Jodometan

• Autorzy: Czerczak S. , Grunt H.

Warianty tytułu

EN

Iodomethane

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jodometan jest bezbarwną przezroczystą cieczą o eterycznym, słodkawym, ostrym i gryzącym zapachu , która jest naturalnym produktem metabolizmu wielu morskich organizmów wykorzystywanym głównie jako czynnik metylujący w syntezach organicznych. Jodometan znalazł także zastosowanie w technice mikroskopowej i w analityce jako odczynnik oraz jako katalizator w produkcji tetrametylo- i tetraetyloołowiu, a ponadto jest stosowany jako środek do ochrony roślin. Jodometan wchłania się do organizmu z dróg oddechowych, przez skórę oraz z przewodu pokarmowego. Po narażeniu ludzi drogą inhalacyjną na jodometan obserwowano działanie układowe związku na ośrodkowy układ nerwowy oraz działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, gardła i nosa. Jodometan, podobnie jak bromometan i chlorometan jest związkiem wykazującym opóźnione, ale silne działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy. Natomiast bezpośrednie działanie drażniące jodometanu, które jest związane z działaniem alkilującym, jest stosunkowo słabe. Skażenie dużej powierzchni skóry ciekłą substancją może wywołać objawy podobne jak w zatruciu inhalacyjnym. Po zatruciu jodometanem drogą pokarmową mogą wystąpić: mdłości, wymioty, bóle brzucha i takie objawy, jak w zatruciu inhalacyjnym, a poza tym związek może także działać drażniąco na przewód pokarmowy. Na podstawie wartości medialnych dawek śmiertelnych u zwierząt, jodometan zaklasyfikowano jako toksyczny. Efektem krytycznym u zwierząt po narażeniu na jodometan jest działanie depresyjne zwiazku na ośrodkowy układ nerwowy oraz działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, oczy i skórę. Związek o dużych stężeniach może być przyczyną padnięcia zwierząt z powodu niewydolności oddechowej. Działanie kancerogenne jodometanu badano niezależnie na myszach i szczurach. Po podaniu badanego związku drogą dootrzewnową i podskórną stwierdzono występowanie u zwierząt nowotworów płuc i mięsaków podskórnych. Wyniki jednak tych badań nie były znamienne statystycznie, a ponieważ zwierząt z grup eksperymentalnych było mało, dlatego wyniki tych doświadczeń nie są miarodajne. Eksperci Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem zaklasyfikowali jodometan do grupy 3., czyli do czynników nieklasyfikowanych pod względem działania rakotwórczego u ludzi. Do wyliczenia wartości NDS jodometanu przyjęto wyznaczoną w 14-tygodniowych badaniach inhalacyjnych na szczurach wartość NOAEL równą 58 mg/m3. Zaproponowano przyjęcie stężenia 7 mg/m3 jodometanu za wartość NDS, a ze względu na działanie drażniące związku zaproponowano przyjęcie stężenia 20 mg/m3 za wartość NDSCh związku. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych powinny zabezpieczyć pracowników narażonych na jodometan przed jego depresyjnym działaniem na ośrodkowy układ nerwowy oraz działaniem drażniącym na drogi oddechowe, oczy i skórę. Ze względu na działanie drażniące jodometanu zaproponowano oznakowanie go literą „I” informującą, że jest to substancja o działaniu drażniącym oraz literami „Sk” informującymi o tym, że wchłania się przez skórę.

EN

Iodomethane is a clear liquid with a characteristic odor. Iodomethane is readily absorbed by all routs of exposure. After inhalation exposure there were neurological disorders and irritation effects to the eyes, nose and throat. The concentration of iodomethane of 56 mg/m3 was accepted as an NOAEL value. The Expert Group for Chemical Agents has recommended MAC of 7 mg/m3 and because of its irritative effect MAC-STEL of 20 mg/m3. Because percutaneous absorption of iodomethane has caused systemic toxicity in laboratory animals, “Sk” notation is considered appropriate; “I” – irritation notation is also recommended.

Słowa kluczowe

PL

jodometan; działanie drażniące; wchłania się przez skórę; wartości NDS i NDSCh

EN

jodomethane; irritation; skin notation

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2008
• Tom: Nr 2 (56)
• Strony: 129--146
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., tab.

Twórcy

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

autor

Grunt H.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

• 1.ACGIH (2007) Documentation of the threshold limit values for chemical substances and biological exposure indices. Methyl iodide. Cincinnati, OH.
• 2.ACGIH (2007) Guide to occupational exposure values.
• 3.ACGIH (2007) Threhold limit values for chemical substances and physical agents and biological exposure indices. Cincinnati, OH.
• 4.Appel G.B. i in. (1975) Methyl iodide intoxication. A case report. Ann. Int. Med. 82, 534-536.
• 5.Bachem C. (1927) Beitrag zur Toxikologie der Halogenalkyle. Arch. Exp. Pathol. Pharmakol. 122, 69-76 [cyt. za Patty`s… 2001].
• 6.Blank T.L. i in. (1984) Inhalation toxicity studies of methyl iodide in rats. Fed. Proc. 43, 363 [abstract].
• 7.Buckell M. (1950) The toxicity of methyl iodide. I. preliminary survey. Br. J. Ind. Med. 7, 122-124.
• 8.CHEMINFO (2007) Canadian Centre for Occupational Health and Safety [Komputerowa baza danych].
• 9.Druckery H. i in. (1970) Cancerogene Alkylierende Substanzen. III. Alkyl -halogenide, -sulfate, -sulfonate, und Ringgespannte Heterocyclen. Z. Krebsforsch 74, 241-273.
• 10.Fiserova-Bergerova V. i in. (1990) Dermal absorption potential of industrial chemicals. Criteria for skin notation. Am. J. Ind. Med. 17, 617-35.
• 11.Garland A.I., Camps F.E. (2002) Methyl iodide poisoning. Br. J. Ind. Med. 2, 209-211 [cyt. za ACGIH 2007].
• 12.Grant M.D. (1993) Toxicology of the eye. 4 ed. 2, 981-982.
• 13.HSDB (2007) [komputerowa baza danych].
• 14.IARC, International Agency for Research on Cancer (1977) Monographs on the evaluation of the carcinogenic risk of chemicals to man. T. 15. Some fumigants, the herbicides 2,4-D and 2,4,5-T, chlorinated dibenzodioxins and miscellaneous industrial chemicals. Lyon 245- 255.
• 15.IARC, International Agency for Research on Cancer (1986) Monographs on the evaluation of the carcinogenic risk of chemicals to humans. T. 41. Some halogenated hydrocarbons and pesticide exposures. Lyon 213-227.
• 16.IARC, International Agency for Research on Cancer (1999) Monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. T. 71. Re-evaluation of some organic chemicals, hydrazine and hydrogen peroxide (part III). Lyon, 1503-1510.
• 17.Kutob S.D. (1962) A Procedure for estimating the hepatotoxic potential of certain industrial solvents. Toxicol. Appl. Pharmicol. 4, 354-361 [cyt. za ACGIH 2001].
• 18.NIOSH (1984) Current intelligence bulletin 43. Monohalomethanes.
• 19.Oettingen W.F. (1955) The halogenated aliphatic, olefinic, cyclic, aromatic, and halogenated insecticides, their toxicity and potential dangers. 30-32, U.S. Public Health Service Pub. Nr 414. Washington, DC, Superintendent of Documents, U.S. Government Printing Office [cyt. za ACGIH 2007].
• 20.Patty's Toxicology (2001) 5 ed., vol. 5. New York, Interscience Publication 26-30.
• 21.Patty F.A. (1984) Industrial hygiene and toxicology. 4 ed. New York, Wiley.
• 22.Poirier L.A. i in. (1975) Bioassay of alkyl halides and nucleotide base analogs by pulmonary tumor response in strain a mice. Cancer Research 35, 1411-1415.
• 23.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. DzU nr 201, poz. 1674.
• 24.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych. DzU nr 140, poz. 1172).
• 25.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 4 września 2007r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych. DzU 2007, nr 174, poz. 1222.
• 26.RTECS (2002) [komputrowa baza danych].