Wykorzystanie operatu austriackiego katastru gruntowego do badań historycznych z zastosowaniem nowoczesnej kartografii i narzędzi GIS na przykładzie dawnej wsi Olcza

• Autorzy: Bąk Piotr , Guzik Marcin

Identyfikatory

DOI

10.15199/50.2023.03.3

Warianty tytułu

EN

The Austrian land cadastral raport in historical research with the use of modern cartography and GIS tools on the example of the former village of Olcza

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Olcza jest największą dzielnicą Zakopanego, usytuowaną we wschodniej części miasta. Do końca XVII wieku Olcza rozwijała się jako wieś odrębna od wsi Zakopane, ale już od XVIII wieku pod względem administracyjnym obydwie wsie były łączone. Autorzy artykułu w oparciu o dostępne archiwalne materiały katastralne opisali użytkowanie gruntów, sieć komunikacyjną oraz rozmieszczenie osadnictwa. Wykorzystując powszechnie stosowaną w geografii historycznej metodę retrogresji ustalili: - granice i obszar dawnej wsi Olcza, - położenie, granice, powierzchnie pierwotnych jednostek podziału obszarowego, - powiązanie pierwotnych jednostek podziału obszarowego z bazową jednostką powierzchniową zastosowaną w momencie osadzania wsi. Dokonana przez autorów analiza wskazuje na uporządkowany charakter najdawniejszego osadnictwa Olczy. Pierwotne jednostki podziału obszarowego wsi zaprojektowane zostały i wytyczone w oparciu o określoną bazową jednostkę powierzchniową. Zaprzecza to występującym w literaturze poglądom o spontanicznym charakterze pierwotnego osadnictwa u podnóża Tatr. Zaprezentowane w artykule przykłady mogą być inspiracją do dalszych opracowań i pogłębionych analiz. Jednocześnie przeprowadzone prace unaoczniają możliwości zwiększenia efektywności badań historycznych poprzez wykorzystanie nowoczesnych technik kartograficznych i narzędzi GIS.

EN

Olcza is the largest district of Zakopane located in the eastern part of the city. Until the end of the 17th century Olcza developed as a separate village from the village of Zakopane but from the 18th century both villages were administratively connected. The authors of the article, based on the available archival cadastral materials, described the use of land, the communication network and the distribution of settlements. Using the retrogression method commonly used in historical geography, they determined: - the borders and area of the former village of Olcza, - the location, boundaries, areas of the original units of area division, - linking the original units of area division with the base area unit used at the time of embedding the village. The analysis carried out by the authors indicates an orderly character of the earliest settlement of Olcza. The original units of the area division of the village were designed and marked out on the basis of a specific base area unit. This contradicts the views in the literature about the spontaneous character of the original settlement at the foot of the Tatra Mountains. The examples presented in the article may be an inspiration for further studies and in-depth analyses. At the same time, the work carried out demonstrates the possibilities of increasing the effectiveness of historical research through the use of modern cartographic techniques and GIS tools.

Słowa kluczowe

PL

Zakopane; Olcza; kataster; granice; jednostki obszarowe

EN

Zakopane; Olcza; cadastre; borders; boundaries; area units

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Geodezyjny
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 95, nr 3
• Strony: 21--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Bąk Piotr

• Biegły sądowy – Sąd Okręgowy w Nowym Sączu
• były burmistrz Zakopanego, obecnie Starosta Tatrzański

autor

Guzik Marcin

• dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego
• współtwórca systemu GIS w Tatrzańskim Parku Narodowym

Bibliografia

• [1] Henryk Rutkowski, Metoda retrogresji w geografii historycznej Polski (wybrane zagadnienia), „Studia Geohistorica” rocznik historyczno-geograficzny nr 07 (2019).
• [2] Walery Fedorowski, Ewidencja gruntów, Warszawa 1974.
• [3] Praca zbiorowa, Ewidencja gruntów, Warszawa 1987.
• [4] Kazimierz Baran, Lustracye nowotarskie (lustracya wsi starostwa nowotarskiego z r. 1767) w Sprawozdanie c.k. gimnazyum w Nowym Targu za rok szkolny 1912/13, Nowy Targ 1913.
• [5] Józef Rafacz, Dzieje i ustrój Podhala Nowotarskiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa 1935.
• [6] Edward Stamm, Staropolskie miary. Cz. 1. Miary długości i powierzchni. Główny Urząd Miar. Warszawa 1938.
• Archiwalia:
• [1] Mokrodruki mapy katastralnej 1:2880, szkice indykacyjne, manualia, rejestry parcelowe – dokumenty w zasobach Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Zakopanem.
• [2] Mapy katastralne 1:2880, arkusze posiadłości gruntowej – dokumenty w zasobie Oddziale V Archiwum Narodowego w Krakowie.
• [3] Szkice polowe, obliczenia z pierwotnych pomiarów w 1846 r., protokół parcelowy i alfabetyczny spis posiadaczy – dokumenty w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie Ekspozytura Spytkowice.
• [4] Odrys mapy kameralnej z roku 1811 r. odnoszący się do lasów i gruntów w gminie Zakopane i Kościelisko położonych sporządzony w 1835 r. przez leśniczego Szwarca - dokument w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).