper presents an analysis of timber frame architecture of nineteenth-century West Pomeranian immigrants to Colônia Santo Ângelo in South Brazil. The surviving houses of Pomeranian settlers are now located in the municipalities of Agudo and Paraíso do Sul in the state of Rio Grande do Sul. The text presents the findings of field research conducted in Brazil in the years 2015–2016 and their comparison with material collected during a research trip to West Pomerania (Szczecinek and Drawsko counties). The paper relates the historical background of the migration wave, discusses the research methodology and examples of timber-frame buildings located in Brazil and Poland. Based on an analysis of the material collected, the Pomeranian house in the Brazilian colony was characterized and compared with its European counterpart. Common features of both house types were identified, which signifies a continuation of Prussian construction tradition by the overseas migrants. In addition, differences are detailed as evidence of the adaptation of the Pomeranian house to new climatic and landscape conditions.

Słowa kluczowe

PL

migracje; konstrukcja szkieletowa; Kolonia Santo Ângelo; Pomorze Zachodnie

EN

migration; timber frame construction; Santo Ângelo Colony; West Pomerania

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 77
• Strony: 121--136
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., fot., tab., rys.

Twórcy

autor

Angoneze-Grela Ewa

• Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej

• https://orcid.org/0000-0001-9897-8573

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. André Paula, O olhar de Lúcio Costa para os telhados portugueses, „Temporalidades”, Belo Horizonte 2011, t. 3, nr 1.
• 2. Angoneze-Grela Ewa, „Architektura – migracje – tożsamość. Studium architektury szkieletowej historycznego regionu Colônia Santo Ângelo w Brazylii na tle XIX-wiecznej fali emigracyjnej z Pomorza Zachodniego”, Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej (rozprawa doktorska), https://sin.put.poznan.pl/dissertations/details/d3099 (dostęp: 17 XII 2023).
• 3. Arendt Isabel C., Witt Marco Antônio, História, cultura e memória: 180 anos de imigração Alemã, São Leopoldo 2005.
• 4. Arlet Joanna, Drewniane budownictwo szkieletowe na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2004.
• 5. Brzustowicz Grzegorz J., Kuczkowski Andrzej, Gotycka pieczęć rycerska spod Choszczna, [w:] Materiały Zachodniopomorskie, t. 8, red. Lech Karwowski, Szczecin 2012.
• 6. Costa Lúcio, Arquitetura, Rio de Janeiro 2006.
• 7. Dobrowolska Agnieszka, Dom podcieniowy na Pomorzu Zachodnim, „Ochrona Zabytków” 1957, t. 10, nr 1(36).
• 8. Goehrtz Emil, Das Bauernhaus im Regierungsbezirk Köslin (Hinterpommern), Stuttgart 1931.
• 9. Gwiazdowska Ewa, David Gilly i budownictwo na Pomorzu, [w:] Trzebiatów – spotkania pomorskie 2016, red. Janina Kochanowska, Trzebiatów 2017.
• 10. Hitz Nilse Dockhorn, „Crenças linguísticas de descendentes pomeranos em três localidades paranaenses”, UNIOESTE, Cascavel (PR), 2017, (rozprawa doktorska), http://bdtd.ibict.br/vufind/Record/UNIOESTE-1_ed1490b0b3db2c5cc67d5610ad0502f6 (dostęp: 2 XII 2021).
• 11. Łodziński Piotr, Osada sukiennicza z XIX wieku jako przykład oszczędnych rozwiązań w architekturze i urbanistyce, „Czasopismo Techniczne” 2010, R. CVII, z. 14.
• 12. Paszkowski Zbigniew, Architektura drewniana jako element tożsamości regionów europejskich, Architektura ryglowa − wspólne dziedzictwo, Szczecin 2003.
• 13. Patzlaff Bosenbecker Vanessa, A arquitetura produzida pelos descendentes pomeranos na serra dos Tapes, „Cadernos do LEPAARQ − Textos de Antropologia, Arqueologia e Patrimônio”, Pelotas 2011, t. 8, nr 15/16.
• 14. Piotrowski Robert, Między koniecznością a pragmatyzmem. Znaczenie kamienia, gliny i rudy darniowej w architekturze pogranicza mazowiecko-dobrzyńskiego, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 63.
• 15. Piskorski Czesław, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa 1980.
• 16. Prarat Maciej, Schaaf Ulrich, Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa zabytków architektury drewnianej w procesie konserwatorskim – problemy i propozycja standaryzacji, „Budownictwo i Architektura” 2015, t. 14, nr 4.
• 17. Rölke Helmar, Raízes da imigração Alemã. História e Cultura Alemã no Estado do Espírito Santo, Vitória 2016.
• 18. Schrimer Gerson J., Robaina Luis E. de Souza, Compartimentção de unidades geomorfológicas do Município de Agudo/RS, „Revista Brasileira de Geomorfologia” 2013, t. 14, nr 1.
• 19. Tomaszek Tomasz, Muzeum na wolnym powietrzu na terenie Parku Narodowego Great Smoky Mountains w USA.
• 20. Kwestia autentyczności w ochronie krajobrazu kulturowo-przyrodniczego, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2021, nr 66.
• 21. Tomaszek Tomasz, Translokacja budynku drewnianego jako interpretacja miejsca historycznego – studium przypadku chat o konstrukcji zrębowej zlokalizowanych w stanie
• 22. Tennessee, USA, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 64.
• 23. Weimer Günter, Arquitetura da imigração alemã. Um estudo sobre a adaptação da arquitetura centro-européia ao meio rural do Rio Grande do Sul, Porto Alegre 1983.
• 24. Weimer Günter, Arquitetura Popular da Imigração Alemã, Porto Alegre 2005.
• 25. Werlang William, A família de Johannes Heinrich Kaspar Gerdau: Um estudo de caso sobre a industrialização no Rio Grande do Sul, Agudo 2002.
• 26. Werlang William, Crônicas da Colônia Santo Ângelo. História da colonização alemã no Rio Grande do Sul, Agudo 2001.
• 27. Werlang William, História da Colônia Santo Ângelo, t. 1, Santa Maria 1995.
• 28. Witek Maria, Nowakowski Cezary, Między słupem i ryglem. Swojskie dziedzictwo Pomorza Zachodniego, Szczecin 2012.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 29. Gmina Borne Sulinowo, 2017, http://www.bornesulinowo.pl/?page_id=642 (dostęp: 13 XI 2021).
• 30. IBGE, https://cidades.ibge.gov.br/brasil/rs/agudo/panorama (dostęp: 17 XII 2023).