Border of two types of folk culture and rural houses near Szczecin before the mid-nineteenth century

• Autorzy: Arlet Piotr Krzysztof , Petryshyn Halyna

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2022.51.B-01

Warianty tytułu

Granica dwóch typów kultury ludowej i domów wiejskich w pobliżu Szczecina przed połową XIX wieku

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This paper presents research findings on historical vernacular half-timbered architecture. The study covered the general area of Szczecin and extended to older-generation buildings constructed before the mid-nineteenth century. Ethnological maps from the first half of the twentieth century that depicted the border of two large areas with differing vernacular culture characteristics served as a basis for discussion. This difference concerned not only the forms of houses, but most importantly manifestations of folk culture. A description of the historical fishing village of Mścięcino, located between Szczecin and Police, proved crucial to the investigation. The research showed that there had been attempts to create recreational villages in the vicinity of Szczecin at the turn of the twentieth century.

PL

W niniejszym artykule autorzy przedstawiają badania dotyczące dawnej, wiejskiej architektury ryglowej. Teren badań obejmuje okolice miasta Szczecina. Sięgają do starszej generacji obiektów, powstających przed połową XIX w. Podstawą do dyskusji są mapy etnologiczne z pierwszej połowy XX w. ukazujące przebiegającą w pobliżu miasta granicę dwóch dużych obszarów o odmiennym charakterze kultury ludowej. To rozgraniczenie dotyczy nie tylko form domów, ale wszystkich przejawów kultury ludowej .Dla rozważań kluczowy okazuje się opis dawnej wioski rybackiej Mścięcino, położonej miedzy Szczecinem a Policami. Badania pokazały, że istniały próby tworzenia wsi letniskowych w otoczeniu Szczecina na przełomie XIX i XX w.

Słowa kluczowe

EN

folk culture; vernacular architecture; half-timbered construction

PL

kultura ludowa; architektura wiejska; architektura tradycyjna; konstrukcja ryglowa

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 51
• Strony: 9--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Arlet Piotr Krzysztof

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Architektury, Katedra Projektowania Architektonicznego

• https://orcid.org/0000-0003-2072-1449

autor

Petryshyn Halyna

• Lviv Polytechnic National University, Ukraine, Institute of Architecture, Department of Urban Planning and Design

• https://orcid.org/0000-0003-2558-6725

Bibliografia

• [1] Archiwum Państwowe w Szczecinie, XVI-wieczna mapa Doliny Siedmiu Młynów, https://www.szczecin.ap.gov.pl/news/pl/xvi-wieczna-mapa-doliny-siedmiu-mlynow, dostęp/access: 28-05-2022.
• [2] Arlet J. (2002). Drewniane budownictwo szkieletowe na Pomorzu Zachodnim, Szczecin, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej.
• [3] Arlet P. (2011). Haubarg – frisian house in shape of a pyramid. Space and Form / Przestrzeń i Forma, no 16/2011.
• [4] Arlet J., Arlet P. Tradycyjna architektura drewniana wyspy Rugii. Str. 115-120. (2008) Space and Form / Przestrzeń i Forma, no 10/2008.
• [5] Dobrowolska A. (1952) Ludowe budownictwo mieszkalne Pomorza Zachodniego, Ochrona Zabytków, Tom 5, Numer 4 (19). s. 229-239.
• [6] Bronisch G., Ohle W. (1939) Kreis Kammin-Land, Sttetin (pl. Szczecin), L. Saunier Verlag.
• [7] Eilhardus Lubinus i jego wielka mapa Księstwa Pomorskiego, http://archeo.edu.pl/lubinus/ dostęp/access 28-05-2022.
• [8] GeoGREIF, Geographische Sammlungen, Matrikelkarten der Landesaufnahme von Schwedisch-Pommern https://geogreif.uni-greifswald.de/search?coll_id=71&map=overview dostęp/access 29-05-2022.
• [9] Harms Heimatatlas für Berlin und die Kurmark, Leipzig (pl.: Lipsk), Verlagsanstalt List & von Bressensdorf, 1938.
• [10] Kalita-Skwirzyńska K., Cnotliwy E. (1992) Katalog Zabytków Pomorza Zachodniego – Gmina Wolin, Szczecin. Stowarzyszenie Konserwatorów zabytków 1992, p. 32, fig.
• [11] Lutsch H. (1890). Mittelalterliche Backsteinbauten Mittelpommerns von der Peene bis zur Rega, Berlin, Ernst & Korn.
• [12] Lutsch H. (1887). Wanderungen durch Ostdeutschland zur Erforschung volksthümlicher Bauweise, w: Centralblatt der Bauverwltung, 12 Februar 1887, Berlin, p. 63-64.
• [13] Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin na dawnej fotografii https://dawnafotografia.muzeum.szczecin.pl/ dostęp/access 25-05-2022.
• [14] Oswald E. A. .(1934). Deutsche Volkstrachten, Leipzig/Lipsk, Bibliographisches Institut Leipzig 1934.
• [15] Petryszyn H. (2005). Zagadnienia urbanistyczne osadnictwa niemieckiego w Galicji Wschodniej, w: Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo, VI Polsko-Niemiecka Konferencja Antikon 2005, wyd. Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, Szczecin 2005, s. 363– 368.
• [16] Police 750 – historia Polic (Pölitz) i Pomorza. http://police750.blogspot.com/2008/11/na-obrzeach-polic.html dostęp/access 06-06-2022.
• [17] Policki Klub Cyklistów http://samarama.wikidot.com/wycieczka-poznaj-police-i-okolice/ dostęp/access: 06-06- 2022.
• [18] Richter K., Reyher G. (1926) Bilder aus Pommern, Wolgast, Grehard Reyher Verlag.
• [19] Schäfer D., a. others, Das Bauernhaus im Deutschen Reich und in seinen Grenzgebieten, Dresden (pl. Drezno), Gerhard Kühtmann Verlag, 1906.
• [20] Świtalska A. (2018) In Brief Police City History to the 18th century – Zarys historii miasta Police do XVIII wieku, w: Space and Form – Przestrzeń i Forma, no 33/2018, DOI: 10.21005/pif.2018.33.E-02. Szczecin, s. 277-300.
• [21] Thiede K., Deutsche Bauernhaus, Königstein i. Taunus-Leipzig (pl. Lipsk), Karl Robert Langewiesche Verlag 1937, s.12.
• [22] Vogel J., Die Karte spricht, Breslau (pl. Wrocław), Heinrich Handels Verlag 1935.
• [23] Witek M., Nowakowski C., Między słupem a ryglem – swojskie dziedzictwo Pomorza Zachodniego, Szczecin, Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie 2012.
• [24] Wojtkun G., Wielka szczecińska przestrzeń – Geneza i tło, Szczecin, Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie 2020.
• [25] Петришин Г., Олешко О., Архітектурно-містобудівна специфіка німецьких колоній Галичини, w: Німецькі колонії в Галичині: історія, архітектура, культура, ред. Г. Петришин. – Львів : Манускріпт, 1996. – c. 307–333.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).