Medieval architecture of the Dominican church in Opole (the so-called "na Górce") and its transformations from the end of the 13th century to the beginning of the 18th century

• Autorzy: Lasota Czesław , Legendziewicz Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc220404

Warianty tytułu

PL

Średniowieczna architektura kościoła dominikańskiego w Opolu (tzw. na Górce) i jej przekształcenia od schyłku XIII w. do początku XVIII w.

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article concerns the transformations of the architecture of the Dominican church of Our Lady of Sorrows and St. Wojciech (the so-called "na Górce") in Opole. The paper presents the results of original architectural research conducted from 2008 to 2017. Previous analyses regarding the construction and transformation of the church "na Górce" are based on the findings of pre-war researchers, which relied on a general inspection of the plastered building. The discussed architectural research enabled the scope of the original monastic church, and its expansion from around 1361, to be distinguished. This also applies to the enlargement of the chancel and its adaptation, as well as to the construction of a two-nave, four-bay nave. The chancel of this church was enlarged in around 1399 by adding a polygonal eastern closure, and the church itself was probably renovated and enlarged in around 1430 by the construction of an outbuilding adjacent to the nave. The presented research results significantly change the previously published description concerning the construction and transformation of the architecture of the Dominican church in Opole.

PL

Tematem artykułu są przekształcenia architektury kościoła dominikańskiego pw. Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha (tzw. na Górce) w Opolu. W pracy przedstawiono rezultaty autorskich badań architektonicznych prowadzonych między 2009 a 2017 r. Dotychczasowe analizy powstania i przekształceń kościoła na Górce opierają się na ustaleniach badaczy przedwojennych bazujących na ogólnym oglądzie otynkowanej budowli. Omówione badania architektoniczne umożliwiły wydzielenie zasięgu pierwotnego kościoła zakonnego oraz jego rozbudowy około 1361 r. obejmującej powiększenie prezbiterium i dostosowanie go do funkcji chóru zakonnego, a także wzniesienie dwunawowego, czteroprzęsłowego korpusu. Prezbiterium tej świątyni powiększono o wieloboczne wschodnie zamknięcie około 1399 r., a kościół odnowiono i powiększono o przybudówkę przy korpusie zapewne około 1430 r. Nowożytne przekształcenia bryły kościoła związane są ze wzniesieniem nawy południowej oraz przebudową korpusu i szczytu zachodniego po dwóch pożarach w 1682 i 1739 r. Zaprezentowane wyniki badań znacząco zmieniają dotychczas publikowany obraz powstania i przekształceń architektury kościoła dominikańskiego w Opolu.

Słowa kluczowe

EN

Silesia; architecture; Middle Ages; church; Dominicans; Opole

PL

Śląsk; architektura; średniowiecze; kościół; dominikanie; Opole

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 4 (72)
• Strony: 37--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., il.

Twórcy

autor

Lasota Czesław

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-5226-2350

autor

Legendziewicz Andrzej

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-9228-296X

Bibliografia

• [1] Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 7: Regesten zur schlesischen Geschichte, Th. 1: Bis zum Jahre 1250, C. Grünhagen (Hrsg.), Josef Max & Comp, Breslau 1884.
• [2] Schlesisches Urkundenbuch, Bd. 3: 1251–1266, W. Irgang (Hrsg.), Böhlaus Verlag Hermann Nachf., Köln–Wien 1984.
• [3] Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 7: Regesten zur schlesischen Geschichte, Th. 3: Bis zum Jahre 1300, C. Grünhagen (Hrsg.), Josef Max & Comp, Breslau 1886.
• [4] Schlesisches Urkundenbuch, Bd. 6, W. Irgang (Hrsg.), Böhlaus Verlag Hermann Nachf., Köln–Weimar–Wien 1998.
• [5] Idzikowski F., Geschichte der Stadt Oppeln, Kommission bei Wilhelm Glar, Oppeln 1863.
• [6] Schiedlausky G., Hartmann R., Eberle H., Die Bau und Kunstdenk mäler des Stadtkreis Oppeln, Wilh. Gottl. Korn, Breslau 1939.
• [7] Heyne J., Dokumentirte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau. Aus Urkunden, Aktenstücken, älteren Chronisten und neueren Geschichtschreibern. Bd. 2, Denkwürdigkeiten aus der Geschichte der katholischen Kirche Schlesiens. Von der Mitte des vierzehnten bis zum Anfange des fünfzehnten Jahrhunderts im Entwickelungs gange der kirchengeschichtlichen Thatsachen urkund lich dar gestellt, Verlag von Wilh. Gottl. Korn, Breslau 1864.
• [8] Małachowicz E., Architektura zakonu dominikanów na Śląsku, [in:] Z. Świechowski (red.), Z dziejów sztuki śląskiej, PWN, Warszawa 1978, 93–148.
• [9] Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 7, Województwo opolskie, z. 11, Miasto Opole i powiat opolski, T. Chrzanowski, M. Kornecki (red.), Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1968.
• [10] Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Śląska Opolskiego. Od średniowiecza do końca w. XIX, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1974.
• [11] Pilch J., Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Arkady, Warszawa 2008.
• [12] Młynarska-Kaletynowa M., Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsce kultu we wczesnym średniowieczu, [in:] S. Moździoch, Spotkania bytomskie IV, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Wrocław 2000, 137–153.
• [13] Pobóg-Lenartowicz A., Jeszcze o początkach klasztoru dominikanów w Opolu, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Seria Historia” 1998, t. 35, 7–14.
• [14] Wółkiewicz E., Jak powstała legenda? Rola konwentu dominikanów opolskich w rozwoju kultu św. Wojciecha, [in:] A. Pobóg-Lenartowicz (red.), Opolskie drogi św. Wojciecha, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1997, 59–88.
• [15] Pobóg-Lenartowicz A., Psy Pana, czyli rzecz o dominikanach z opolskiej Górki, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2020.
• [16] Lasota C., Legendziewicz A., Wyniki badań architektonicznych elewacji północnej oraz murów na strychu kościoła podominikańskiego pw. Matki Boskiej Bolesnej w Opolu, Wrocław 2009 [manuscript in: archives WKZ, Opole].
• [17] Lasota C. Legendziewicz A., Wyniki badań architektonicznych elewacji zachodniej i południowej kościoła podominikańskiego pw. Matki Boskiej Bolesnej w Opolu, Wrocław 2012 [manuscript in: author’s archive].
• [18] Legendziewicz A., Wyniki badań architektonicznych przyziemia elewacji zachodniej kościoła podominikańskiego w Opolu (pod podestem tarasu), Wrocław 2017 [manuscript in: archives WKZ, Opole].
• [19] Wernher F.B., Silesia in Compendio seu Topographia das ist Praesentatio und Beschreibung des Herzogthums Schlesiens [...] Pars I, [manuscirpt in: Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn. 15414 IV F 113 b vol. 1].
• [20] Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha na Górce, https://polska-org.pl/511243,Opole,Kosciol_Matki_Boskiej_Bolesnej_i_sw_Wojciecha_Na_Gorce.html [accessed: 30.07.2022].
• [21] Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha na Górce, https://fotopolska.eu/Kosciol_Matki_Boskiej_Bolesnej_i_sw_Wojciecha_Opole [accessed: 30.07.2022].
• [22] Sperka J., Wojny Władysława Jagiełły z księciem opolskim Władysławem (1391–1396), Templum, Wodzisław Śląski 2011.
• [23] Sperka J., Władysław, książę opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, Pan Rusi, Palatyn Węgier i Namiestnik Polski: (1326/1330–8 lub 18 maja 1401), Avalon, Kraków 2016.
• [24] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 2, Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, M. Derwich (red.), Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, Wrocław 2014.
• [25] Małachowicz E., Wczesnośredniowieczna architektura kościoła dominikanów we Wrocławiu, “Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1975, t. 20, nr 1, 11–50.
• [26] Legendziewicz A., Architektura kościoła podominikańskiego w Lewinie Brzeskim od końca XIII do II połowy XX wieku, [in:] E. Łuży niecka (red.), Dziedzictwo architektoniczne. Rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2018, 5–16, doi: 10.5277/DZAR_D_2019.