Występowanie roślin inwazyjnych w obrębie budowli i powierzchni utwardzonych w dolinach rzecznych Karpat i Kotliny Sandomierskiej

• Autorzy: Wróbel D.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2017.20

Warianty tytułu

EN

Invasive plant species occurrence within the various building and hardened surfaces categories in the Carpathians and Sandomierz Basin River valleys

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania terenowe, prowadzone w latach 2010-2016, w dolinach rzecznych polskiej części Karpat oraz w Kotlinie Sandomierskiej i w przylegającym do niej odcinku doliny Wisły, miały za zadanie uzupełnić, wiedzę o występowaniu inwazyjnych gatunków roślin (inwaderów) w najsilniej przekształconych dolinach rzecznych, a w szczególności określić typy zabudowy dolin rzecznych, sprzyjające rozprzestrzenianiu się tych gatunków. Przeanalizowano 118 transektów zlokalizowanych zarówno w regionach górskich, podgórskich i nizinnych, w odcinkach uregulowanych jak i nieuregulowanych dolin rzecznych, cieków o różnej wielkości. Wyodrębniono główne typy/kategorie zabudowy, łączące w sobie: obiekty hydrotechniczne i przeciwpowodziowe, w tym obwałowania, umocnienia brzegowe i ostrogi korytowe (I), mieszkalną i usługową zabudowę śródmiejską (II), drogowe i kolejowe linie komunikacyjne, w tym mosty (III), wyrobiska górnicze, zabudowę produkcyjną, wydobywczą, magazynową i towarzyszącą (IV), zabudowę rozproszoną, ogródki działkowe (V) oraz odrębne place, parkingi i składowiska (VI). Na częściach transektów, obejmujących różne formy zabudowy, najczęściej zanotowano występowanie Solidago gigantea / S. canadensis (46), Impa- tiens glandulifera (30), Echinocystis lobata (22), Robinia pseudoacacia (17), He- lianthus tuberosus (15) i Impatiens parviflora (15). Największa liczba stanowisk gatunków inwazyjnych w relacji do wszystkich ich stwierdzeń została zanotowana na różnego rodzaju budowlach hydrotechnicznych, w tym na umocnieniach brzegowych różnego typu. Obserwacje prowadzone w zakresie wpływu inwestycji regulacyjnych na szatę roślinną wskazują, że nie ma istotnych różnic co do zastosowanych sposobów zabudowy umocnieniowej brzegów, które można byłoby uznać za bardziej przyjazne środowisku. W każdym przypadku następuje pozostawianie odkrytego podłoża i promowanie wkraczania inwaderów.

EN

The paper presents occurrence of invasive plant species in localities related to various building categories. Research was carried out in the river valleys of the Carpathian tributaries of the Vistula River and along the Vistula River in Sandomierz Basin. Solidago canadensis / S. gigantea (73), Echi- nocystis lobata (51), Impatiens glandulifera (38), Helianthus tuberosus (31), Impatiens parviflora (21), Robinia pseudoacacia (21), Rudbeckia laciniata (16), Reynoutria japonica (15) and Heracleum sosnowskyi (11) were found on the largest number of places, located on any types of building area. The study distinguished six types of buildings, which differ in the number and composition of invasive species which occur within their confines: I hydraulic engineering structures (14 species), II city residential buildings and services (11 species), III roads, railways, bridges, bridgeheads and roadside ditches (14 species), IV excavations, production buildings, storage and accompanying (8 species), V-dispersed, allotments (11 species), VI squares, parks and landfills which are not included in the previous categories (11 species). Observations on the impact of civil engineering on vegetation indicate that there are no significant differences in the construction development methods, which could be considered more environmentally friendly. The factor most strongly supporting the penetration of the river valley by invasive species is leaving the soil uncovered, which is why all the activities giving rise to such situations should be prohibited or significantly reduced in river valleys.

Słowa kluczowe

PL

inwazje roślinne; antropopresja; regulacja rzek; dolina rzeczna

EN

plant invasions; anthropopressure; rivers regulation; river valleys

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2017
• Tom: z. 64, nr 1
• Strony: 197--208
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Wróbel D.

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie, ul. Rynek 1, 38-400 Krosno, tel.: [phone]

Bibliografia

• [1] Chytry M., Pyšek P., Wild J., Pino J., Maskell L.C. & Vilà M.: European map of alien plant invasions based on the quantitative assessment across habitats, Diversity and Distribution no. 15, 2009, pp. 98-107.
• [2] Dajdok Z. & Tokarska-Guzik B.: Doliny rzeczne i wody stojące jako siedliska gatunków inwazyjnych, [w:] Z. Dajdok & P. Pawlaczyk (red.), Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin 2009.
• [3] Faliński J.B.: Invasive alien plants and vegetation dynamics, [w:] U. Starfinger, K. Edwards, I. Kowarik & M. Wiliamson (red.), Plant Invasions: Ecological Mechanisms and Human Responses, Backhuys Publishers, Leiden 1998.
• [4] Faliński J.B.: Inwazje w świecie roślin: mechanizmy, zagrożenia, projekt badań, Phytocoenosis 10 (N.S.) Seminarium Geobotanicum 16, 2004, ss. 3-31.
• [5] Jackowiak B.: Modele ekspansji roślin synantropijnych i transgenicznych. Phytocoenosis 11 (N.S.), Seminarium Geobotanicum 6, 1999, ss. 3-16.
• [6] Kornaś J.: Plant invasions in Central Europe: historical and ecological aspects, [w:] F. de Castri, A. J. Hansen & M. Debussche (red.), Invasions in Europe and the Mediterranean Basin, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, 1990, pp. 19-36.
• [7] Kornaś J.: Pięć wieków wymiany flor synantropijnych między Starym i Nowym Światem, Wiadomości Botaniczne nr 40, 1996, ss. 11-19.
• [8] Matuszkiewicz W.: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• [9] Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A. & Zając M.: Flowering plants and pteridophytes of Poland – a checklist, [w:] Z. Mirek (red.), Biodiversity of Poland 1, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków 2002.
• [10] Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W. & Hołdyński C.: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 2012.
• [11] Wróbel D.: Zróżnicowanie fitocenotyczne wybranych gatunków inwazyjnych w dolinach rzecznych Karpat i Kotliny Sandomierskiej. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica, nr 22/1, 2015, s. 47-63.
• [12] Zając M. & Zając A.: Apophytes as invasive plants in the vegetation of Poland. – Biodiversity: Research and Conservation no. 15, 2009, pp. 35-40.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017)