Relics of extreme land fragmentation in białystok

• Autorzy: Bajerska Aleksandra , Boratyńska Urszula , Łapińska Halina , Szewczyk Jarosław

Identyfikatory

DOI

10.24427/aea-2023-vol15-01

Warianty tytułu

PL

Relikty szachownicy gruntowej w białymstoku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Białystok, the capital of the Podlaskie region, N-E Poland, covers 102 km² and has ca. 293 000 inhabitants. In recent centuries the city has been incorporating its suburban villages. In effect, relics of village-like plot structures have been retained and immersed into the whole cadastral structure of the city. In the article, distribution of cadastral relics of extreme land fragmentation have been surveyed, based on two www GIS portals: http://gispodlasia.wrotapodlasia.pl and https://gisbialystok.pl. We extracted data about areas with extremely narrow and elongated plot structure, i.e. plots which are 1 to 20 m narrow while hundreds of meters long, sometimes of geometric proportions even as extreme as 1:600. About 50 areas with relics of extreme land fragmentation have been recognized, of which 15 areas seem to be essential for the city functional structure. Therefore, Białystok can be seen as an unique city in terms of its rural-derived structure with numerous remnants of extreme land frgmentation.

PL

Białystok to stolica województwa podlaskiego o zaludnieniu (w 2022 roku) 293.028 mieszkańców na obszarze 102 km². W przeszłości Białystok rósł, wchłaniając okoliczne wsie, czego pozostałością jest lokalnie zachowana specyficzna „wiejska” struktura podziałów gruntowych (katastralnych). Korzystając z internetowych portali udostępniających usługi informacji przestrzennej (w tym http://gispodlasia.wrotapodlasia.pl oraz https://gisbialystok.pl), rozpoznano jej relikty będące pozostałościami szachownicy gruntowej i przedstawiono w artykule ich lokalizację (rozkład przestrzenny) na obszarze miasta. Uwagę skupiono na obszarach pokrytych działkami geodezyjnymi węższymi niż 20 m, a długimi na kilkaset metrów, o proporcjach boków węższego do szerszego niekiedy sięgających nawet 1:600. Rozpoznano około 50 takich obszarów, z których 15 uznano za najbardziej istotne dla funkcjonowania miasta. Zatem Białystok wydaje się przestrzennym unikatem, wyróżniającym się obfitością reliktów szachownicy gruntowej.

Słowa kluczowe

EN

Białystok; land fragmentation; cadastral structures

PL

Białystok; rozdrobnienie gruntów; szachownica gruntów; struktura podziałów własnościowych

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 15, no. 1
• Strony: 1--12
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys.

Twórcy

autor

Bajerska Aleksandra

• students at the Białystok University of Technology, Faculty of Architecture, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok, Poland

autor

Boratyńska Urszula

• students at the Białystok University of Technology, Faculty of Architecture, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok, Poland

autor

Łapińska Halina

• Białystok University of Technology, Faculty of Architecture, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-5306-9680

autor

Szewczyk Jarosław

• Białystok University of Technology, Faculty of Architecture, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-2454-2934

Bibliografia

• 1. Antoniak W. (1983), Komasacja gruntów jako czynnik rozwoju rolnictwa na przykładzie województwa białostockiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź. URL: http://rcin.org.pl/Content/26982/WA51_39796_ r1983-z6_Dokumentacja-Geogr.pdf (accessed 1.12.2022).
• 2. Balaweider M. (2016). The influence of the highway route on the development of patchwork of plots, „Journal of Water and Land Development” 30 (VII– IX), 3–11.
• 3. Biegajło W. (1957), Szachownica gruntów i gospodarka trójpolowa na terenie województwa białostockiego, „Przegląd Geograficzny”, t. 29, No. 3, 533–559. URL: https://rcin.org.pl/igipz/ dlibra/publication/29502/edition/16922 (accesed 1.12.2022).
• 4. Chodorowski M. (2012), Obraz miasta Białegostoku po II wojnie światowej jako punkt wyjściowy do analizy przekształceń przestrzennych w okresie powojennym na podstawie ‘Inwentaryzacji stanu zagospodarowania miasta Białegostoku – 1948 r.’, „Architecturae et Artibus” 11, 5-17. URL: http:// aeawa.pb.edu.pl/wp-content/uploads/2018/08/ Artykul-1.pdf (accesed 1.12.2022).
• 5. Dudzińska M. (2012), Szachownica gruntów rolnych jako czynnik kształtujący przestrzeń wiejską, „Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich”, 2/III, 45-56. URL: https://bibliotekanauki.pl/articles/60391. pdf (accesed 1.12.2022).
• 6. Kietliński M., Leszczuk A. (2003), Wykaz ulic Białegostoku w latach 1799-2000, Archiwum Państwowe w Białymstoku, Białystok.
• 7. Kocent-Zieliński W. (1907), Jak usuwać szachownicę i przeprowadzać komasację gruntów, Druk Rubieszewskiego i Wrotnowskiego, Warszawa. URL: http://mars.cbr.edu.pl:8080/dlibra/ docmetadata?id=1436 (accesed 1.12.2022).
• 8. Ludkiewicz Z. (1917), Komasacja gruntów wiejskich. Studjum ekonomiczne, E. Wende i S-ka, Warszawa.
• 9. Ludkiewicz Z. (1932), Podręcznik polityki agrarnej, t. 1, Komitet Wydawniczy Podręczników Akademickich, Warszawa. URL: www.bibliotekacyfrowa.pl/ Content/77563/PAd_40296_cz1.pdf (accesed 1.12.2022).
• 10. Markuszewska I.(2013). Land consolidation as an instrument of shaping the agrarian structure in Poland: a case study of the Wielkopolskie and Dolnośląskie voivodeships. „Quaestiones Geographicae” 32(3), 53–67. URL: http://dx.doi.org/10.2478/quageo-2013- 0027 (accesed 1.12.2022).
• 11. Moszczeński S. (1927), Nowy sposób ujmowania kształtu rozłogu ziemi oraz położenia zabudowań.w posiadłościach wiejskich dla celów organizacji, komasacji i wyceniania, Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa. URL: https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/166916/ edition/181029/content (accessed 1.12.2022).
• 12. Nyka L. (2012), Przestrzeń miejska jako krajobraz. Czasopismo Techniczne – Architektura, vol. 109, No. 1 (1-A/2/2012), 49-59. URL: https://suw.biblos. pk.edu.pl/resources/i1/i2/i2/i8/i7/r12287/NykaL_ Przestrzen Miejska.pdf (accessed 1.12.2022).
• 13. Rosłoniec S. (1928), Samorzutne scalanie gruntów wśród mazowieckiej i podlaskiej szlachty zagrodowej. Ministerstwo Reform Rolnych, Warszawa. URL: https://dbc.wroc.pl/publication/59752/ (accessed 1.12.2022).
• 14. Słownik… (1861), Słownik języka polskiego… cz. 2 (P-Ż), M. Orgelbrand, Wilno. URL: https://books. google.pl/books?id=GxVKAAAAcAAJ (accessed 1.12.2022).
• 15. Suchożebrski M. (1966), Początek komasacji społecznej w województwie białostockim, „Wieś Współczesna”, 1, 90-95.
• 16. Szafran F. (1930), Działalność władz ziemskich a hipoteka i kataster. Ministerstwo Reform Rolnych, Warszawa. URL: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/ Content/79319/PDF/PAd_71503.pdf (accessed 1.12.2022).
• 17. Szewczyk J. (2008), Przemiany krajobrazu na Białostocczyźnie. „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 10, 256-266. URL: https:// krajobrazkulturowy.us.edu.pl/publikacje.artykuly/ zarzadzanie/szewczyk.pdf (dostęp 1.12.2022), https://bibliotekanauki.pl/articles/87682.pdf (accessed 1.12.2022).
• 18. Szewczyk J. (2015), Szept pola, „Autoportret” z. 49, 54-57. URL: www.autoportret.pl/artykuly/szept-pola/ (accessed 1.12.2022).
• 19. Špulerová J., Dobrovodská M., Stefunkova D. (2010), Driving Forces, Threats and Trends Relating to Mosaics in Agricultural Landscape in Slovakia, „Journal of Landscape Ecology”, 3:2, 59-72. URL: http://dx.doi.org/10.2478/v10285-012-0027-y.
• 20. Volumina… (1860), Volumina legum, vol. 8, Jozafat Ohryzko, Petersburg. Online: www.wbc.poznan. pl/dlibra/publication/48981/edition/65554/content (accessed 1.12.2022).
• 21. Wróbel W. (1989), Na równi pochyłej. Żydzi Białegostoku w latach 1918-1939: demografia, ekonomika, dezintegracja, konflikty z Polakami. „Studia Podlaskie”, vol. 2, 166- 204. URL: https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/ bitstream/11320/4333/1/Studia_Podlaskie_2_ Wrobel.pdf (accessed 27.02.2023).
• 22. Zaborski B. (1926), O kształtach wsi w Polsce i ich rozmieszczeniu, Prace Komisji Etnograficznej PAU, Kraków. URL: http://dlibra.umcs.lublin.pl/ dlibra/publication/11654/edition/9936 (accessed 1.12.2022).
• 23. Zakrzewski, J. (1910), O szachownicy. „Wspólna Praca” vol. 1, nr 2, s. 3-4 i nr 3, s. 5-6. URL: https://pbc. biaman.pl/Content/44858/PDF/WspPrac_1910_2. pdf (nr 2, dostęp 10.2.2023) i https://pbc.biaman. pl/dlibra/publication/50160/edition/48675/content (No. 3, accessed 10.2.2023).
• 24. Zalewski F. (1974), Kształt pól uprawnych jako element rozłogu gruntów rolnych, „Przegląd Geodezyjny” , z. 7, 274-277.
• 25. Zawadzki J. (1861), Drobna szlachta wobec oczynszowania. „Gazeta Rolnicza”, 1(44), 356-358. URL: https://polona.pl/item/gazeta-rolnicza-r-1-no44-4-listopada-1861,MjM5NjEzOTM/3/ (accessed 1.12.2022).
• 26. Ejmont A.P. (1909), Czerezpolosica w lomzynskoj guberni, gubernskaja tipografija, Lomza.
• 27. Коfod А. (1907), Borba s czrespolosiceju w Rossii i za graniceju, Tipografija A.S. Suworina, Sankt Peterburg.

Uwagi

The research was carried out as part of the work No. WZ/ WA-IA/3/2023 at the Bialystok University of Technology and financed from a research subsidy provided by the Minister of Education and Science.

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).