Zmniejszenie zasięgu złóż torfu i ich retencji wodnej w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej i w Bieszczadach w wyniku działalności człowieka

• Autorzy: Łajczak A.

Warianty tytułu

PL

Reduction of the extent of peat deposits and their water retention capacity in the Orava-Nowy Targ Basin and Bieszczady Mts. due to human activity

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper deals with the problem of anthropogenic changes in the extent of peat deposits, their volume and water retention capacity of raised and valley peat bogs in the Polish part of the Orava-Nowy Targ Basin and the Bieszczady Mts. This problem has not received a great deal of attention in the research literature. Special attention was paid to the remnants of peat domes and post-peat areas. The decrease in the area of peat bogs, the volume of peat deposit and the quantity of water retained within them were estimated for the last ca. 400 years. This paper is based on an analysis of maps produced over the last 230 years as well as aerial photographs. Field data and laboratory data were also analyzed as part of this research.

Słowa kluczowe

PL

antropopresja; wysokie torfowisko; kopuła torfowa; młodsze potorfie; wydobycie torfu; prace rekultywacyjne; płytkie wody podziemne; Kotlina Orawsko-Nowotarska; Bieszczady

EN

anthropopression; raised bog; peat dome; post-peat area; peat extraction; reclamation works; shallow groundwater; Orava-Nowy Targ Basin; Bieszczady Mts.

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 61, nr 9
• Strony: 532--540
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Łajczak A.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce

Bibliografia

• 1. BRANDYK T., OLESZCZUK R. & SZATYŁOWICZ J. 2006 - Porównanie różnych sposobów określenia zapasów wody w glebie torfowo-murszowej użytkowanej łąkowo. Acta Agrophys., 8: 11-21.
• 2. BRANDYK T. & SZATYŁOWICZ J. 2002 - The influence of meadow abandonment on physical properties and water conditions of peat soils. [W:] Ilnicki P. (red.) Restoration of carbon sequestaration capacity and biodiversity in abandoned grassland on peatland in Poland. Wyd. Akad. Rol.,Poznań: 77-93.
• 3. CHRZANOWSKI S. & SZUNIEWICZ J. 2002 - Zanikanie gleb organicznych na intensywnie zmeliorowanym torfowisku w rejonie Biebrzy. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 2: 129-137.
• 4. CHURSKI Z. 1993 - Antropogeniczne i naturalne tendencje rozwoju jezior i mokradeł w Polsce. [W:] Dynowska I. (red.) Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych. Wyd. Uniw. Jagiell., Kraków: 55-210.
• 5. COOPER A. & MCCANN T. 1995 - Machine peat cutting and land use change on blanket bog in Northern Ireland. J. Environ. Manag., 43: 153-170.
• 6. DYNOWSKA I. 1988 - Przemiany stosunków wodnych. [W:] Starkel L. (red.) Przemiany środowiska geograficznego Polski. Zakł. Narod. im. Ossolińskich, Wrocław: 137-153.
• 7. FRĄCKOWIAK H. & FELIŃSKI T. 1994 - Obniżanie się powierzchni łąkowych gleb organicznych w warunkach intensywnego przesuszenia. Wiad. Inst. Melior. Użyt. Ziel., 17(2): 29-35.
• 8. GILMAN K. 1994 - Hydrology and wetland conservation. Wiley & Sons, New York, s. 101.
• 9. HORAWSKI M., CURZYDŁO J. & WÓJCIKIEWICZ M. 1979 - Wahania poziomu powierzchni torfowiska wysokiego Bór na Czerwonem w latach 1974 i 1975. Zesz. Nauk. Akad. Rol. im. H. Kołłątaja w Krakowie 153, Melioracje, 10: 19-32.
• 10. ILNICKI P. 1973 - Rozmiar osiadania zmeliorowanych torfowisk nadnoteckich. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 146: 33-61.
• 11. ILNICKI P. 2002 - Torfowiska i torf. Wyd. Akad. Rol., Poznań, s. 606.
• 12. ILNICKI P. & ŻUREK S. 1996 - Peat resources in Poland. [W:] Lappalainen E. (red.) Global peat resources. Intern. Peat Soc., Geol. Surv. Finland: 119-125.
• 13. JASNOWSKI M. 1975 - Torfowiska i tereny bagienne w Polsce. [W:] Kac I. (red.) Bagna kuli ziemskiej. PWN, Warszawa: 356-390.
• 14. KOCZUR A. 1996 - Zmiany powierzchni i stanu zachowania torfowisk wysokich koło Ludźmierza w ostatnim stuleciu. Chrońmy Przyr. Ojcz., 5: 25-38.
• 15. KORCZYŃSKA E. 1952 - Bory i puścizny Podhala i Orawy. Pr. Zakł. Dendr. Pomol. w Kórniku: 240-259.
• 16. KRZYWONOS K. 1974 - Pomelioracyjne osiadanie torfowisk w rejonie ZD MUZ Biebrza. Wiad. Inst. Melior. Użyt. Ziel., 12(1): 151-169.
• 17. LATOCHA A. 2012 - Antropogeniczne zmiany środowiska przyrodniczego obszarów górskich w Irlandii na przykładzie Parku Narodowego Glenveagh. [W:] Łajczak A. (red.) Antropopresja w wybranych strefach morfoklimatycznych - zapis zmian w rzeźbie i osadach. Pr. Wydz. Nauk o Ziemi Uniw. Śl., 77: 231-241.
• 18. LIPKA K. 1999 - Ocena aktualnego stanu wartości przyrodniczych torfowisk oraz terenów przyległych z określeniem możliwości ograniczonego, kontrolowanego pozyskania mchów torfowców na obszarze gmin Lipnica Wielka, Jabłonka, Czarny Dunajec, Nowy Targ - miasto i gmina. Firma Specjalist. PEAT-POL, Kraków, s. 110.
• 19. ŁAJCZAK A. 2002 - Antropogeniczna degradacja torfowisk orawsko-podhalańskich. Czas. Geogr., 73: 27-61.
• 20. ŁAJCZAK A. 2006 - Torfowiska Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Inst. Botan. im. W. Szafera PAN, Kraków, s.147.
• 21. ŁAJCZAK A. 2009 - Warunki rozwoju i rozmieszczenie torfowisk w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej. Prz. Geol., 57: 694-702.
• 22. ŁAJCZAK A. 2011a - Plan ochrony Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Archiwum Dyr. Bieszcz. Parku Narod., Ustrzyki Górne, s. 240.
• 23. ŁAJCZAK A. 2011b - Contemporary changes in the relief of raised bogs on the example of the Polish Carpathians. Geogr. Pol., 84, Spec. Issue, Part 2: 75-92.
• 24. MIODUSZEWSKI W., SZUNIEWICZ J., KOWALEWSKI Z., CHRZANOWSKI S., SLESICKA A. & BOROWSKI J. 1996 - Gospodarka wodna na torfowisku w środkowym basenie Biebrzy. Bibl. Wiad. Inst. Melior. Użyt. Ziel., 90: 1- 84.
• 25. MIRSKA A. 1956 - O możliwościach gospodarczego wykorzystania nieużytków potorfowych Kotliny Nowotarskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz., 2: 3-9.
• 26. MYSLIŃSKA E. 2001 - Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 208.
• 27. OKRUSZKO H., GOTKIEWICZ J. & SZUNIEWICZ J. 1993 - Zmiany zawartości mineralnych składników gleby torfowej pod wpływem wieloletniego użytkowania łąkowego. Wiad. Inst. Melior. Użyt. Ziel., 17(3): 139-152.
• 28. OLESZCZUK R. 2011 - Analiza charakterystyk zmian objętości odwadnianych i nawadnianych gleb torfowisk niskich. Rozpr. Nauk. Monogr. SGGW, 381, s. 138.
• 29. OLESZCZUK R., SZATYŁOWICZ J. & BRANDYK T. 2001 - Ocena zasobów wodnych gleby torfowo-murszowej na podstawie pomiarów pionowych zmian położenia powierzchni gleby. Probl. Post. Nauk Rol., 477: 121-128.
• 30. PIASCIK H., BIENIEK B. & WÓJCIAK H. 1992 - Zmiany w niektórych glebach torfowych Pojezierza Mazurskiego powodowane ponad 100-letnim odwodnieniem i użytkowaniem. Rocz. Nauk Rol., F, 83: 89-97.
• 31. PIERZGALSKI E. 1996 - Melioracje użytków zielonych - nawodnienia podsiąkowe. Wyd. SGGW, Warszawa, s. 200.
• 32. PIETRUCIEŃ C. 1993 - Zmiany hydrologiczne i przestrzenne obszarów podmokłych. [W:] Dynowska I. (red.) Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych. Wyd. Uniw. Jagiell., Kraków: 177-205.
• 33. PRICE J. 1997 - Soil moisture, water tension and water table relationship in a managed cutover bog. J. Hydrol., 202: 21-32.
• 34. PRICE J.S. & SCHLOTZHAUER S.M. 1999 - Importance of shrinkage and compression in determining water storage changes in peat: the case of mined peatland. Hydrol. Proc., 13: 2591-2601.
• 35. SZAJDA J. & OLSZTA W. 1995 - Ocena udziału retencji pulsacji w bilansie wodnym torfowiska Krowie Bagno. [W:] Golubiewska E. i in. (red.) Torfoznawstwo w badaniach naukowych i praktyce. Sesja naukowa z okazji jubileuszu 45-lecia działalności naukowej oraz 70. rocznicy urodzin prof. dra hab. Henryka Okruszko, Falenty, 6-7 listopada 1995. Wyd. Inst. Melior. Użyt. Ziel., Falenty: 292-329.
• 36. SZUNIEWICZ J., CHURSKI T. & SZAJDA J. 1993 - Ruchy powierzchni i retencja pulsacji w glebach torfowo-murszowych. Wiad. Inst. Melior. Użyt. Ziel., 17(3): 191-205.
• 37. ZEMBRZUSKI J. 1994 - Ochrona torfowisk Orawy i Podhala jest konieczna i możliwa. [W:] Kraina torfowisk orawsko-podhalańskich, ocalić czy zniszczyć? Wyd. LOP, Klub Ekol. Karpaty: 7-14.
• 38. ŻUREK S. 1983 - Stan inwentaryzacji torfowisk w Polsce. Wiad. Melior. i Łąk., 7: 210-215.
• 39. ŻUREK S. 1987 - Złoża torfowe w Polsce na tle stref torfowych Europy. Dokument. Geogr., 4: 1-84.