Uskok Starego Julianowa w sowiogórskim kompleksie gnejsowym i sytuacja geologiczna w miejscu jego występowania (Pogórze Wałbrzyskie, Sudety Środkowe, południowa Polska)

Wala, A.; Wolska, A.; Jeleń, P.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Uskok Starego Julianowa w sowiogórskim kompleksie gnejsowym i sytuacja geologiczna w miejscu jego występowania (Pogórze Wałbrzyskie, Sudety Środkowe, południowa Polska)

Autorzy

Wala A. , Wolska A. , Jeleń P.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Stary Julianów Fault in Sowie Góry gneiss complex and geological situation in the place of its occurrence. (Wałbrzych Foothills, Central Sudetes, Southern Poland

Języki publikacji

Abstrakty

W opracowaniu przedstawiono stan rozpoznania struktury tektonicznej w rejonie Starego Julianowa i Dzieć-morowic, na podstawie wyników prac geologiczno-kartograficznychi badań geologicznych w podziemnych wyrobiskach kopalni Rusinów w Czerniku koło Starego Julianowa. Szczegółowo opisano znajdujący się na tym terenie uranonośny uskok, nazwany uskokiem Starego Julianowa (uStJ). Uskok występuje w sowiogórskim kompleksie gnejsowym na terenie Pogórza Wałbrzyskiego, w północno-zachodnim fragmencie sudeckiej części masywu gnejsowego Gór Sowich (Sudety Środkowe). Jest jednym z uskoków składających się na północną część szerokiej strefy dyslokacyjnej, ciągnącej się od Starego Julianowa po Zagórze Śląskie, będącej miejscem występowania mineralizacji z Dziećmorowic. Należy do „starszych” uskoków w rejonie Dziećmorowic, o kierunku NW-SE i o nachyleniu SW. Uskok jest zorientowany poprzecznie do makrofałdu, występującego na tym terenie. Na architekturę jego strefy uskokowej (fault zone) składają się dwie, różniące się wykształceniem, strefy deformacji. W miejscu głównego ślizgu występują skały uskokowe (fault rocks) z uranonośnymi soczewkami kalcytowymi, na etapie porudnym wtórnie ścinająco zdeformowane, stanowiące fault core tego uskoku. Jego damage zone stanowi przyuskokowa strefa deformacji kruchej, z przejawami mineralizacji kalcytowej i hydrotermalnymi przeobrażeniami gnejsów, szczególnie szeroko rozwinięta w spągowym skrzydle uskoku. Strefa głównego ślizgu – fault core stanowiła złoże uranu o nazwie Morowice i była w latach 1949–1952 rozpoznawana podziemnymi wyrobiskami górniczymi do głębokości 345 m i na długości 900 m. Wykształcenie uskoku i jego pozycja w strukturze tektonicznej rejonu przemawiają za uformowaniem się go na etapie waryscyjskiej ewolucji masywu sowiogórskiego

The paper describes localization and architecture of a uranium-bearing fault, called the Stary Julianów Fault (uStJ). The fault studied occurs in a north-western fragment of the sudetic part of the Góry Sowie Gneiss Massif (MGS), in the area of the Wałbrzych Fo-othills, between Stary Julianów and Dziećmorowice. It is one of faults that make up the northern part of a broad dislocation zone extending from Stary Julianów to ZagórzeŚlaskie, in which the occurrence of hydrothermal mineralization, called mineralization from Dziećmorowice, was described. Information about the Stary Julianów Fault obtained during its exploration by underground workings to the depth of 345 m and the extension of 900 m, which were made in the years 1949–1952 in connection with uranium ore mining. The Stary Julianów Fault belongs to ‘older’ faults with direction NW-SE and it is oriented crosswise to macrofold which occurs in Julianów region. The archi-tecture of a fault zone of the Stary Julianów Fault consists of two parts: a fault core and a damage zone. The fault core is represented by narrow zone, composed of the fault rocks with the occurrence of uranium-bearing calcite lenses The damage zone is brittle deformation with instances of carbonate mineralization and hydrothermal alteration of gneisses. It is particularly wide developed in the east side of the Stary Julianów Fault. The architecture and position of the Stary Julianów Fault in the tectonic structure of the region suggests its formation during the Variscan evolution of the Góry Sowie Gneiss Massif.

Słowa kluczowe

uskok Starego Julianowa kopalnia uranu Rusinów masyw gnejsowy Gór Sowich Sudety Środkowe mineralizacja z Dziećmorowic

Stary Julianów Fault mineralization from Dziećmorowice Rusinów uranium mine Góry Sowie Gneiss Massif Wałbrzych Foothills Central Sudetes

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2015

Tom

nr 463

Strony

77--115

Opis fizyczny

Bibligr. 76 poz., zdj., tab., wykr.

Twórcy

autor

Wala A.

walatoni30@gmail.com

Emerytowany pracownik byłego Przedsiębiorstwa Geologicznego w Krakowie

autor

Wolska A.

annawolska@up.krakow.pl

Uniwersytet Pedagogiczny, Instytut Geografii, ul. Podchorążych 2, 30-084 Krków

autor

Jeleń P.

pyc.paulina@gmail.com

Absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi; Instytut Nauk Geologicznych, 30-063, ul.Oleandry 2a, 30-064 Kraków

Bibliografia

1. ACHRAMOWICZ S., 1992 — Badania elementów tektoniki na potrzeby kartografii wiertniczej i powierzchniowej. 9. Skały kataklastyczne. W: Instrukcje i metody badań geologicznych (red. M.P. Mierzejewski), 51: 116-125. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
2. ALEKSANDROWSKI P., 1992 — Badanie elementów tektoniki na potrzeby kartografii wiertniczej i powierzchniowej. 8. Uskoki i strefy ścinania. W: Instrukcje i metody badań geologicznych (red. M.P. Mierzejewski), 51: 105-115. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
3. AUGUST C., KRYZA R., 1979 — Syllimanit w gnejsach i migmatytach bloku sowiogórskiego. Geol. Sudet., 14, 2: 142-152.
4. BEDERKE E., 1934 — Sudetenland und Eulengneissproblem; Vom. deutschen. Osten. Veróff. Schles. Ges. Erdk., 21: 352-366.
5. BILLI A., SALVINI F., STARTI F., 2003 — The damage zone – fault core transition in carbonate rocks: implications for fault growth, structure and permeability. J. Struct. Geol., 25: 1779-1794.
6. BIRKENMAJER-GERINGER Z., 1963 — Badanie obszarów perspektywicznych w celu wyznaczenia rejonów dla dalszych poszukiwań barytów. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddz. Dolnośląski, Wrocław.
7. BIRKENMAJER-GERINGER Z., 1965 — Poszukiwania złóż barytu na dolnym Śląsku, rejony Bystrzyca i Dziećmorowice. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddz. Dolnośląski, Wrocław.
8. BORZĘCKI R., 2004 — Górnictwo uranu w Polsce. Otoczak, 31: 28-43.
9. BOSSOWSKI A., SAWICKI L., WROŃSKI J., 1981 — Mapa geologiczna Polski, 1:200 000. Ark. Wałbrzych, wersja B(bez utworów czwartorzędowych). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
10. BRANIECKI S., 1965 — Sprawozdanie tymczasowe z badań elektrooporowych. Temat: Dziećmorowice – Bystrzyca Górna Archiw. Przed. Poszuk. Geofiz. Warszawa
11. BRODIE K., FETTES D., HERTE B., SCHMID D., 2007 — 3. Structural terms including fault rock terms. SCMR – Britisch Geological Survey. www.bgs.aauk/scmr/docs/papers/ paper_3pdf.
12. CAINE J. S., EWENS J. P., FORSTER C. B., 1996 — Fault zone architecture and permeability structure. Geology, 24: 1025-1028.
13. CYMERMAN Z., 1987 — Próba określenia wieku głównych faz deformacji w metamorfiku sowiogórskim (Dolny Śląsk). Prz. Geol., 10: 4891196.
14. CYMERMAN Z., 1989a — Charakterystyka i znaczenie lineacji ekstensyjnej. Prz. Geol., 10: 488-494.
15. CYMERMAN Z., 1989b – Określenie zwrotu ścinania. Prz. Geol., 12: 605 – 612.
16. CYMERMAN Z., 1990 — Ewolucja strukturalna jednostki sowiogórskiej na obszarze północnej części Wzgórz Bielawskich. Sudety. Geol. Sudet., 24: 1-2.
17. DADLEZ R., JAROSZEWSKI W., 1994 — Tektonika. Państw. Wydaw. Nauk., Warszawa.
18. DATHE E., FINCKH L., 1924a — Geologische Karte von Preussen und benachbarten Bundesstaaten 1:25 000. Blatt Charlottenbrunn (1906-1921). Lief. 254. Preuss. Geol. Landesanst., Berlin.
19. DATHE E., FINCKH L., 1924b — Erlauterungen zur Geologische Karte von Preussen und benachbarten Bundesstaaten 1:25 000. Blatt Charlottenbrun. Preuss. Geol. Landesanst. Berlin.
20. DZIEKOŃSKI T., 1972 — Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX w. PAN. Wrocław.
21. EKSPLORACJA 2002 — Kopalnia rudy uranowej w Starym Julianowie. http://www.eksploracja.org.pl.
22. FIEDLER H., 1863 — Die Mineralien Schlesiens mit Berucksichtigung der angrenzenden Lander. Breslau.
23. FOSSEN H., 2010 — Structural Geology. Cambridge University Press.
24. GROCHOLSKI W., 1961 — Tektonika południowo–zachodniego obrzeża bloku gnejsów sowiogórskich. Mts. Stud. Geol. Pol., 8: 1-78.
25. GROCHOLSKI W., 1967 — Tektonika Gór Sowich. Geol. Sudet., 3: 181-249.
26. GROCHOLSKI W., 1975 — Zagadnienia petrologiczne i tektoniczne gnejsów sowiogórskich. Przewodnik XLVII Zjazdu PTG w Świdnicy. 109-126.
27. GUNIA T., 1999 — Microfossils from the high-grade metamorphic rocks of the Góry Sowie Mts. (Sudetes area) and their stratigraphic importance. Geol. Quart., 43, 4: 519-536.
28. HAYDUKIEWICZ A., OLSZEWSKI S., PORĘBSKI S., TEISSEYRE A., 1982 — Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów 1:25 000, ark. Wałbrzych (M33-45Da). Inst. Geol., Warszawa.
29. HAYDUKIEWICZ A., OLSZEWSKI S., PORĘBSKI S., TEISSEYRE A., 1985 — Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Sudetów, 1:25 000, ark. Wałbrzych (M33-45Da). Inst. Geol., Warszawa.
30. HENTSCHEL H., 1943 — Die kalksilikatischen Bestandmassen in den Gneissen des Eulengebriges (Schlesien). Min. Petr. Mitt. 55.
31. HOEHNE K., 1924 — Hydrothermale Vererzungen im Gefolge der Waldenburger Porphyrdurchbruche. Z Prakt. Geol., 50, 5.
32. HOEHNE K., 1936 — Uber einige Arsen-, Niekel-, Kobalt-, Silber-, Wismuth-, und Uranerzfuhrende Kalkspatgange der Grube Bergfreiheit zu Oberschmiedeberg im Riesengebirge. Chem. d. Erde. Bd 10,
33. JUSKOWIAK O., RYKA W., 1960 — Uwagi o granulitach z okolic Zagórza Śląskiego i Bystrzycy Górnej. Kwart. Geol., 4: 291-310.
34. KALKOWSKY E., 1878 — Die Gneiss Formation des Eulengebriges. Diss. Univ. Leipzig.
35. KONNOW W.M., 1951 (Коннов B.M., 1951) — Geołogiczieskij otczot po mestorożdenii „Morowice" za 1951 god. Wałbrzych. Maszynopis. Materiały Kowarskie – Dziećmorowice. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddz. Dolnośląski, Wrocław.
36. KONNOW W.M., 1952 (Коннов B. M., 1952) — Geołogiczieskij otczot po mestorożdenii „Morowice" za 1952 god. Wałbrzych. Rękopis. Materiały Kowarskie – Dziećmorowice. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddz. Dolnośląski, Wrocław.
37. KONSTANTYNOWICZ E., 1971 — Geneza sudeckich polimetalicznych złóż żyłowych ze szczególnym uwzględnieniem mineralizacji miedziowej. Biul. Inst. Geol., 241; 7: 37-47.
38. KOWALSKI W., 1976 — Geochemia, mineralogia i geneza dolnośląskich złóż wystąpień barytowych. Cz. 1. Wprowadzenie, metody badań, mineralizacja barytowa na obszarze synklinorium śródsudeckiego i Gór Sowich. Arch. Miner., 32, 2: 5-92.
39. KRYZA R., 1981 — Migmatyzacja w gnejsach północnej części Gór Sowich. Migmatyzation in gneisses of northern part of the Sowie Góry, Sudetes. Geol. Sudet., 16, 1: 7-91
40. KRYZA R., 2004 — Kontrowersyjna geochronologia: przykłady z gnejsów i granulitów Gór Sowich (Sudety). VIII Ogólnopolska Sesja Naukowa „Datowanie minerałów i skał". Kraków, 18-19 listopada: 79-80.
41. KULESZA K., 1958 — O występowaniu barytu na Dolnym Śląsku. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddz. Dolnośląski, Wrocław.
42. LIN A., 2001 — S-C fabrics developer in cataclastic rocks from the Nojima fault zone, Japan and their implications for tectonic history. J. Struct. Geol., 23; 1167-1178.
43. LIS J., SYLWESTRZAK H,, 1986 — Minerały Dolnego Śląska. Wydaw. Geol. Warszawa.
44. ŁAPOT W., 1986 — Petrografia utworów karbonu Gór Sowich.. Geol. Sudet., 21, l: 1-134.
45. MADZIARZ M., 2010 — Historia i pozostałości dawnych robót górniczych w Witoszowie, czyli o tym co wiąże XVIII-wieczne pruskie gwarectwo z byłym zapasowym centrum dowodzenia północną grupą wojsk radzieckich. W: Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury (red. P.P. Zagożdżon, M. Madziarz) T. 3: 288-303. Wrocław.
46. MADZIARZ M., SZTUK H., 2006 — Eksploatacja polimetalicznego złoża w Dziećmorowicach-Kozicach (Góry Sowie). Pr. Nauk. Inst. Gór. Polit. Wr. Stud. i Materiały.,117, 32: 203 –209.
47. MAPA topograficzna Polski w skali 1:25 000 – Arkusz Lutomia Górna (okolice) 462.43. Bibl. Gł. AGH w Krakowie.
48. MAZUR S., PUZIEWICZ J., 1995 — Mylonity strefy Niemczy. Mylonites of the Niemcza Fault Zone. Ann. Soc. Geol. Polon., 64, 1-4: 23-52.
49. MAZUR S., ALEKSANDROWSKI P., KRYZA R., OBERC-DZIEDZIC T., 2006 — The Variscan Orogen in Poland. Geol. Quart., 50, 1: 89-118.
50. MORAWSKI T., 1963 — Uwagi petrologiczne o tzw. ortognejsach na obszarze arkusza Walim (Góry Sowie). Narod. Arch. Geol., PIG-PIB, Oddz. Dolnośląski, Wrocław.
51. MORAWSKI T., 1973 — The Sowie Góry Area and its petrological problems. Revue des problems geologiques des zones profondes de 1'ecorce terrestre en Basse Silesie (a loccasion de la XV Session de L'AZOPRO). Wydaw. Geol., Warszawa.
52. MUSZERA A., SZUSZKIEWICZ A., ŁOBOS K., 2006 — New occurance of clausthalite (Pb Se) in the Sudetes (SW Poland). Miner Polonice, 37, 2; 123 – 132.
53. OBERC J., 1972 — Sudety i obszary przyległe. W: Budowa Geo- logiczna Polski, T. 4, Tektonika, cz. 2. Inst. Geol., Warszawa.
54. OBERC J., 1991 — Systems of main longitudinal strike-slip faults in the vicinity of the Góry Sowie Block (Sudetes). Kwart. Geol., 35, 4: 403-420.
55. PACHOLSKA A., 1978 — Brekcje tektoniczne południowego krańca bloku gnejsów sowiogórskich Geol. Sudet., 13, 2: 41-63.
56. PETRASCHECK W.E., 1933 — Die Erzlagerstatten des schlesischen Gebirges. Arch. Largest. Forsch, 59: 1-50.
57. POLAŃSKI A., 1955 — Studia nad metamorfozą formacji krystalicznej Gór Sowich. Arch. Mineral., 18, 2: 211-284.
58. PORĘBSKI S.J., 1981 — Sedymentacja utworów górnego dewonu i dolnego karbonu depresji Świebodzic (Sudety Zachodnie). Geol. Sudet., 16, 1: 101-192.
59. PRACA ZBIOROWA, 1959 — Ocena uranonośności Sudetów, T. 2, cz. 2. Arch. Zakłady przemysłowe R-1. Kowary.
60. PYĆ P., 2007 — Przeobrażenia hydrotermalne w gnejsach sowiogórskich z byłej kopalni uranu „Rusinów" w okolicach Wałbrzycha na Dolnym Śląsku [pr. magister.]. Arch. Inst. Nauk Geol. UJ. Kraków.
61. RYKA W., MALISZEWSKA A., 1991 — Słownik petrograficzny. Wydaw. Geol., Warszawa.
62. SACHS A., 1906 — Die Bodenschatze Schlesiens. Erze Kohlen Nutzbare Gesteine. Leipzig.
63. SHIMPTON Z.K., COWIE P.A., 2002 — A conceptual model for the origin of fault damage zone structures in high-porosity sandstone. J. Struct. Geol., 25, 2003: 333-344.
64. SMULIKOWSKI K., 1952 — Uwagi o starokrystalicznych formacjach Sudetów. Rocz. Pol. Tow Geol., 21, 1: 67-124.
65. SMULIKOWSKI W., 1992 — Klasyfikacja i nomenklatura skał metamorficznych w świetle prac podkomisji ds. systematyki skał metamorficznych Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych. Prz. Geol., 40, 2: 120-126.
66. STEINBECK E., 1857 — Geschichte des schlesischen Bergbaues. T. 1 i 2. Breslau.
67. STYSZ M., 2007 — Górnictwo uranu w rejonie Gór Sowich (1). Upadowa Kazimierz. Sudety, 1, 70: 14-16.
68. SZAŁAMACHA M., SZAŁAMACHA J., 1996 — Objaśnienia do mapy geologicznej Polski, 1:200 000, ark. Wałbrzych. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
69. TEISSEYRE H., SAWICKI L., 1955 — Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów 1:25 000, ark. Zagórze Śląskie. Inst. Geol., Warszawa.
70. TRAUBE H., 1888 — Die minerale Schlesiens. Breslau.
71. WALA A., 1954 — Opracowanie geologiczno–mineralogiczne złoża Rusinów koło Wałbrzycha [pr magister.]. Arch. AGH. Kraków.
72. ŻELAŹNIEWICZ A. 1984 — On the position of cordierite in rocks of the Góry Sowie Mts (Sudetes, SW Poland). Bull. Acad. Pol. Sci., Earth Sc., 31: 65-74.
73. ŻELAŹNIEWICZ A., 1985 — Granulitic inliers amidst a gneissic-migmatic complex of the Owl Mts, Sudetes. Acta Geol. Pol., 35:157-171.
74. ŻELAŹNIEWICZ A., 1987 — Tektoniczna i metamorficzna ewolucja Gór Sowich. Ann. Soc. Geol. Pol., 57, 3~: 203-348.
75. ŻELAŹNIEWICZ A., 1990 — Deformation and metamorphism in the Góry Sowie gneiss complex, Sudetes, SW Poland. N. Jb. Geol. Palaon. Abh.,179: 129-157.
76. ŻELAŹNIEWICZ A., 1995 — Część przedsudecka bloku sowiogórskiego. W: Przewodnik LXVI Zjazdu PTG. Geologia i Ochrona Środowiska Bloku Przedsudeckiego (red. S. Cwojdziński): 85-109. Kraków.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-9e8742d6-f922-49ac-81ee-1102edec459c