Geometryczne deformacje treści polskich planów miast do użytku ogólnego w latach 1955-1981

• Autorzy: Konopska B.

Warianty tytułu

EN

Geometrical Distortions in Polish General Use City Map Content in the Years 1955–1981

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Deformowanie planów miast przeznaczonych do użytku ogólnego w okresie 1955–1981 było jedną z wielu konsekwencji przynależności Polski do bloku państw socjalistycznych. Było to działanie celowe, za wykonanie którego odpowiedzialny był aparat cenzury. Dotyczyło dwóch aspektów: zakresu i ilości treści przedstawianej na mapie oraz dokładności geometrycznej rozmieszczenia jej poszczególnych elementów. W artykule omówiono drugi aspekt, tj. wpływ cenzury na zaburzanie relacji przestrzennych na mapie. Wskazano zależności, jakie zachodziły między sposobem deformacji geometrycznej planów miast a charakterem miasta lub funkcją pełnioną przez jego poszczególne części oraz wskazano okres, w którym plany miast były najbardziej deformowane. Wyniki badania pokazały wyraźnie, że stopień deformacji uzależniony był nie tyle od wielkości, co od funkcji miasta lub jego poszczególnych części. W niewielkim stopniu zaburzony obraz miały miasta bez znaczącej funkcji przemysłowej lub pełniące funkcję wyłącznie turystyczną. Uzyskane wyniki potwierdziły największe zniekształcenia wokół obszarów przemysłowych, terenów wojskowych i szlaków kolejowych. Były to głównie przesunięcia liniowe i kątowe oraz zmiany skali poszczególnych fragmentów mapy. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono również zmiany w przebiegu linii brzegowej i przesunięcia, zwłaszcza w pobliżu portów, stoczni i przystani wodnych. Analiza planów miast wydanych w latach 1955–1981 zaprzeczyła również obiegowej opinii o największej aktywności aparatu cenzury w latach pięćdziesiątych XX wieku. Stwierdzone deformacje wskazują na o wiele większe ingerencje w w latach siedemdziesiątych niż pięćdziesiątych ubiegłego wieku.

EN

General use city map distortion was in the years 1955–1981 one of the many consequences of Poland’s membership in the communist block. This was a purposeful action conducted by censorship authorities. City map distortions concerned two aspects: scope and quantity of content and geometrical precision of distribution of particular elements of content. In the article the latter aspect is discussed, i.e. the influence of censorship on the disturbance of spatial relations on maps. Research results clearly showed that the degree of distortion depended not so much on the city size, but on its function or the function of its parts. Map content of cities with no important industrial role or of those functioning as tourist centers was not distorted very much. The obtained results confirmed the existence of most significant distortions around industrial and military areas and railway routes. These were mainly linear and angular shifts of content and changes in scale of various map fragments. Research also showed changes in coastal lines and content shifts, especially in the vicinity of ports, dockyards and wharves. The analysis of city maps published in the years 1955–1981 contradicts the popular opinion that censorship was most active in the 1950s. The found distortions indicate much more significant interferences in the 1970s.

Słowa kluczowe

PL

historia kartografii; kartografia użytkowa; cenzura w kartografii; plany miast; deformacje map; dokładność geometryczna

EN

history of cartography; applied cartography; censorship in cartography; city maps; map distortions; geometrical precision

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 43, nr 4
• Strony: 354--368
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., mapy, tab.

Twórcy

autor

Konopska B.

• Instytut Geodezji i Kartografii Warszawa

Bibliografia

• Grygorenko W., 1991, Kartografia polska w latach 1945–1990 w potrzasku reorganizacji i cenzury. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 23, nr 1–2, s. 1–7.
• Grygorenko W., 2009, Die polnische Kartographie von 1945 bis 1990 in der Falle von Reorganisation und Zensur. W: Geheimhaltung und Staatssicherheit. Pod red. D. Unverhau, Berlin, Bd. 1, s. 231-241.
• Kałamucki K., 1994, Próba oceny ewolucji planów miast PPWK. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 26, nr 4, s. 202–218.
• Kałamucki K., Mazur C., 2001, Kształtowanie treści i formy planów miast wydawanych przez Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 33, nr 3, s. 213–225.
• Konias A., 1984, Metody oceny dokładności dawnych map. W: Teoretyczne i metodyczne problemy współczesnej kartografii . Pod red. S. Gurby. „Materiały Ogólnopolskich Konferencji Kartograficznych” T.10, Lublin 1984, s. 64–76.
• Konopska B., 2007, Cenzura w kartografii okresu PRL na przykładzie map do użytku ogólnego. „Polski Przegl. Kartogr.“ T. 39, nr 1, s. 44-57.
• Konopska B., 2009, Censorship of cartography in the Polish People’s Republic. The case of general maps. W: Geheimhaltung und Staatssicherheit.Pod red. D. Unverhau, Berlin, Bd. 1, s. 321-330, Bd. 2, s. 88–97.
• Konopska B., 2010, Wpływ przepisów o zachowaniu tajemnicy wojskowej i państwowej na zakres i sposób prezentacji treści polskich planów miast wydanych w latach 1944–1955. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 42, nr 1, s. 5–17.
• Konopska B., 2011, Społeczne skutki cenzury w kartografii turystycznej (1944–1981). W: Społeczny wymiar turystyki. Pod red. E. Kościk, W. Morawskiego, Warszawa, s. 315–326.
• Lipiński B., 1959, Informacyjne plany miast. „Przegl. Geodez.” R. 15, nr 2, s. 62–64.
• Nerlo W., 1986, Nowa generacja planów miast PPWK. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 18, nr 3, s. 111–114.
• Nieścioruk K., 2007a, Kartometryczność w kompleksowym podejściu do badania planów dawnych. W: Współczesne problemy metodyki kartograficznej. Pod red. M. Sirki, P. Cebrykowa. „Prace i Studia Kartograficzne” T. 1, s. 195–199
• Nieścioruk K., 2007b, Analiza i ocena XVIII-wiecznego planu Lublina jako przykład kompleksowych badań dawnych materiałów kartograficznych. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 39, nr 2, s. 146–158.
• Ostrowski J., Ostrowski W., 1986, Możliwości udoskonalenia polskich turystycznych planów miast w zakresie treści i rozwiązań graficznych. „Monografie AWF w Poznaniu” nr 226, s. 67–79.
• Ostrowski W., 1976, Plany miast Państwowego Przedsiębiorstwa Wydawnictw Kartograficznych. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 8, nr 3, s.154–157.
• Sobczyński E., 2010, W okowach radzieckiej doktryny politycznej. Służba Topograficzna Wojska Polskiego w latach 1945–90. Dodatek do miesięcznika „Geodeta”, Historia, nr 5 (180), 42 s.
• Saliszczew K. A., 1984, Kartografia ogólna. Warszawa: PWN, s. 184–185.