Emisja amoniaku do atmosfery : przyczyny, zagrożenia zdrowotne, procedury ratownicze

• Autorzy: Rutkowski Arkadiusz , Karkowska Dorota , Czarny-Działak Małgorzata , Król Halina , Szpringer Monika , Bielski Karol , Kondzielski Igor , Gworek Barbara , Chmielewski Jarosław

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2019.10.16

Warianty tytułu

EN

An ammonia emission to the atmosphere : reasons, health risks and rescue procedures

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Masowa produkcja amoniaku, jak również jego zastosowanie w dużych instalacjach chłodniczych stwarzają ryzyko wystąpienia niebezpiecznego dla ludzi i środowiska skażenia chemicznego. Awarie w zakładach przemysłowych prowadzące do uwolnienia znacznych ilości toksycznego amoniaku mogą mieć katastrofalne konsekwencje. W celu ograniczenia skutków skażenia i zminimalizowania negatywnych następstw zdrowotnych wśród poszkodowanych niezbędne są sprawne działania ratunkowe prowadzone przez jednostki Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego i zespoły ratownictwa medycznego. Konieczne jest również systematyczne analizowanie zagrożeń związanych z możliwością skażenia chemicznego amoniakiem, uwzględnienie ich w planach zarządzania kryzysowego oraz opracowanie zakładowych protokołów postępowania ratowniczego.

EN

A review with 43 refs.

Słowa kluczowe

PL

amoniak; skażenie chemiczne; ochrona środowiska; zagrożenie zdrowia

EN

ammonia; chemical contamination; environmental protection; health hazard

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2019
• Tom: T. 98, nr 10
• Strony: 1608--1613
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., tab.

Twórcy

autor

Rutkowski Arkadiusz

• Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie

autor

Karkowska Dorota

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Czarny-Działak Małgorzata

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Król Halina

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Szpringer Monika

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Bielski Karol

• Uczelnia Łazarskiego, Warszawa

autor

Kondzielski Igor

• Instytut Ochrony Środowiska, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Gworek Barbara

• Instytut Ochrony Środowiska, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Chmielewski Jarosław

• Instytut Ochrony Środowiska, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11D, 00-548 Warszawa

Bibliografia

• [1] A. Rusowicz, A. Grzebielec, A. Ruciński, Logistyka 2014, 5, 1310.
• [2] A. Sapek, Polish J. Environ. Studies 2013, 22, nr 1, 63.
• [3] D. Grzesiak, D. Popławski, R. Kędziora, A. Hałat, P. Falewicz, Proc. ECOpole 2015, 9, nr 1, 223.
• [4] A. Sapek, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 2013, 42, nr 2, 96.
• [5] http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/powazne_awarie/rejestr_ zdarzen_o_znamionach_powaznej_awarii_2010.pdf, dostęp 21 kwietnia 2019 r.
• [6] http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/powazne_awarie/rejestr_ powaznych_awarii_do_zgloszenia_2011.pdf, dostęp 21 kwietnia 2019 r.
• [7] http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/powazne_awarie/rejestr_ zdarzen_o_znamionach_powaznej_awarii_i_powaznych_awarii- _w_2012_r.pdf, dostęp 21 kwietnia 2019 r.
• [8] http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/powazne_awarie/raport_o_ wystepowaniu_zdarzen_do_znamionach_powaznej_awarii_w_2013_r. pdf, dostęp 21 kwietnia 2019 r.
• [9] D. Skrzyniowska, R. Sikorska-Bączek, Czasop. Tech. Środowisko 2007, 104, nr 2-Ś, 183.
• [10] https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb= true&_pageLabel=P27600224401410431343241&id_czynn_chem= 24#grp6024, dostęp 21 kwietnia 2019 r.
• [11] https://www.ashrae.org/File%20Library/About/Position%20Documents/ Ammonia-as-a-Refrigerant-PD-2017.pdf, dostęp 21 kwietnia 2019 r.
• [12] http://static.grupaazoty.com/files/9c444f32/likam_25_karta_charakterystyki_ police.pdf., dostęp 21 kwietnia 2019 r.
• [13] A. Ubowska, N. Nazar, Przem. Chem. 2015, 94, nr 11, 1932.
• [14] B. Frank , M. Person, G. Gustafsson, Livest. Prod. Sci. 2002, 76, 171.
• [15] A. Kiliszczyk, B. Podlaska, K. Sadowiec, B. Zielińska-Polit, M. Rytel, S. Russel, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 2013, 43, nr 3, 79.
• [16] A.M. Marciniak, A. Tomza, Probl. Inż. Rol. 2005, 4, 71.
• [17] D. Grzesiak, D. Popławski, R. Kędzior, P. Falkiewicz, A. Hałat, Przem. Chem. 2013, 92, nr 12, 2241.
• [18] R. Kothari, D. Buddhi, R.L. Sawhney, Renew. Sustain. Energy Rev. 2008, 12, nr 2, 553.
• [19] U.S. Department of Health and Human Services, Toxicological profile for ammonia, Atlanta 2004.
• [20] https://www.usgs.gov/centers/nmic/mineral-commodity-summaries, dostęp 12 kwietnia 2019 r.
• [21] Z. Bonca, D. Butrymowicz, T. Hajduk, W. Targański, Nowe czynniki i nośniki ciepła, MASTA, Gdańsk 2004.
• [22] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 842/2006, Dz. Urz. UE L150/195, 199.
• [23] D. Skrzyniowska, R. Sikorska-Bączek, Czasop. Tech. Środowisko 2007, 104, nr 2-Ś, 183.
• [24] S. Sieniczak, B. Chachaj, B. Wasińska, R. Graczyk, J. Kwiatkowski, B. Waldon, M. Kobierski, Zesz. Nauk. ATR w Bydgoszczy, Zootechnika 2005, 35, 17.
• [25] Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz. U. 2018, poz. 1286.
• [26] Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 maja 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy Kodeks pracy, Dz. U. 2019, poz. 1040.
• [27] Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy, Dz. U. 2016, poz. 2067.
• [28] Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, Dz. U. 2016, poz. 138.
• [29] M. Kołodziej, K. Zaleski, A. Górska, D. Parchotiuk, A. Witkowska, J. Szponar, Przegl. Lekarski 2018, 75, nr 1, 43.
• [30] W. Seńczuk, [w:] Toksykologia (red. W. Seńczuk), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.
• [31] R. Upadhyay, T.P. Bleck, K.M. Busi, Case Rep. Med. 2016, 1, 1.
• [32] Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przeciwpożarowej, Dz. U. 2018, poz. 620.
• [33] S. Kleszcz, Przegl. Wojsk Lądowych 2008, 6, 8.
• [34] I. Szustkiewicz, Bezp. Techn. Pożarnicza 2012, 2, 9.
• [35] A. Trzos, K. Łyziński, Na Ratunek 2018, 4, 53.
• [36] J.E. Campbell, R.L. Alson, International trauma life support. Ratownictwo przedszpitalne w urazach (ITLS), Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
• [37] T. Węsierski, R. Gałązkowski, J. Zboina, Bezp. Techn. Pożarnicza 2013, 1, 19.
• [38] M. Łyp, J. Chmielewski, A. Rutkowski, I. Stanisławska, B. Gworek, M. Szpringer, Przem. Chem. 2017, 96, nr 12, 2476.
• [39] D.C. Cone, K.L. Koenig, Eur. J. Emerg. Med. 2005, 12, nr 6, 287.
• [40] Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Dz. U. 2006, nr 191, poz. 1410.
• [41] K. Nadolny, M. Kucap, P. Szwedziński, I. Szafraniec, Na Ratunek 2014, 2, 11.
• [42] H. Mosiołek, R. Zajączkowska, A. Daszkiewicz, J. Woroń, J. Dobrogowski, J. Wordliczek, R. Owczuk, Anestezjol. Intensywna Terapia 2018, 50, nr 3, 175.
• [43] T.L. Yaksh, Acta Anaesthsiol. Scand. Supl. 1997, 41, nr 1, 94.

Uwagi

1. Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

2. Projekt finansowany w ramach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą "Regionalna Inicjatywa Doskonałości" w latach 2019-2022 nr projektu 024/RID/2018/19 kwota finansowania 11 999 000,00 zł.