Znaki, inskrypcje i ślady na powierzchni drewna w zabytkowych konstrukcjach dachowych

• Autorzy: Mączyński D.

Warianty tytułu

EN

Marks, inscriptions and traces on wood surface in historic roof constructions

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Interdyscyplinarne badania drewnianych, zabytkowych konstrukcji dachowych ujawniły wiele nowych informacji naukowych, dotąd pomijanych i w związku z tym w niedostateczny sposób udokumentowanych. Analiza znaków ciesielskich pozwala na uzyska- nie informacji na temat jednorodności i kompletności konstrukcji oraz dokonanych w niej zmian. Pokazuje także ewolucję techniki budowlanej. Pęknięcia przebiegające przez znaki ciesielskie mogą świadczyć o tym, że do budowy użyto świeżo pozyskanego drewna. Napisy, podpisy i daty zachowane na powierzchniach elementów pozwalają ustalić czas powstania konstrukcji, jej przebudowy lub naprawy oraz mogą pomóc zidentyfikować wykonawców. Zupełnie nowym odkryciem są zachowane na niektórych elementach konstrukcji napisy handlowe. Świadczą one o przygotowywaniu części konstrukcji poza placem budowy i dostarczaniu jej w formie obrobionych elementów, prawie gotowych do montażu. Bada się także ślady pozostawione w czasie obróbki drewna przez tradycyjne narzędzia ciesielskie. Pozwala to ustalić dawne techniki obróbki drewna, kształt użytych narzędzi i metody wznoszenia konstrukcji. Można także stwierdzić, czy prace wykonywała jedna ekipa cieśli, czy też kilka zespołów. W szerszej perspektywie uzyskane z takich badań informacje mogą posłużyć do analizy historii rozwoju ciesielstwa i budownictwa na większych obszarach naszego kontynentu. Część z odkrywanych śladów nadal wymaga odpowiedniej interpretacji. W Polsce, w czasie remontów dawnych więźb dachowych, bardzo często zaleca się ociosać powierzchnie uszkodzonych elementów drewnianej konstrukcji. Jeśli nie wykonano odpowiednich badań i dokumentacji, po takim zabiegu ważne informacje naukowe ulegają całkowitemu zniszczeniu.

EN

Interdisciplinary research on historic wooden roof constructions revealed plenty of new scientific information, previously ignored and thus insufficiently documented. Analysis of carpenters’ marks allows for obtaining information concerning the homogeneity and completeness of construction as well as alterations made to it. Moreover, it illustrates the evolution of building techniques. The cracks running through carpenters’ marks could serve as evidence that freshly felled timber was used for construction work. Marks, signatures and dates preserved on the surface of elements allow for ascertaining the time when the construction was erected, rebuilt or repaired, and could help to identify the builders. Tradesmen’s marks, preserved on some construction elements, are a completely new discovery. They serve as proof that some sections of constructions were prepared outside the building site and delivered in the form of shaped elements almost ready for assembling. Traces left by the traditional carpenter’s tools during wood processing are also examined. It allows for identifying old techniques of wood working, the shape of tools used and methods of erecting buildings. It can be also stated whether the work was performed by one or several teams of carpenters. In a wider perspective, information obtained from such research can be useful for the analysis of the history of development of carpentry and construction work in larger areas of our continent. Some of the discovered traces still require appropriate interpretation. In Poland, during repair work on old roof constructions, it is frequently recommended to hew the surface of damaged elements of the wooden structure. If no appropriate examination and documentation had been done earlier, then after such treatment important scientific information is utterly destroyed.

Słowa kluczowe

PL

konstrukcja dachowa; zabytek; znak; ślad; inskrypcja; obróbka drewna

EN

mark; inscription; trace; wood surface; historic roof construction

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2009
• Tom: Nr 25
• Strony: 28--36
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., rys.

Twórcy

autor

Mączyński D.

Bibliografia

• 1. Mączyński D., Warchoł M., Opis i analiza konstrukcji więźby dachowej nad nawą główną kościoła ss. Wizytek przy ul. Krakowskie Przedmieście w Warszawie, Monument, nr 2, KO- BiDZ, Warszawa 2005, s. 45-70. Również: Bożejewicz E., Drewniane konstrukcje dachowe średniowiecznych kościołów chełmińskich – praca magisterska, Toruń 2006 (niepublikowana, promotor: prof. Jan Tajchman).
• 2. Hoffsummer P., Les charpentes du XIe au XIXe siecle, typologie et evolution en France du Nord et en Belgique, Monum, Editions du patrimoine, Paris 2002, s. 62-70.
• 3. Gogolin M.R., Ciesielskie znaki montażowe na konstrukcjach więźb dachowych kościołów Pomorza, materiały z konferencji Antikon „Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo”, 2003, s. 125-134.
• 4. Krassowski W., Ciesielskie znaki montażowe w I poł. XVI w., Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. 5, 1957.
• 5. Le Hire, Maniere de numeroter les bois, 1702, s. 195.
• 6. Percey A., Some carpenter’s marks in arabic numerals, Verna- cular Architecture, Vol. 36 (2005), s. 69-71.
• 7. Wallsgrove S.G., Carpenter marks, Vernacular Architecture, Vol. 20 (1989), s. 9-11.
• 8. Hoffsummer P., Les charpentes du XIe au XIXe siecle, typologie et evolution en France du Nord et en Belgique, Monum, Editions du patrimoine, Paris 2002, s. 66.
• 9. Rouzicka P., Trasologie tesarskych seker – stopy po nastrojach,ktore vznikaji pri opracowani dreva pri vyrobe tesarskych konstrukcji, Svornik 3/2005, Unicornis Praha, s. 5-29.
• 10. Janak K., Co muze rici prano (vyvoj a traseologie reznych nastroju), Svornik 3/2005, Unicornis Praha, s. 31-44.