Znaczenie temperamentu w analizie zmęczenia i jego skutków na przykładzie kierowców taxi

• Autorzy: Ucińska M. , Odachowska E. , Gąsiorek K.

Warianty tytułu

EN

Role of temperament in the analysis of taxi drivers’ fatigue and its effects

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zmęczenie jest zjawiskiem normalnym i nie jest stanem szkodliwym do momentu, gdy jego symptomy nie zaczną wpływać negatywnie na sprawność jednostki lub jej zdrowie. To ważny mechanizm fizjologiczny, pełniący funkcję ochronną, zabezpieczający organizm przed nadmiernym obciążeniem. Jednak w sytuacji, gdy jego objawy będą wpływać na stan psychofizyczny oraz gdy nadmierne przeciążenie uwagi lub zbyt duży wydatek energii spowoduje wyczerpanie organizmu, może dojść do nieodwracalnych zmian patologicznych. Zmęczenie jest szczególnie niebezpieczne dla kierowców pokonujących długie trasy, pracujących w systemie zmianowym. Obniżenie sprawności psychofizycznej, na skutek zmęczenia, może powodować ryzyko uczestniczenia w kolizji bądź wypadku. W niniejszym artykule przedstawiono znaczenie wymiarów temperamentu dla parametrów efektywności kierowców. Uwzględniono ruchliwość procesów nerwowych, siłę procesów pobudzenia, siłę procesów hamowania oraz równowagę procesów pobudzenia i hamowania. Do badań wykorzystano autorską ankietę nt. zmęczenia, kwestionariusze temperamentu i uwagi. Ponadto specjalistyczne narzędzia sprawdzające m.in. czas reakcji, koordynację wzrokowo-ruchową. W badaniu wzięło udział 42 kierowców jednej z warszawskich korporacji taksówkowych. Wyniki analiz pokazały moderacyjną rolę temperamentu w aspekcie zmęczenia i jego wpływu na sprawność kierowcy.

EN

Fatigue is a normal phenomenon and is not dangerous until its symptoms start to negatively affect one’s performance and health. It is and important physiological mechanism of a protective function which prevents the organism from an exhaustive fatigue. It becomes harmful only when its symptoms start to influence the psychophysical state and when excessive cognitive overload or too high energy expenditure cause the body exhaustion. This can lead to unreversable lesions. Fatigue is especially dangerous for drivers who are taking long routes and working in shift system. Reduction of psychophysical performance based on fatigue may cause a risk of being involved in a collision or accident. The following article presents importance of temperament dimensions for parameters describing driver’s efficiency. Mobility of neural processes, strength of stimulation processes, strength of braking processes and balance between stimulation and braking processes were taken into account. The original questionnaire on fatigue as well as temperament and attention questionnaires were used in the research. Additionally, special tools measuring reaction time and eye-hand coordination were used. The research was made on a group of 42 taxi drivers working for one of Warsaw’s taxi corporations. The results have shown a moderating role of temperament in driving efficiency.

Słowa kluczowe

PL

zmęczenie organizmu; sprawność psychofizyczna; efektywność kierowów; badanie ankietowe; bezpieczeństwo pracy

EN

tiredness; psychophysical efficiency; efficiency drivers; survey; safety

• Wydawca: Instytut Naukowo-Wydawniczy "SPATIUM". sp. z o.o.
• Czasopismo: Autobusy : technika, eksploatacja, systemy transportowe
• Rocznik: 2016
• Tom: R. 17, nr 12
• Strony: 482--488
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., tab., wykr., pełen tekst na CD

Twórcy

autor

Ucińska M.

• Instytut Transportu Samochodowego, Pracownia Psychologii Transportu i Symulatorów Jazdy – ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa

autor

Odachowska E.

• Instytut Transportu Samochodowego, Pracownia Psychologii Transportu i Symulatorów Jazdy – ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa

autor

Gąsiorek K.

• Instytut Transportu Samochodowego, Pracownia Psychologii Transportu i Symulatorów Jazdy – ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa

Bibliografia

• 1. Bąk J., Zmęczenie kierowcy: przyczyny, skutki, zapobieganie. „Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego”, 2003, nr 1, s 4-7.
• 2. Brown I.D., Driver fatigue. “Hum. Factors” 1994, nr 36, s. 298– 314.
• 3. Buss A.H., Plomin R., Temperament: early developing personality traits, Erlbaum, Hillsdale, NJ 1984.
• 4. Dinges D., An overview of sleepiness and accidents, “J. Sleep Res.” 1995, nr 4 (S2), s. 4–14.
• 5. Hancock P.A., Verwey W.B., Fatigue, workload and adaptive driver systems, “Accid. Anal. Prev.” 1997, nr 29(4), s. 495–506.
• 6. Jagannath M, Balasubramanian V., Assessment of early onset of driver fatigue using multimodal fatigue measures in a static simulator, “Appl Ergon.” 2014, nr 45(4), s. 1140-7.
• 7. Kozłowski S., Nazar K., Zmęczenie (w:) Kozłowski S., Nazar K., (red.). Wprowadzenie do fizjologii klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1984.
• 8. Łuczak A., Zużewicz K., Zmęczenie kierowców a bezpieczeństwo pracy. „Bezpiecz. Pr.” 2006, nr 4, s.20–23.
• 9. MacLean AW, Davies DR, Thiele K. (2003). The hazards and prevention of driving while sleepy. Sleep Med Rev. 2003 Dec;7(6):507-21.
• 10. Magazine „What Car?”, Tired motorists drive as badly as drunks, www.whatcar.com., 2007.
• 11. May J.F., Baldwin C.L.,Driver fatigue: The importance of identifying causal factors of fatigue when considering detection and countermeasure technologies, “Transp. Res. F Traffic Psychol. Behav.” 2009, nr 12(3), s. 218–224.
• 12. Nordbakke S., Sagberg F., Sleepy at the wheel: Knowledge, symptoms and behaviour among car drivers. “Transportation Research Part F 10” 2007, s. 1–10.
• 13. Odachowska E., Temperamentalne uwarunkowania zachowań ryzykownych na podstawie kierowców, „Logistyka” 2012, nr 3, s.1739-1746.
• 14. Pawłow I.P., Dwadzieścia lat badań wyższej czynności nerwowej (zachowania się) zwierząt, PZWL, Warszawa 1952.
• 15. Philip P., Vervialle F., Le Breton P., Taillard J., Horne J.A., Fatigue, alcohol, and serious road crashes in France: factorial study of national data, “Br. Med. J.” 2001, nr 322(7290), s.829– 830.
• 16. Reber A., Słownik psychologii, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
• 17. Rosso GL1, Perotto M, Feola M, Caramella M., Falling asleep at the wheel among Italian professional drivers (PDs): results from the HiRis PD study, “Int J Occup Med Environ Health”. 2014, nr 27(6), s.1005-12.
• 18. Soames-Job R.F., Dalziel J., Defining fatigue as an condition of the organism and distinguishing it from habituation, adaptation and boredom (w:) Hancock P.A., Desmond P.A. (red.). Stress, workload, and fatigue, Mahwah, Erlbaum 2001.
• 19. Starkowski D., Bieńczak K., Zwierzycki W., Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy. Kompendium wiedzy praktycznej Tom III. Środowisko pracy kierowcy. Logistyka. Systherm Serwis Poznań 2007, s. 124.
• 20. Strelau J. Zawadzki B., Kwestionariusz Temperamentu PTS. Podręcznik, PTP, Warszawa 1998.
• 21. Thiffault P., Bergeron J., Monotony of road environment and driver fatigue: a simulator study “Accident Analysis and Prevention” 2003 nr 35, s.381–391.
• 22. Thiffault P., BergeronJ., Fatigue and Individual Differences in Monotonous Simulated Driving, “Personality and Individual Difference” 2003, nr 34, s. 159–176.
• 23. Ting P.H., Hwang J.R., Doong J.L., Jeng M.C., Driver fatigue and highway driving: A simulator study, “Physiol Behav.” 2008 nr 9;94(3), s. 448 53.
• 24. Ucińska M., Opis stanowisk pracy i metodyka badań grup kierujących podlegających badaniu psychologicznemu w zakresie psychologii transportu (w: Odachowska E. (red.) Badania kwestionariuszowe w psychologii transportu. Monografia, Instytut Transportu Samochodowego, Warszawa 2015.
• 25. Wykowska M., Ergonomia, Wydawnictwa AGH, Kraków 1994. str. 22.
• 26. www.ec.europa.eu
• 27. Zawadzki, B., Strelau, J., Formalna charakterystyka zachowania – Kwestionariusz temperamentu, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa 1997.