Uzdrowisko Nałęczów – architektura i architekci XVIII – XX wieku

• Autorzy: Kwiatkowski Bartłomiej , Gazda Lucja

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.3473

Warianty tytułu

EN

Uzdrowisko Nałęczów – architecture and architects of the 18th-20th century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Krajobraz kulturowy Nałęczowa, miasta ogrodu, kojarzony jest głównie z Uzdrowiskiem, którego ponad dwustuletni rozwój i architektura znaczone są plejadą wybitnych architektów XVIII-XX wieku. Jan Ferdynand Nax, projektodawca wczesnoklasycystycznego pałacu Małachowskich w Parku Zdrojowym. Karol Kozłowski – projektant budynków uzdrowiskowych i przebudowy pałacu Małachowskich. Walerian Kronenberg – autor przebudowy Parku Zdrojowego. Adam Nagórski i Michał Górski – prekursorzy stylu szwajcarskiego w budownictwie pensjonatowym Nałęczowa. No i chyba najbardziej rozpoznawalny – Jan Koszyc Witkiewicz, obok Zenona Chrzanowskiego, implementator stylu zakopiańskiego w Uzdrowisku. Witkiewicz to także twórca Szkoły Rzemiosł Budowlanych w Nałęczowie, przeniesionej później do Kazimierza Dolnego nad Wisłą. W cieniu tych dokonań wyrastało budownictwo niewielkich domów drewnianych, budowanych „dla siebie” przez domorosłych architektów, współcześnie określane jako drewniana architektura wernakularna. Tutejsza architektura kształtowana jest wielowiekową tradycją, z wyraźnym wpływem uzdrowiskowego oddziaływania architektów przełomu XIX i XX wieku, głównie szkoły Jana Koszyc Witkiewicza.

EN

The cultural landscape of Nałęczów, a town-garden, mainly brings to one’s mind Uzdrowisko (Spa), the 200-year development and architecture of which boasts a splendid choice of outstanding 18th–20th century architects. Jan Ferynand Nax, the designer of Małachowski Family’s early classicist palace in Park Zdrojowy. Karol Kozłowski, the designer of the spa buildings and the reconstruction of Małachowski Family’s palace. Walerian Kronenberg, the author of the reconstruction of Park Zdrojowy. Adam Nagórski and Michał Górski, the precursors of the Swiss chalet style in guesthouse construction in Nałęczów. And probably the most recognizable figure, Jan Koszyc Witkiewicz, who implemented the Zakopane style in Uzdrowisko together with Zenon Chrzanowski. Witkiewicz is also the founder of Szkoła Rzemiosł Budowlanych (Building Crafts School) in Nałęczów, later moved to Kazimierz Dolny on the Vistula river. In the shadow of those achievements, small wooden house construction was developing as self-proclaimed architects built their own houses – today described as wooden vernacular architecture. The local architecture has been shaped by a centuries-long tradition where the influence of the Uzdrowisko architects of 18th and 20th centuries, especially Jan Koszyc Witkiewicz’s school, is clearly.

Słowa kluczowe

PL

architektura uzdrowisk; miasto ogród; Jan Koszyc Witkiewicz

EN

spa architecture; town-garden; Jan Koszyc Witkiewicz

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2022
• Tom: T.18, nr 4
• Strony: 42--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., ryc.

Twórcy

autor

Kwiatkowski Bartłomiej

• Katedra Architektury Współczesnej, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska (Polska)

• https://orcid.org/0000-0002-9541-6759

autor

Gazda Lucja

• Katedra Geotechniki, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska (Polska)

• https://orcid.org/0000-0003-0821-4348

Bibliografia

• [1] Tarka M., Dzieje Nałęczowa. TPN, Nałęczów 1989. Google Scholar
• [2] Kożuchowski Z., red., Z dziejów dawnego I współczesnego Nałeczowa. W 125-ą rocznicę powstania Zakładu Leczniczego I oddania źródeł mineralnych do użytku publiczności. Nakładem sp. Akc. Zakładu Leczniczego Nałęczów, 1925. Google Scholar
• [3] Wiercieński H., Groby kamienne ze szkieletami z epoki kamienia gładzonego, odkryte pod Nałęczowem w roku 1903. Światowit, nr 6, 1905, s. 81−88. Google Scholar
• [4] Wiercieński H., Groby przedhistoryczne pod Nałęczowem. Przegląd Ilustrowany nr 20, 1903, s. 394−395. Google Scholar
• [5] Gazda L i in., Strefowość ekshalacji radonowych w rejonie Nałęczowa. Rocznik Ochrona Środowiska nr 2, vol 8, 2016, s. 828−837. Google Scholar
• [6] Kowalczyk J., Sebastian Zeisel w Puławach i jego lubelskie dzieła. Biuletyn Historii Sztuki Nr 3, Warszawa 1961. Google Scholar
• [7] Tatarkiewicz W., Opole i Nałęczów – Merlini i Nax, o sztuce polskiej XVII i XVIII wieku. Biuletyn Historii Sztuki Nr 2, Warszawa 1956, s.251. Google Scholar
• [8] Dembowski L., Moje wspomnienia. T. I i II, Petersburg, 1898. Google Scholar
• [9] Gazda L., Gazda B., Górnictwo skalne Nałęczowa. Rozdział w monografii pod red. Z. Krzowskiego „Historia i współczesność górnictwa na terenie Lubelszczyzny”. Wyd. Pol. Lubelskiej, 2005. Google Scholar
• [10] Łoza S., Architekci I budowniczowie w Polsce. Warszawa, 1954. Google Scholar
• [11] Sołdek J. M., Osobliwości, zagadki i tajemnice Nałęczowa. Nałęczowscy powstańcy Sybiracy 1863. Nałęczów 2013. Google Scholar
• [12] Tomiczek M., Juliusz Nagórski, monografia architekta. Lokomobila, Warszawa 2015. Google Scholar