Teoretyczny rozdział kompetencji pomiędzy dawnymi medykami i chirurgami a codzienna praktyka lecznicza opisana w egodokumentach staropolskich

• Autorzy: Węglorz Jakub

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.21.015.13713

Warianty tytułu

EN

Theoretical division of competences between physicians and surgeons, and the daily medical practice described in old-Polish egodocuments

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

It is predominantly accepted in the historiography of European medicine that, apart from the differences in education, there was a division of competences between physicians educated at universities and barber-surgeons trained in the guild system in terms of their theoretical background. Regardless of the former stereotypes - dating back to the 19th century - relating to the Church-imposed restrictions in teaching surgery at universities, it is believed that the actual differences in terms of competences must have infl uenced the scope of the undertaken therapeutic activities. A different education model and the predominance of either theoretical or practical knowledge among representatives of these groups resulted in different treatment methods and a different perception of the causes of the disease. Physicians with mainly theoretical knowledge are often put in opposition to practising barber-surgeons. While it seems that the reluctance to bloody operations (sometimes articulated by the surgeons themselves) was a reason for the limited involvement of physicians in the barber-surgeon practice, it is diffi cult to clearly indicate the factors that would prevent surgeons from dealing with “non-operational” treatment. The article attempts to answer the question to what extent the then-existing differences in education and legal restrictions infl uenced the actual division of therapeutic tasks and the functioning of various medical professions as viewed from the patient’s perspective.

Słowa kluczowe

PL

historia medycyny; pamiętniki staropolskie; egodokumenty; XVI-XVII wiek

EN

history of medicine; Old-Polish memoirs; egodocuments; 16th-17th centuries

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 66, nr 2
• Strony: 87--102
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz.

Twórcy

autor

Węglorz Jakub

• Instytut Historyczny, Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000-0002-1186-5777

Bibliografia

• Źródła
• Achiwum Arcybiskupstwa w Gnieźnie, rkps 227, J. Lanhaus, Itinerarium R.P. Canonici Ordinis Custodum SS. Sepulchri.
• Buccella N., Confutatio responsi Simonis Simonii Lucensis ad epistolam Georgii Chiakor [...] de morte Stephani I Poloniae regis, Kraków 1558.
• Charkiewicz J., Dyjariusz podróży hiszpańskiej z Wilna do miasta Walencyi, oprac. B. Rok, Wrocław 1998.
• Chrapowicki J.A., Diariusz. Część druga: lata 1665-1669, oprac. A. Rachuba, T. Wasilewski, Warszawa 1988.
• Chrapowicki J.A., Diariusz. Część pierwsza: lata 1656-1664, oprac. T. Wasilewski, Warszawa 1978.
• Matuszewicz M., Diariusz życia mego. Tom 1, 1714-1757, oprac. B. Królikowski, Warszawa 1986.
• Obuchowicze F., M., i T., Pamiętniki Filipa, Michała i Teodora Obuchowiczów (1630-1707), oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, Warszawa 2003.
• Opaliński K., Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653, red. R. Pollak, Wrocław 1957.
• Ossoliński J., Pamiętnik (1595-1621), oprac. J. Kolasa, J. Maciszewski, red. W. Czapliński, Wrocław 2004.
• Ossoliński Z., Pamiętniki Zbigniewa Ossolińskiego wojewody sandomierskiego, wyd. W. Kętrzyński, Lwów 1879.
• Pasek J.Ch., Pamiętniki, oprac. W. Czapliński, Wrocław 2003.
• Perzyna L., Nauka połozna krotko zebrana. Cyrulikom położnym, iako też i Babom, czyli Kobietom, przy rozwiązaniu rodzących Położnic służącym dla wiadomości bardzo potrzebna. [...], Kalisz 1790.
• Pilsztynowa z Rusickich R.S., Proceder podróży i życia mego awantur, oprac. R. Pollak, Kraków 1957.
• Platter F., Tagesbuch (Lebensbeschreibung) 1536-1567, oprac. V. Lötscher, Basileae 1976.
• Pstrokoński B., Pamiętnik księdza Pstrokońskiego kanonika katedralnego gnieźnieńskiego, oprac. E. Raczyński, Wrocław 1844.
• Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce. Tom 1, 1632-1636, tłum. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
• Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce. Tom 2, 1637-1646, tłum. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
• Rudomicz B., Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656-1672 część druga 1664-1672, tłum. W. Froch, oprac. M.L. Klementowski, W. Froch, Lublin 2002.
• Rudomicz B., Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656-1672 część pierwsza 1656-1664, tłum. W. Froch, oprac. M.L. Klementowski, W. Froch, Lublin 2002.
• Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, oprac. J. Woliński, Wrocław 2004.
• Urzędowa M. z, Herbarz Polski To iest O Przyrodzeniu Zioł y Drzew Rozmaitych, Y Innych Rzeczy Do Lekarzy Należących [...], Kraków 1595.
• Vorbek-Lettow M., Skarbnica pamięci, oprac. E. Galos, F. Mincer, Wrocław - Warszawa 2006.
• Literatura przedmiotu
• Bąkowski-Kois D., Historia mentalności epoki nowożytnej. Jeszcze o problemach, „Historyka. Studia Metodologiczne” t. 31, 2001, s. 91-100.
• Brzeziński T., Kształtowanie się zawodu lekarza i koncepcje kształcenia, [w:] Historia medycyny, red. idem, Warszawa 1988, s. 52-79.
• Burnby J., An Examined and Free Apothecary, [w:] The History of Medical Education in Britain, red. V. Nutton, R. Porter, Amsterdam - Atlanta 1995, s. 16-36, DOI 10.1163/9789004418394_004.
• Companion Encyclopedia of the History of Medicine, red. W.F. Bynum, R. Porter, t. 2, London - New York 1993.
• Gajda Z., Jacek Augustyn Łopacki. Studia z dziejów kultury medycznej w Krakowie w XVIII w., Wrocław - Warszawa - Kraków 1969.
• Jagla J., Boska medycyna i niebiescy uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób człowieka, Warszawa 2004.
• Lebrun F., Jak dawniej leczono, Lekarze, święci i czarodzieje w XVII i XVIII wieku, tłum. Z. Podgórska-Klawe, Warszawa 1997.
• Nowosielska E., Szkorbut w Rzeczypospolitej XVII i XVIII wieku, [w:] Wśród córek eskulapa. Szkice z dziejów medycyny i higieny w Rzeczpospolitej XVI-XVIII wieku, red. A. Karpiński, Warszawa 2009, s. 185-231.
• Pękacka-Falkowska K., Spory kompetencyjne między łaziebnikami i chirurgami toruńskimi w XVIII w. Przypadek Johanna Zandera, „Medycyna Nowożytna” t. 21, 2015, nr 2, s. 137-171.
• Puschmann T., A History of Medical Education. From the Most Remote to the Most Recent Times, tłum. i red. Evan H. Hare, London 1891.
• Rembieliński R., Kuźnicka B., Historia farmacji, Warszawa 1972.
• Rolnik D., Portret szlachty czasów stanisławowskich, epoki kryzysu, odrodzenia i upadku Rzeczypospolitej w pamiętnikach polskich, Katowice 2009.
• Sander S., Handwerkschirurgen. Sozialgeschichte einer verdrängten Berufsgruppe, Göttingen 1989.
• Szulakiewicz W., Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych” t. 1 (16), 2013, s. 65-84, DOI 10.12775/pbe.2013.006.
• Talbot Ch.H., Medicine in Medieval England, London 1976.
• Topolski J., Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983.
• Wear A., Explorations in Renaissance Writings on the Practice of Medicine, [w:] The Medical Renaissance of the Sixteenth Century, red. A. Wear, R.K. French, I.M. Lonie, Cambridge 1985, s. 118-145.
• Węglorz J., Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Toruń 2015.
• Węglorz J., Znaczenie i postrzeganie kwalifi kacji do uprawiania sztuki lekarskiej w Rzeczypospolitej, [w:] Sapientia ars vivendi putanda est. Wokół kultury i polityki. Studia z dziejów nowożytnych ofiarowane Profesorowi Marianowi Chachajowi, red. A. Perłakowski, B. Rok, F. Wolański, Kraków 2019, s. 47-60.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021)