Eter diizopropylowy

• Autorzy: Szymańska J. A , Bruchajzer E.

Warianty tytułu

EN

Diisopropyl ether

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Eter diizopropylowy jest cieczą o lekko ostrym zapachu. Otrzymuje się go w wyniku reakcji kwasu siarkowego z alkoholem izopropylowym. Stosowany jest jako rozpuszczalnik tłuszczów, olejów, wosków, żywic, gum, etylocelulozy, farb, lakierów oraz jako dodatek do paliw. Narażenie na eter diizopropylowy występuje w przemyśle chemicznym (tworzyw sztucznych, gumowym), kosmetycznym, farmaceutycznym. Eter diizopropylowy jest związkiem o bardzo małej toksyczności ostrej: DL50 dla zwierząt laboratoryjnych (po podaniu dożołądkowym) wynosi 4600÷11600 mg/kg, zaś CL50 – 121 000÷162 000 mg/m3. Śmierć zwierząt – poprzedzona typowymi objawami znieczulenia ogólnego – spowodowana była porażeniem układu oddechowego. Jednorazowe, krótkotrwałe narażenie inhalacyjne ludzi na eter diizopropylowy o stężeniach 1250÷2100 mg/m3 nie powodowało niekorzystnych zmian, zaś narażenie na stężenie 3350 mg/m3 wywołało działanie drażniące na błony śluzowe oczu, nosa i gardła. Po wielokrotnym (20-dniowym) narażeniu inhalacyjnym świnek morskich, królików i małp na eter di izopropylowy o stężeniach 4400÷13 000 mg/m3 nie obserwowano objawów działania toksycznego związku. Zwiększenie stężenia do 41700 mg/m3 (z jednoczesnym skróceniem czasu narażenia do 1 h/dzień) powodowało u małpy zmiany w obrazie krwi, podniecenie, a następnie objawy działania depresyjnego na ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Stężenie 41 700 mg/m3 dla małpy przyjęto za wartość LOAEL, zaś dla królików i świnki morskiej – za wartość NOAEL. Po wielokrotnym (10-dniowym) narażeniu królików na eter diizopropylowy o stężeniu 12 5000 mg/m3 zanotowano krótkotrwałe znieczulenie, sinicę, spadek masy ciała i zmiany w obrazie krwi. Te same warunki narażenia u małpy powodowały po 20-30 minutach znieczulenie ogólne, powolny i nieregularny oddech oraz zmiany w obrazie krwi. Podprzewlekłe (90-dniowe), inhalacyjne narażenie szczurów na eter diizopropylowy o stężeniu 2100 mg/m3 nie powodowało żadnych zmian. Narażenie zwierząt na substancję o stężeniu 14 900 mg/m3 wywołało tylko wzrost masy wątroby i nerek u samców, zaś po zwiększeniu stężenia do 32 600 mg/m3 podobne efekty zanotowano u samic. Eter diizopropylowy nie wykazywał działania mutagennego, klastogennego i rakotwórczego. Nie działał także embriotoksycznie, teratogennie i nie wpływał na rozrodczość. Eter diizopropylowy jest bardzo szybko wchłaniany przez płuca lub przewód pokarmowy (po połknięciu) do krwi. Większość eteru diizopropylowego jest wydalana w postaci niezmienionej przez płuca z powietrzem wydychanym. Mechanizm toksycznego działania eteru diizopropylowego może być podobny do działania eteru dietylowego i może być związany z depresyjnym wpływem na OUN, co w krańcowych przypadkach prowadzi do śmierci spowodowanej zahamowaniem czynności ośrodka oddechowego w mózgu. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji na temat działania łącznego eteru diizopropylowego z innymi związkami. Po analizie danych literaturowych, a także z uwagi na ograniczone dane na temat toksycznego działania eteru diizopropylowego na ludzi oraz brak doniesień o niekorzystnych skutkach związanych z przekroczeniem obowiązujących w Polsce normatywów higienicznych (a właściwie niewystępowanie takich przekroczeń), proponujemy pozostać przy obowiązującej wartości NDS, która wynosi 1000 mg/m3. Istniejące dane nie dają podstaw do określenia wartości NDSCh i DSB eteru diizopropylowego.

EN

Diisopropyl ether (CAS No 108-20-3) is a liquid with a characteristic odour. This substance is used as a solvent for oils, fats, waxes, resins, dyes and paints. It is used to produce varnishes, inks, in synthesis of fuels, cosmetics and pharmaceuticals. In animals diisopropyl ether is characterized by low acute toxicity: oral LD50 values in rats ranged from 4600 to 11600 mg/kg, and LC50 from 121000 to 162000 mg/m3. Death was due to respiratory failure caused by depressant action. Acute exposure of human to diisopropyl ether at a concentration of 3350 mg/m3 reported irritation of the eyes and nose. After repeated 20-day exposure of animals to diisopropyl ether at concentrations between 4000 and 13000 mg/m3 there were no toxic effects. Monkeys exposed repeatedly (20 days, 1 h daily) at a vapor concentration of 41700 mg/m3 exhibited intoxication and depression of the central nervous system. This concentration is LOAEL for monkeys and NOAEL for rabbits and guinea pigs. 90-day exposure of rats to diisopropyl ether at a concentration of 14900 mg/m3 caused an increase in liver and kidney weight in males. These effects in females were noted at a concentration of 32600 mg/m3. Diisopropyl ether did not display mutagenic, clastogenic and cancerogenic effects. There was no evidence of fetotoxic anf teratogenic effects. Diisopropyl ether is rapidly absorbed by the blood from the lungs or the gastrointestinal tract. A major portion of a dose is eliminated through the lungs. Experimental data suggest that there is no basis for the verification of the MAC value (1000 mg/m3) for diisopropyl ether. No STEL and BEI values have been proposed.

Słowa kluczowe

PL

eter diizopropylowy; działanie drażniące; układ oddechowy; NDS; NDSCh

EN

diisopropyl ether; irritation; mucous membranes; MAC (TWA); MAC (STEL)

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2007
• Tom: Nr 1 (51)
• Strony: 39--55
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., tab.

Twórcy

autor

Szymańska J. A

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi 90-151 Łódź ul. J. Muszyńskiego 1

autor

Bruchajzer E.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi 90-151 Łódź ul. J. Muszyńskiego 1

Bibliografia

• ACGIH (2003a) Isopropyl ether.
• 2.ACGIH (2003b) Based on the documentation of the Threshold Limit Values for chemical substances and physical agents and biological exposure indices. TLVs and BEIs 2003.
• 3.ACGIH (2003c) Guide to Occupational Exposure Values, 2003.
• 4.Belpoggi F., Soffritti M., Minardi F., Bua L., Cattin E., Maltoni C. (2002) Results of long-term carcinogenicity bioassays on tert-amyl-methyl-ether (TAME) and di-isopropyl-ether (DIPE) in rats. Ann. N. Y. Acad. Sci. 982, 70-86.
• 5.Brooks T.M., Meyer A.L., Hutson D.H. (1988) The genetic toxicology of some hydrocarbon and oxygenated solvents. Mutagenesis 3(3), 227-232.
• 6.Browning E. (1965) Toxicity and metabolism of industrial solvents. New York, American Elsevier, 502- 03 [cyt. za: HSDB 2003].
• 7.Cook W.A. (1945) Maximum allowable concentrations of industrial atmospheric contaminants. Ind. Med. 14, 936.
• 8.Dalbey W., Feuston M. (1996) Subchronic and developmental toxicity studies of vaporized diisopropyl ether in rats. J. Toxicol. Environ. Health 49, 29-43.
• 9.Dawydzik L., Wójcik R., Zielińska-Jankiewicz K., Kozajda A. (2002) [Opracowanie w ujęciu tabelarycznym danych o narażeniu zawodowym nadzorowanym przez Inspektora Sanitarnego w zakładach pracy w 2002 r. Ekspertyza wykonana na zlecenie Głównego Inspektora Sanitarnego. Materiały w posiadaniu Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi].
• 10.DFG (2003) Deutsche Forschungsgemeinschaft. List of MAK and BAT Values 2003. Commission for the Investigation of Health Hazards of Chemical Compounds in the Work Area. Raport No. 39. Maximum Concentrations at the Workplace.
• 11.Encyclopaedia of Occupational Health and Safety. Isopropyl ether (1983) Ed. L. Parmeggiani. 3rd ed. Vol. 1. Geneva, International Labour Office.
• 12.Handbook of toxicology (1956) Ed. W.S. Spector. Vol. 1. Saunders, Philadelphia [cyt. za: Kirwin K.J., Sandmeyer E. (1981)].
• 13.Hake C.L., Rowe V.K. (1965) Ethers. W: Patty F.A. (ed.) Industrial hygiene and toxicology. 2nd ed. Vol. II. 1661-1664. New York, Interscience Publishers, John Wiley & Sons, Inc.
• 14.Hawley’s condensed chemical dictionary (2000) Ed. R.J. Lewis. 12th ed. New York, Van Nostrand Reinhold Co., 661 [cyt. za: HSDB 2003].
• 15.HSDB (2003) Hazardous Substances Data Bank. Bethseda, Maryland, National Library of Medicine.
• 16.ICSC (2004) International Chemical Safety Cards. 0906: Diisopropyl ether. IPCS (International Programme on Chemical Safety).
• 17.IUCLID (2000) Data Sheet (International Uniform Chemical Information Database).
• 18.Kimura E.T., Ebert D.M., Dodge P.W. (1971) Acute toxicity and limits of solvent residue for sixteen organic solvents. Toxicol. Appl. Pharmacol. 19, 699-704.
• 19.Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology (1978-1984) 3rd ed. Vol. 1-26, 391. New York, John Wiley & Sons [cyt. za: HSDB 2003].
• 20.Kirwin K.J., Sandmeyer E. (1981) Ethers. W: Patty’s industrial hygiene and toxicology. (Eds.) G.D. Clayton, F.E. Clayton. 3rd rev. ed. Vol. 2A, 2491-2513. New York, A Wiley-Interscience Publication John Wiley & Sons.
• 21.Leksykon leków (1991) Red. T. Chruściel, K. Gibiński. Warszawa, PZWL.
• 22.Linde H.W., Berman M.L. (1971) Nonspecific stimulation of drug-metabolizing enzymes by inhalation anesthetic agents. Anesthesia and Analgesia Current Researches, 50 (4), 656-665.
• 23.Łazariew N.W. (1954) Szkodliwe substancje w przemyśle. T. I. Związki organiczne. Warszawa, Państw. Wydawn. Techniczne, 268-269.
• 24.Machle W., Scott E.W., Treon J. (1939) The physiological response to isopropyl ether and to a mixture of isopropyl ether and gasoline. J. Ind. Hyg. Toxicol. 21, 72-96.
• 25.Marsh D.F., Leake C.D. (1950) Anaestesiology 11, 455-263. [cyt. za: IUCLID 2000].
• 26.Mehlman M.A. (2001) Ethers. W: Patty’s toxicology. (Eds) E. Bingham, B. Cohrsen, Ch.H. Powell. 5th ed. Vol. 5, 863-885.
• 27.Merck Index (2001) An encyclopedia of chemicals, drugs, and biologicals. (Ed.) S. Budavari. 13. ed. Whitehouse Station, New York, Merck & Co., Inc.
• 28.NIOSH (NOES Survey 1981-1983). National Institute for Occupational Safety and Health [cyt. za: HSDB 2003].
• 29.Patty's toxicology (2001) (Eds) E. Bingham, B., Cohrssen, C.H. Powell. Appendix: United States and international standards. Vol. 8. New York, Wiley-Interscience Publication, Wiley & Sons, Inc., 1267-1268.
• 30.Poradnik fizykochemiczny (1974) Praca zbiorowa. Wyd. 2. Warszawa, Wydawn. Naukowo-Techniczne.
• 31.Rodriguez S.C., Dalbey W.E. (1997) Subchronic neurotoxicity of vaporized diisopropyl ether in rats. Int. J. Toxicol. 16(6), 599-610.
• 32.Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833.
• 33.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych. DzU nr 171, poz. 1666.
• 34.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. DzU nr 199, poz. 1948.
• 35.RTECS (2003) Registry of Toxic Effects of Chemical Substances. Cincinnati, Ohio, National Institutes for Occupational Safety and Health.
• 36. Sax's dangerous properties of industrial materials. Isopropyl ether, 2160. (2000) Ed. R.J. Lewis. 10th ed. New York, Wiley-Interscience Publication, Wiley & Sons, Inc.
• 37.Silverman L., Schulte H.F., First M.W. (1946) Further studies on sensory response to certain industrial solvent vapors. J. Ind. Hyg. Tox. 28, 262-266.