Ocena zagrożenia ołowiem i kadmem borówki czernicy (Vaccinium myrtillus L.) z terenu Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

• Autorzy: Musielińska R. , Bąbelewska A. , Ciesielski W.

Identyfikatory

DOI

10.16926/tiib.2016.04.23

Warianty tytułu

EN

Assessment of risk of lead and cadmium contamination to bilberry (Vaccinium myrtillus L.) from the area of the Załęcze Landscape Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy było określenie zawartości ołowiu i kadmu w borówce czernicy (Vaccinium myrtillus L.). Roślina ta, o szerokim geograficznym zasięgu występowania, wegetuje w strefie klimatycznej Polski oraz jest szeroko wykorzystywana jako roślina jadalna i lecznicza. Terenem badań był Załęczański Park Krajobrazowy, na obszarze którego wytypowano 10 stanowisk poboru prób roślinnych (część nadziemna oraz część podziemna). Zawartość wybranych pierwiastków oznaczono metodą atomowej spektrometrii absorpcyjnej (ASA) z wykorzystaniem aparatu VARIAN AA 240. Biodostępne ilości ołowiu w borówce czernicy były zbliżone na wszystkich stanowiskach i mieściły się w zakresie: część nadziemna 1,041–1,220µg/g s.m.; część podziemna 1,036–1,210µg/g s.m. Zawartość kadmu w Vaccinium myrtillus była kilkukrotnie niższa od zawartości ołowiu i mieściła się w przedziale: część nadziemna 0,023–0,045µg/g s.m.; część podziemna 0,025–0,050µg/g s.m. Uzyskane wyniki badań mogą mieć duże znaczenie dla ocen zawartości ołowiu i kadmu w borówce czernicy, tj. gatunku pozyskiwanego w celach konsumpcyjnych i leczniczych.

EN

The aim of the study was to determine the contents of lead and cadmium in bilberry (Vaccinium myrtillus L.). This plant has a wide occurrence geographical cover-age, it occurs in Polish climatic zone and is widely used as an edible and medicinal plant. The area of the study was the Załęcze Landscape Park, where there were selected 10 positions from which the plant samples were taken (the overground part and the underground part). The content of selected elements was determined by atomic absorption spectrometry (AAS) using the camera VARIAN AA 240.Bioavailable amounts of lead in bilberry were similar in all the positions and they were in the range: the part above ground 1,041–1,220µg/g s.m.; the underground part of 1,036–1,210µg/g s.m. Cadmium content in Vaccinium myrtillus was several times lower than the lead content and was in the range: the overground part 0,023–0,045µg/g s.m.; the underground part of 0,025–0,050µg/g s.m. The obtained results may be important for the assessment of lead and cadmium contents in bilberry which is the species harvested for food and medicines.

Słowa kluczowe

PL

ołów; kadm; borówka czernica; rośliny lecznicze; Załęczański Park Krajobrazowy

EN

lead; cadmium; bilberry; medicinal plants; Załęcze Landscape Park

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 4
• Strony: 279--293
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Musielińska R.

• Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie al. Armii Krajowej 13/15, 42-200 Częstochowa

autor

Bąbelewska A.

• Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie al. Armii Krajowej 13/15, 42-200 Częstochowa

autor

Ciesielski W.

• Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie al. Armii Krajowej 13/15, 42-200 Częstochowa

Bibliografia

• [1] Białońska D., Zobel A.M., Kuraś M., Tykarska T., Sawicka-Kapusta K., 2007. Phenolic compounds and cell structure in bilberry leaves affected by emissions from a Zn–Pb smelter, [in:] Water, Air and Soil Pollution,181, 2007, p. 123–133.
• [2] Borkowski B., Zanieczyszczenia surowców roślinnych metalami ciężkimi, [w:] Farmacja Pol., 50(15), 1994, p. 697–709.
• [3] Borowska E.J., Szajdek A., Składniki dietetyczne i substancje biologiczne w owocach aronii, borówki czernicy i porzeczki czarnej, [w:] Bromatol Chem Toksykol, 2005, p. 181–184.
• [4] Bylińska E., Studia nad biogeochemią roślin z obszaru występowania złóż polimetalicznych w Rudawach Janowickich (Sudety), [w:] Acta Univ. Wratisl., Prace Bot., 1992, p. 50–71.
• [5] Capecka E., Gawęda M., The content of some metals in dandelion (Taraxacum officinale Web.) plants from natural sites in Małopolska., [in:] Herba Pol., 67(3), 2001, p. 207–219.
• [6] Ciepał R., Kumulacja metali ciężkich i siarki w roślinach wybranych gatunków oraz glebie jako wskaźnik stanu skażenia środowiska terenów chronionych województw śląskiego i małopolskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, [w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1774, 1999, p. 1–161.
• [7] Ciepał R., Palowski B., Łukasik I., Stopień obciążenia metalami ciężkimi i siarką wybranych rezerwatów Beskidu Śląskiego, [w:] Problemy Ekologii Krajobrazu, 10, 2001, p. 736–741.
• [8] Czech A., Rusinek E., Merska M., Zawartość wybranych biopierwiastków w owocach i sokach z owoców jagodowych, [w:] Prob Hig Epidemiol 92(4), 2011, p. 836–839.
• [9] Czech T., Baran A., Wieczorek J., Zawartość metali ciężkich w glebach i roślinach z terenu gminy Borzęcin (województwo małopolskie), [w:] In- żynieria ekologiczna, 37, 2014, p. 89–98.
• [10] Demczuk M., Garbiec K., Heavy metals in edible fruits. A case study of bilberry Vaccinium myrtillus L., [w:] Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 40, 2009, p. 307–312.
• [11] Dmuchowski W., Bytnerowicz A., Monitoring environmental pollution in Poland by chemical analyses of Scots pine (Pinus sylvestris L.) needles, [in:] Environm. Pollut., 87, 1995, p. 87–104, DOI: http://dx.doi.org/10.1016/S0269-7491(99)80012-8.
• [12] Gorlach E., Gambuś F., Potencjalnie toksyczne pierwiastki śladowe w glebach (nadmiar, szkodliwość i przeciwdziałanie), [w:] Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 472, 2000, p. 275–296.
• [13] Gruca-Królikowska S., Wacławek W., Metale w środowisku. Cz. II. Wpływ metali ciężkich na rośliny, [w:] Chemia, Dydaktyka, Ekologia, Metrologia, 11(1–2), 2006, p. 41–56.
• [14] Gworek B., Degórski M., Borówka (Vaccinium myrtillus) oraz igły sosny (Pinus silvestris) wskaźnikami zanieczyszczeń środowiska metalami cięż- kimi w wybranych siedliskach borowych na obszarze Polski, [w:] Roczn. Gleb., 51(1/2), 2000, p. 79–86.
• [15] Janowska E., Rośliny zielne jako wskaźniki przemian środowiska w Rezerwacie Biosfery Puszcza Kampinowska [w:] ZMŚP w Polsce, Funkcjonowanie i monitoring geoekosytemów z uwzględnieniem zanieczyszczenia powietrza, SGGW, Warszawa, 2001, p.361−372.
• [16] Kabata-Pendias A., Pendias H., Biogeochemia pierwiastków śladowych, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 1999, p. 363.
• [17] Kandziora-Ciupa M., Ciepał R., Nadgórska-Socha A., Barczyk G., A comparative study of heavy metal accumulation and antioxidant response in Vaccinium myrtillusL. leaves in polluted and non-polluted areas, [in:] Environmental Science and Pollution Research, 20, 2013, p. 4920–4932, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s11356-012-1461-4.
• [18] Kluszczyńska D., Sowińska W., Wpływ procesów technologicznych na zawartość substancji bioaktywnych w owocach borówki czernicy, [w:] Żywność. Nauka. Technologia. Jakość., 4(95), 2014, p. 30–42.
• [19] Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 2001.
• [20] Kukla J, Kuklová M., Growth of Vaccinium myrtillus L.(Ericaceae) in spruce forests damaged by air pollution, [in:] Polish Journal of Ecology, 56(1), 2008, p. 149–155.
• [21] Kuźniewski K., Hojden B., Radwan-Pytlewska K., SzulkowskaWojaczek K., Wpływ zanieczyszczeń komunikacyjnych na rośliny lecznicze, [w:] Herba Pol., 39(3), 1993, p. 131–138.
• [22] Kwapuliński J., Kowol J., Musielińska R., Bebek M., Mitko K., Stempin M., Oleśkow U., Swoboda M., Zastosowanie równania podziału do oceny wpływu udziału form specjacyjnych metali w glebie na ich zawartości w roślinach leczniczych, [w:] Gaz, Woda, Technika Sanitarna, 8, 2015, p. 306–309.
• [23] Lorek E., Kierunek i dynamika zmian procesów degradacji środowiska pod wpływem antropopresji w rejonie Górnego Śląska, [w:] Prace Naukowe, Akademia Ekonomiczna, Katowice, 1993.
• [24] Łaszewska A., Kowol J., Wiechuła D., Kwapuliński J., Kumulacja metali w wybranych gatunkach roślin leczniczych z terenu Beskidu Śląskiego i Beskidu Żywieckiego, [w:] Problemy Ekologii, 11(6), 2007, p. 285–291.
• [25] Malzahn E., Igły sosny zwyczajnej jako bioindykator zagrożeń środowiska leśnego Puszczy Białowieskiej, [w:] Biuletyn Monitoringu Przyrody, 1(3), 2002, p. 19–31.
• [26] Mannien S., Huttunen S., Scots pine needles as bioindicators of sulphur deposition, [in:] Can. J. For. Res., 25, 1995, p. 1559–1569.
• [27] Mirosławski J., Wiechula D., Kwapuliński J., Rochel R., Loska K., Ciba J., Występowanie Pb, Cd, Cu, Mn, Ni, Co i Cr w wybranych gatunkach roślin leczniczych na trenie Polski, [w:] Bromat. Chem. Toksykol., 28(4), 1995, p. 363–368.
• [28] Mróz L., Demczuk M., Contents of phenolics and chemical elements in bilberry (Vaccinium myrtillus L.) leaves from copper smelter area (SW Poland), [in:] Polish Journal of Ecology, 58(3), 2010, p. 475–486.
• [29] Musielińska R., Kowol J., Kwapuliński J., Rochel R.,Oleś U., Dyskryminacja ołowiu w roślinach przez wapń i magnez, [w:] Ekologia i Technika, 22(3), 2014, p. 106–110.
• [30] Musielińska R., Kwapuliński J., Kowol J., Intoksykacja Pb wybranych roślin z zasięgu oddziaływania Huty Częstochowa, [w:] Ekologia i Technika, 22(4), 2014, p. 193–199.
• [31] Musielińska R., Śliwińska-Wyrzychowska A., Zawartość ołowiu w wybranych gatunkach roślin o potencjalnym znaczeniu leczniczym, [w:] Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa, 1, 2013, p. 99–118.
• [32] Ociepa-Kubicka A., Ociepa E., Toksyczne oddziaływanie metali ciężkich na rośliny, zwierzęta i ludzi, [w:] Inżynieria i Ochrona Środowiska, 15(2), 2012, p. 169–180.
• [33] Pająk M., Jasik M., Zawartość cynku, kadmu i ołowiu w owocach borówki czarnej (Vaccinium myrtillus L.) rosnącej w lasach Nadleśnictwa Świerklaniec, [w:] Sylwan, 156(3), 2012, p. 233–240.
• [34] Piątkowska E., Kopeć A., Leszczyńska T., Antocyjany – charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka, [w:] Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 4(77), 2011, p. 24–35.
• [35] Pomierny S., Ciepał R., Ocena wieloletniego oddziaływania emisji przemysłowych na gleby i rośliny w granicach strefy ochronnej “Huty Katowice”, [w:] Acta Agrophysica, 4(2), 2004, p. 475–489.
• [36] Puupponen-Pimia R., Nohynek L., Alakomi H., Oksman-Caldentey K., Bioactive berry compounds – novel tools against human pathogens, [in:] Appl. Microbiol. Biotechnol., 67, 2005, p. 8–18, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s00253-004-1817-x.
• [37] Remon E., Bouchardon L., Le Guedard M., Bessoule J., Conord C., Are plants useful as accumulation indicators of metal bioavailability?[in:] Environmental Pollution,175, 2013, p. 1–7, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s00253-004-1817-x.
• [38] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 13.01.2003r w sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w żywności, składnikach żywności, dozwolonych substancjach dodatkowych, substancjach pomagających w przetwarzaniu albo na powierzchni żywności. Dz.U. nr 37 poz.326 z dn. 4.03.2003.
• [39] Rusinek E., Sembratowicz I., Ognik K., Zawartość wybranych metali w owocach leśnych w zależności od miejsca pozyskania, [w:] Roczn. PZH, 59(2), 2008, p. 155–161.
• [40] Sauerbeck D.R., Plant, element and soil properties governing uptake and availability of heavy metals derived from sewage sludge, [in:] Water, Air, Soil Pollution, 57–58, 1991, p. 227–237, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/BF00282886.
• [41] Staniak S., Źródła i poziom zawartości ołowiu w żywności, [w:] Polish Journal of Agronomy 19, 2014, p. 36–45.
• [42] Świercz A., Rola biowskaźników w monitoringu zanieczyszczeń środowiska i rekultywacji terenów poprzemysłowych, [w:] M. Strzyż (red.) Problemy Ekologii Krajobrazu, t. XII, Kielce, 2005, p. 235–241.
• [43] Trąba C., Rogut K., Wolański P., Rośliny dziko występujące i ich zastosowanie, Wyd. Pro Carpathia, Rzeszów, 2012.
• [44] Venditti D., Durecu S., Berthelin J., A multidisciplinary approach to assess history, environmental risks, and remediation feasibility of soils contaminated by metallurgical activities. Part A: Chemical and physical properties of metals and leaching ability, [in:] Arch. Environ. Contam. Toxicol., 38, 2000, p. 411–420, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s002449910055.
• [45] Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim, VI Ochrona powierzchni ziemi, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Łódź 2009.
• [46] Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim, Powietrze, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Łódź 2014.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).