Przyrodolecznictwo wobec szczepień ochronnych na podstawie publikacji „Przewodnika Zdrowia” (1895-1914)

• Autorzy: Napierała Anita

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.23.003.17406

Warianty tytułu

EN

Natural medicine versus preventive vaccinations in the ‘Przewodnik Zdrowia’ (‘Health Guide’) publications (1895-1914)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article discusses the views of natural medicine advocates regarding smallpox vaccination, based on texts in the popular Polish natural cure magazine ‘Przewodnik Zdrowia’ (‘Health Guide’), published in Berlin in 1895-1914. The article also presents theses and opinions on vaccination in one of the pamphlets issued by the ‘Przewodnik Zdrowia’ publishing house. Advocates of naturopathy in many European countries and the United States formed the backbone of the 19th-century anti-vaccination movement, and strongly opposed vaccination, appealing primarily to health and legal arguments. The article sketches the main lines of argumentation against vaccination, formulated by proponents of naturopathic treatment in the Polish journal, in the context of antivaccination views and movements of the late 19th and early 20th centuries.

Słowa kluczowe

PL

przyrodolecznictwo; historia szczepień w XIX w; ruch antyszczepionkowy; choroby zakaźne; ospa prawdziwa; epidemia

EN

naturopathy; 19th-century history of vaccination; anti-vaccination movement; infectious diseases; smallpox; epidemics

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 68, nr 1
• Strony: 27--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 96 poz.

Twórcy

autor

Napierała Anita

• Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000-0003-1255-8768

Bibliografia

• Źródła
• Bakterje w limfie, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 1, s. 6-7.
• Barankiewicz M., O wakcynie, Wilno 1815.
• Bécu A., O wakcynie, czyli tak nazwanej ospie krowiey, Wilno 1803.
• Bilz F.E., Nowe lecznictwo przyrodne: książka do nauczania i podręcznik leczenia przyrodnego i ochrony zdrowia, Lipsk 1903.
• Breyer S., Co to jest przyrodolecznictwo?, „Zdrowe Życie” 1914, nr 4, s. 6-8.
• Chełchowski K., Sprawa szczepienia ospy u nas, Warszawa 1899.
• Co sądzą doktorzy o szczepieniu ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1898, nr 6, s. 45.
• Co to jest choroba?, „Przewodnik Zdrowia” 1908, nr 1, s. 23.
• Czy prawnie można być zmuszonym do szczepienia?, „Przewodnik Zdrowia” 1907, nr 4, s. 89.
• Druga pog. lekarska prof. Schweningera, „Przewodnik Zdrowia” 1897, nr 5, s. 1.
• Dwa przypadki drgawek ogólnych po zaszczepieniu ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1902, nr 10, s. 79.
• Dziarkowski J.A., Zbiór pism w materyi szczepienia ospy krowiey wydanych pod wyrok publiczności oddany, Warszawa 1802.
• Epidemia ospowa w Prusiech wzmaga się coraz bardziej, „Przewodnik Zdrowia” 1908, nr 3, s. 96.
• Fournier A., Zaszczepienie przymiotu wraz z ospą ochronną, „Gazeta Lekarska” 4.01.1890, nr 1, s. 17-22.
• Jak zmniejszać szkodliwe następstwa zaszczepienia ospy?, „Przewodnik Zdrowia” 1907, nr 4, s. 90-92.
• Kalendarz Macierzy Polskiej na r. 1896, „Przewodnik Zdrowia” 1895, nr 5, s. 38.
• Klimaszewski W., Różne sposoby leczenia oraz ich wzajemna wartość, „Przewodnik Zdrowia” 1905, nr 12, s. 201-216.
• Kto zatrąca fuszerką - szczepiciele czy przeciwnicy przymusu szczepienia?, „Przewodnik Zdrowia” 1909, nr 7-8, s. 202-214.
• Kongres wszechświatowy w sprawie szczepienia ospy!, „Przewodnik Zdrowia” 1899, nr 10, s. 76-78.
• Moes-Oskragiełło K., Nauka leczenia jako umiejętność oparta na podstawie przyrodzonej w przeciwieństwie do sztuki lekarskiej, czyli medycyny, Warszawa 1885.
• Nasz kierunek, „Przewodnik Zdrowia” 1897, nr 3, s. 17-19.
• Na zebraniu Tow. Mł. Przemysłowców, „Wielkopolanin” 1896, nr 26, s. 2-3.
• Nowe zatrucie materją ospową, „Przewodnik Zdrowia” 1904, nr 9, s. 143.
• Nowe zwycięstwo przeciwników szczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1912, nr 3, s. 67.
• Nowa próbka „ochrony” od ospy przez szczepienie, „Przewodnik Zdrowia” 1904, nr 12, s. 187-188.
• O niedorzeczności i szkodliwości szczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1904, nr 4, s. 37-41.
• Obowiązkowe szczepienie ospy w Królestwie Polskiem, „Przewodnik Zdrowia” 1903, nr 1-2, s. 14-15.
• „Obowiązkowe” szczepienie ospy w Królestwie, „Przewodnik Zdrowia” 1904, nr 3, s. 47.
• Od redakcji i wydawnictwa, „Przewodnik Zdrowia” 1904, nr 12, s. 177-180.
• Ospa. Ospica, „Przewodnik Zdrowia” 1907, nr 3, s. 57-63.
• Ospa w Niemczech „ochronnie zaszczepionych”, „Przewodnik Zdrowia” 1898, nr 8, s. 60-61.
• Ospa w r. 1907 - w Niemczech - „ochronnie” szczepionych, „Przewodnik Zdrowia” 1908, nr 9, s. 252.
• O ujemnem działaniu szczepienia ospy na budowę i trwałość zębów, „Przewodnik Zdrowia” 1899, nr 6, s. 45-46.
• Parlament wobec przymusowego szczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 3, s. 22-23.
• Pixa W., Nie jedz mięsa - zostań jaroszem, Berlin 1909.
• Pixa W., O krzyczącej niedorzeczności i strasznej szkodliwości szczepienia ospy. Przyczynek do historij kultury europejskiej, Berlin 1904.
• Polak J., Sprawozdanie z działalności Instytutu publicznego szczepienia ospy w Warszawie, łaskawie zakomunikowane mi przez dyrektora d-ra J. Polaka, [w:] S. Serkowski, Wakcynoterapia. Zarys spółczesnego stanu wiedzy o istocie szczepień ochronnych i leczniczych, Warszawa 1913, s. 190-202.
• Pogadanka lekarska, „Przewodnik Zdrowia” 1897, nr 2, s. 9-10.
• Pogląd lekarzy francuzkich na szczepienie ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1905, nr 10, s. 183.
• Precz ze szczepieniem ospy!, „Przewodnik Zdrowia” 1908, nr 1, s. 22.
• Przeciw szczepieniu ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1895, nr 3, s. 24.
• Przeciw szczepieniu ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 5, s. 40.
• Przeciw przymusowemu szczepieniu, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 7, s. 46.
• Przeszło 1000 mandatów karnych, „Przewodnik Zdrowia” 1898, nr 3, s. 23.
• Przewodnik Zdrowia, „Wielkopolanin” 1898, nr 118, s. 2.
• Przymus szczepienia ospy w Austrji, „Przewodnik Zdrowia” 1907, nr 11, s. 284-285.
• Przymusowe szczepienie, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 9, s. 69.
• Przymusowe szczepienie ospy w Anglji zniesione, „Przewodnik Zdrowia” 1898, nr 9, s. 70.
• (R.K.) W państwie przymusu szczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1901, nr 6, s. 6.
• R.W., Hańba przymusowemu szczepieniu ospy!, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 2, s. 12-13.
• Rosja wolna od przymusu szczepienia ospy!, „Przewodnik Zdrowia” 1909, nr 12, s. 342.
• Serkowski S., Wakcynoterapia. Zarys spółczesnego stanu wiedzy o istocie szczepień ochronnych i leczniczych, Warszawa 1913.
• Skutki szczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1898, nr 10, s. 80.
• Smutne następstwa szczepienia ospy niby „ochronnej”, „Przewodnik Zdrowia” 1903, nr 2, s. 21-22.
• Spekulacya wydawnicza, „Biesiada Literacka” 1897, nr 7, s. 110.
• Szczepienia a biblja. William Walker, „Przewodnik Zdrowia” 1899, nr 2, s. 14.
• Szczegółowe zasady fizyatrji, czyli lecznictwa przyrodniczego, „Przewodnik Zdrowia” 1909, nr 9, s. 237-241.
• Szczepienie ospy a kazalnica, „Przewodnik Zdrowia” 1902, nr 6, s. 44-45.
• Szczepienie ospy przed sądem światłych uczonych, „Przewodnik Zdrowia” 1904, nr 11, s. 171-172.
• Szczepienie ospy w Królestwie, „Przewodnik Zdrowia” 1899, nr 4, s. 25-27.
• Szczepienie ospy w Galicji od r. 1903 bez przymusu administracyjnego, „Przewodnik Zdrowia” 1908, nr 1, s. 19-21.
• Szkodliwość szczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1907, nr 10, s. 178.
• Śmierć wskutek zaszczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1907, nr 11, s. 286.
• Usuwanie blizn ospowatych, „Przewodnik Zdrowia” 1907, nr 4, s. 93-94.
• Uświadomienie do publiczności, „Dziennik Zdrowia” 1801, nr 3, s. 376-381.
• W jaki sposób ochronić można dzieci od szkodliwych następstw szczepienia ospy?, „Przewodnik Zdrowia” 1897, nr 6, s. 44-45.
• „Wartość” zaszczepiania! „Przewodnik Zdrowia” 1905, nr 7-8, s. 152.
• Wiadomości, „Czystość” 1909, nr 21, s. 382-383.
• „Wolna” Ameryka, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 9, s. 71.
• Wzmożenie ospy w Niemczech „ochronnie” zaszczepionych, „Przewodnik Zdrowia” 1904, nr 9, s. 138.
• Wydawnictwo groszowe, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 6, s. 48.
• Wypadek czarnej ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1899, nr 5, s. 40.
• Zahorski W., Zarys dziejów cesarskiego Towarzystwa lekarskiego w Wilnie (1805-1897), Warszawa 1898.
• Za trzecim przemusowem szczepieniem, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 10, s. 79.
• Za szczepieniem ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 3. s. 22.
• Zasady i uchwały w sprawie szczepienia ospy przyjęte na kongresie berlińskim, „Przewodnik Zdrowia” 1899, nr 11, s. 84-85.
• Zdania o znaczeniu naturalnego lecznictwa dr Walsera, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 8, s. 57-58.
• Zniesienie przymusu szczepienia ospy, „Przewodnik Zdrowia” 1898, nr 8, s. 64.
• Zwycięstwo Pyrrhusowe, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 12, s. 96-97.
• Żałobny obchód setnej rocznicy szczepienia ospy ze względu na liczbę ofiar, „Przewodnik Zdrowia” 1896, nr 5, s. 40.
• Literatura przedmiotu
• Beck A., Issues in the Anti-Vaccination Movement in England, „Medical History” 1960, nr 4, s. 310-321, DOI 10.1017/S0025727300025643.
• Cayleff S.E., Nature’s Path. A History of Natural Healing in America, Baltimore 2016.
• Durbach N., Bodily Matters. The Anti-Vaccination Movement in England 1853-1907, Durham, London 2005.
• Hennock P., Vaccination Policy Against Smallpox 1835-1914. A Comparsion of England with Prussia and Imperial Germany, „Social History of Medicine” 1998, t. 11, nr 1, s. 49-71, DOI 10.1093/shm/11.1.49.
• Huerkamp C., The History of Smallpox Vaccination in Germany: A First Step in the Medicalization of the General Public, „Journal of Contemporary History” 1985, t. 20, nr 4, s. 617-635.
• Jütte R., Historia medycyny alternatywnej. Od magii do naturalnych metod leczenia, tłum. K. Jachimek, E. Ptaszyńska-Sadowska, Warszawa 2001.
• Kaufman M., The American Anti-Vaccinationists and Their Arguments, „Bulletin of the History of Medicine” 1967, t. 41, nr 5, s. 463-478.
• Mańkowski A., Augustyn Czarnowski, PSB t. 4, Kraków 1938, wersja internetowa: Internetowy Polski Słownik Biograficzny, www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/augustynczarnowski [dostęp 26.06.2020].
• Napierała A., Higiena prywatna w polskich publikacjach popularnych i popularnonaukowych w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Koncepcje i porady, Poznań 2018.
• Ostrowska T., Z dziejów czasopiśmiennictwa medycznego w Polsce, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1968, t. 7, nr 2, s. 58-82.
• Ostrowska T., Polskie czasopiśmiennictwo lekarskie w XIX w. (1800-1900). Zarys historyczno-bibliograficzny, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1973.
• Płonka-Syroka B., Problem chorób zakaźnych w okresie nowożytnym i współczesnym jako element polityki państwowej, [w:] Leczyć, uzdrawiać, pomagać, red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław 2007 (Studia z Dziejów Kultury Medycznej, t. 11), s. 161-178.
• Porter D., Porter R., The Politics of Prevention: Anitvaccinationism and Public Health in Nineteenth Century England, „Medical History” 1988, nr 32, s. 231-252, DOI 10.1017/S0025727300048225.
• Sharma A., We Lived for the Body. Natural Medicine and Public Health in Imperial Germany, New York 2014, DOI 10.1515/9781501758096.
• Tolley K., School Vaccination Wars: The Rise of Anti-Science in the American Anti-Vaccination Societies, 1879-1929, „History of Education Quarterly” 2019, t. 592, nr 2, s. 161-194, DOI 10.1017/heq.2019.3.
• Wolfe R.M., Sharp L.K., Anti-vaccinationists Past and Present, „British Medical Journal” 2002, nr 325, s. 430-432, DOI 10.1136/bmj.325.7361.430.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).