Zagrożenie zabytków dziedzictwa kulturowego ruchami masowymi na obszarze Karpat

• Autorzy: Laskowicz Izabela , Mrozek Teresa

Identyfikatory

DOI

10.7306/2019.31

Warianty tytułu

EN

Cultural heritage affected by landslides in the Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Owing to intensification of extreme rainfall events widespread land-sliding has been observed in the Carpathians since the 1990s. This area is also known for many cultural heritage objects e.g. manors, castles, sacred buildings, technical structures, whole villages and urban layouts. Here, the natural propensity to slope failure was often overlooked, so was a potential landslide hazard. This work presents the list of cultural heritage objects that have been affected by a landslide hazard. and that total to 445 historic sites. In the group of the most endangered, there are 12 heritage buildings located on active landslides. Using selected examples of masonry and wooden structures, the sacred historical heritage assets and manors are discussed in a context of landsliding threats and related preventive measures. This paper also shows that the structural stabilization implemented for a historical site was successful and withstood an impact of extreme precipitation during the spring/summer 2010. However, the assessment of landslide hazard requires, first of all, a full inventory of the threatened monuments and historical sites.

Słowa kluczowe

PL

zagrożenie osuwiskami; dziedzictwo; zabytki; stabilizacja; monitorowanie

EN

landslides hazard; heritage; monuments; stabilization; monitoring

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2019
• Tom: Vol. 67, nr 5
• Strony: 369--376
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Laskowicz Izabela

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Centrum Geozagrożeń, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

autor

Mrozek Teresa

• Emerytowny pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego

Bibliografia

• 1. BOBER L. 1984 - Rejony osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych i ich związek z budową geologiczną regionu. Biul. Inst. Geol., 340: 115-158.
• 2. BUKAL G. 2013 - Ochrona i zagrożenie wartości zabytków – czyli o skutkach braku wartościowania i co dalej... [W:] Szmygina B. (red.), Wartościowanie zabytków architektury. Polski Komitet Narodowy ICOMOS Muzeum Pałac w Wilanowie: 61-70.
• 3. CANUTI P., MARGOTTINI C., FANTI R., BROMHEAD E.N. 2009 - Cultural Heritage and Landslides: Research for Risk Prevention and Conservation. [W:] Sassa K., Canuti P. (red.), Landslides Disaster Risk Reduction. Springer: 401-433.
• 4. CHOWANIEC J., WÓJCIK A. (red.) 2012 - Osuwiska w województwie małopolskim. Atlas-Przewodnik. Wydaw. Kartogr. Compas.
• 5. GERLACH T. 1966 - Współczesny rozwój stoków w dorzeczu dolnego Grajcarka. Pr. Geograf., 52.
• 6. GIACOMELLI P. 2003 - The economic evaluation of landslide’s risk. [W:] Discussion paper for IV ALARM meeting, 26-27 September 2003. Santander.
• 7. GRABOWSKI D., MARCINIEC P., MROZEK T., NESCIERUK P., RĄCZKOWSKI W., WÓJCIK A., ZIMNA Z. 2008 - Instrukcja opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1 : 10 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• 8. GRABOWSKI D., PRZYBYCIN A. 2010 - Działania resortu środowiska w zakresie system osłony przeciwosuwiskowej w Polsce. Prz. Geol., 58: 941-945.
• 9. GRANICZNY M., KAMIŃSKI M., PIĄTKOWSKA A., SURAŁA M. 2012 - Wykorzystanie lotniczego skaningu laserowego do inwentaryzacji i monitoringu osuwiska w rejonie Łaśnicy (gmina Lanckorona), Pogórze Wielickie, Karpaty zewnętrzne. Prz. Geol., 60 (2): 89-94.
• 10. KAMIŃSKI M., PIOTROWSKA K. 2003 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, ark. Kańczuga. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 11. KOPCIOWSKI R., JUGOWIEC M., LASKOWICZ I. 2017 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Bochnia. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 12. LASKOWICZ I. 2016 - Analiza statystyczna rozmieszczenia osuwisk i nieciągłości tektonicznych w rejonie Bochni. 3 Polski Kongres Geologiczny. Mat. konf., 204-207.
• 13. LASKOWICZ I., MROZEK T. 2018 - Redukcja ryzyka osuwiskowego w Polsce-działania ad hoc czy strategia? Pr., Stud. Geograf., 63 (3): 53-66.
• 14. LASKOWICZ I., MROZEK T. 2015 - Sacred Historical Heritage Affected by Landslides in the Polish Flysch Carpathians. [W:] Lollino G. i in. (red.), Enginiering Geology for society and Territory, Vol. 8. Springer International Publishing Switzerland: 415-419.
• 15. ŁUKASIK S., WYSOKIŃSKI L. 2001 - Osuwisko przy kościele św. Jana z Dukli. [W:] Kaszyńska M. (red.), Awarie budowlane. XX Konferencja Naukowo-Techniczna, Szczecin-Międzyzdroje, 22-26 maja 2001, 2 : 511-518.
• 16. MUNICH RE: Topics Geo, 2006 - Annual Review: Natural catastrophes 2005, Munich Reinsurance Company, Munich, Germany
• 17. NESCIERUK P., WOJCIECHOWSKI T., KOWALSKI Z., RĄCZKOWSKI W., WARMUZ B., MICHALSKI A. 2014 - Dokumentacja geologiczna z prac monitoringowych wykonanych na osuwisku w m. Leluchów. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa. osuwiska.pgi.gov.pl (dostęp 09.01.2019).
• 18. PILECKA E., WINIARSKA K., MOSKAL M. 2017 - Analiza wpływu rodzaju konstrukcji budynku na terenie osuwiskowym na zagrożenie drogi ruchem osuwiskowym. Bezpieczeństwo i Ekologia, 12: 381-386.
• 19. POPRAWA D., RĄCZKOWSKI W., DZIEPAK P., KOPCIOWSKI R., MROZEK T., NESCIERUK P., ZIMNAL Z. 1998 - Geologiczne skutki powodzi w 1997 roku na przykładzie osuwisk województwa nowosądeckiego. [W:] Starkel L., Grela J. (red.), Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 r. Wydaw. Oddz. PAN, Kraków: 119-132.
• 20. RĄCZKOWSKI W. 2007 - Landslide hazard in the Polisch Flysch Carpathians. Stud. Geom. Carph-Balc., 41: 61-75
• 21. RYDEL M. 2018 - Dwór. Polska tożsamość. Zysk i S-ka.
• 22. SKOCZYLAS-CISZEWSKA K. 1954 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Brzesko. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 23. TRZPIS B., CICH L. 2013 - Dokumentacja projektowo-budowlana - branża konstrukcyjna. Opracowanie dokumentacji projektowo-budowlanej dla zadania pn. „Likwidacja i zabezpieczenie osuwiska - droga powiatowa nr 1920R Różanka-Wiśniowa w km 3+900 - 4+300”. ATEiRI „mkm PERFEKT” Sp. z o.o. Kraków.
• 24. USTAWA z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dz.U. z 2018 r. poz. 2067.
• 25. WIRTZ A. 2008 - Hitting the poor: Impact of natural catastrophes in economies at various stages of development, paper presented at International Disaster and Risk Conference (IDRC) 2008 Davos, Davos, Switzerland, 25-29 Aug. JAMES B. ELSNER, Department of Geograph.
• 26. WÓJCIK A. 2009 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Wieliczka. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 27. WOJCIECHOWSKI T., MROZEK T., LASKOWICZ I., KUŁAK M. 2015 - Podatność osuwiskowa Polski. I Ogólnopolska Konferencja O!suwisko 19-22 maja 2015, Wieliczka. Mat. konf. PIG-PIB, Warszawa: 119-120.
• 28. WÓJCIK A, WOJCIECHOWSKI T. 2016 - Osuwiska jako jeden z ważniejszych elementów zagrożenia geologicznego w Polsce. Prz. Geol., 64 (9): 701-709.
• 29. WÓJCIK A., ZIMNAL Z. 1996 - Osuwiska wzdłuż doliny Sanu między Bachórzcem a Reczpolem (Karpaty, pogórze karpackie) Biul. Państw. Inst. Geol., 374:77-91. www.nid.pl (dostęp 12.05.2018).
• 30. ZIĘTARA T. 1969 - W sprawie klasyfikacji osuwisk w Karpatach fliszowych. Stud. Geomorph. Carpath.-Balcan., 3: 21-29.
• 31. ZARUBA Q., MENCL V. 1982 - Landslides and their control. Elsevier Scientific Publishing Company.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).