“Radius mathematicus” Joachima Stegmanna

• Autorzy: Jasiński M.

Warianty tytułu

EN

Joachim Stegmann’s “Radius Mathematicus”

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Joachim Stegmann the elder (1595–1633), Brandenburg born theologian of the Polish Brethren, was also a mathematician. In this area of his activity, he published a textbook for the Unitarian school in Raków, Institutionum Mathematicarum Libri Duo (Two Books of Mathematical Sciences, Raków 1630), and two works describing multifunctional surveying devices: Circinus Quadrantarius (Quadrant Compass, Berlin 1624) and Radius Mathematicus (Mathematical Walking Stick, Berlin 1626). This paper deals with Stegmann’s Radius Mathematicus, which is a description, or rather a manual, of a walking stick of hexagonal section. Each of its sides was engraved with scales of various surveying devices. There were a cylinder sundial, a scale of quadrant for determining the altitude of Sun, a cross staff, a scala altimetra for determining the height of an object basing on the length of its shadow, a caliber gauge for determining the weight of cannonballs, a length of an ell and a gauging rod for surveying barrels. Some surveys had to be conducted with a separate gnomon. The stick was probably about 130 cm long and the gnomon was about 30 cm long. The paper is followed by a reproduction of Radius Mathematicus from the Gdańsk Library of the Polish Academy of Sciences (call number Sa 1 8° adl. 11) and its Polish translation.

Słowa kluczowe

PL

Radius mathematicus; Stegmann Joachim; laska podróżna; urządzenia pomiarowe; nauka polska; historia nauki

EN

Radius mathematicus; Stegmann Joachim; walking stick; measure device; Polish science; history of science

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2015
• Tom: R. 60, nr 3
• Strony: 33--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., faks., rys.

Twórcy

autor

Jasiński M.

• Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN, Warszawa

Bibliografia

• B. Ursinus: Cursus mathematici practici. Volumen primum cotinens [...] Johannis Neperi [...] trigonometriam logarithmicam (Kurs matematyki praktycznej. Tom pierwszy, zawierający trygonometrię logarytmiczną Johna Napiera, Kolonia 1618).
• T. Przypkowski: Zainteresowania matematyczno-astronomiczne Braci Polskich, [w:] Studia nad arianizmem. Red. L. Chmaj. Warszawa 1959 s. 402.
• G. Sarton: Introduction to the History of Science, t. 3, cz. 1. Baltimore 1947.
• G. Rosińska: Instrumenty astronomiczne na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku. Wrocław 1974.
• J.J. Roche: The Radius Astronomicus in England. „Annals of Science” 1981 (38) nr 1 s. 1–32.
• B.R. Goldstein: Levi ben Gerson and the Cross Staff Revisited. „Aleph” 2011 (11) nr 2 s. 365–383.
• K.: Artis magnae artilleriae pars prima. Amsterdam 1650.
• A. dell’Aqua: Praxis ręczna działa. Ed. T. Nowak. Wrocław 1969.
• S.B. Linde: Słownik języka polskiego, t. 1, cz. 1. Warszawa 1807.
• A. Kiersnowski: Historia rozwoju artylerji. Toruń 1925.
• L.B. Ritvo: Hartmann, Georg, [w:] Dictionary of Scientific Biography, t. 6. Red. C.C. Gillispie. New York 1972 s. 143–145.
• G. Sarton: Introduction to the History of Science, t. 3, cz. 2. Baltimore 1948.
• J. Kepler Nova stereometria doliorum vinariorum (Nowy sposób mierzenia beczek do wina, Linz 1615).
• L. Thorndike: Visierkunst, Ars Visorandi, or Stereometry. „Isis” 1949 (40) nr 2 s. 106–107.

Uwagi

PL

Artykuł zawiera faksymile dzieła "Radius mathematicus", wyd. Berlin 1626, i jego polskie tłumaczenie.