Ewolucja form i osadów stokowych w późnym vistulianie i holocenie w rynnie jeziora Jasień

• Autorzy: Majewski M.

Warianty tytułu

EN

Late Vistulian and Holocene evolution of slope landforms and deposits in the Jasień lake trough

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na podstawie badań terenowych przeprowadzonych po wschodniej stronie rynny jeziora Jasień oraz z wykorzystaniem literatury z zakresu paleogeografii, autor dokonał rekonstrukcji przebiegu procesów stokowych, które zaszły w późnym vistulianie i holocenie. Badania pozwoliły wyróżnić etapy kształtowania się dolinek erozyjno-denudacyjnych i powstawania osadów stokowych. Wykazały one również wpływ działalności człowieka na rozwój wymienionych zjawisk i pozwoliły umieścić je w ramach czasowych.

EN

The Jasień lake trough is situated in northern Poland, in the eastern part of West Pomeranian Lakeland. Main geomorphic features of the area developed during the advance of the Bytów ice lobe and its subsequent decay, ca. 16,000 years ago. Research focused on the evolution of erosion-denudation landforms and characteristics of slope deposits was based on detailed field work, which involved excavation of numerous test pits within dry valleys dissecting the eastern slopes of the Jasień lake trough. The onset of valley morphogenesis can be dated for the period immediately preceding the Oldest Dryas. Seasonal concentrated runoff caused initial dissection of the topographic surface sloping towards the lake. Later on, probably in the Oldest Dryas, solifluction and surface wash began to re-shape valley sides, which have been later transformed by different processes and yielded different types of sediments. During warmer periods, particularly at their waxing stages, valley floors were subject to dissection, as testified by pavement surfaces, and stored sediments moved down the valley. Slope deposits formed mainly during cooler stages of the Vistulian and at the turn of the Holocene. Lithologically, they represent stony-gravel horizons related to solifluction and sandy deluvial series. The period between the Preboreal and Subatlantic witnessed little geomorphic activity and is recorded in well developed palaeosols. Slope activity resumed in the early Middle Ages, under the influence of people.

Słowa kluczowe

PL

rynna jeziora Jasień; dolinka erozyjno-denudacyjna; procesy stokowe; osady stokowe; późny vistulian; holocen

EN

Jasień Lake trough; erosion-denudation valleys; slope processes; slope deposits; Late Vistulian; Holocene

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 7
• Strony: 95--101
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys.

Twórcy

autor

Majewski M.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

Bibliografia

• Alexandrowicz S.W., Florek W., Zaborowska K., Zachowicz J. 1989. The Słupia upper floodplain in the vicinity of Słupsk, Pomerania, Poland. Quaestiones Geographicae, 11/12: 5–27.
• Archeologiczne Zdjęcie Polski; arkusze 12–34, 12–35, 13–34, 13–35.
• Bork H.-R. 1994. Soil erosion during the Younger Holocene in Germany. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, 266: 7–19.
• Borówka R.K. 1992. Przebieg i rozmiary denudacji w obrębie śródwysoczyznowych basenów sedymentacyjnych podczas późnego vistulianu i holocenu. UAM, Seria Geografia, 54, Poznań.
• Borówka R.K. 1994. Naturalne i antropogeniczne uwarunkowania zmian denudacji podczas holocenu. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 266: 27–37.
• Bos J.A.A. 2001. Lateglacial and Early Holocene vegetation history of the northern Wetterau and the Amöneburger Basin (Hessen), Central-West Germany. Review of Palaeobotany and Palynology, 115: 177–212.
• Florek W., Alexandrowicz S.W., Pazdur A. 1999. Zmiany poziomu wody w jeziorze Jasień na tle ewolucji środowiska w późnym vistulianie i holocenie. [W:] A. Pazdur (red.), Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego. WIND J. Wojewoda, Wrocław, s. 199–214.
• Gołębiewski R. 1981. Kierunki i intensywność denudacji na obszarze zlewni Raduni w późnym würmie i holocenie. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, Rozprawy i monografie, 26, Gdańsk.
• Goslar T., Bałaga K., Arnold M., Tisnerat N., Starnawska E., Kuźniarski M., Chróst L., Walanus A., Więckowski K. 1999. Climate-related variations in the composition of the Lateglacial and Early Holocene sediments of Lake Perespilno (Eastern Poland). Quaternary Science Reviews, 18: 899–911.
• Hoek W.Z. 2001. Vegetation response to the ~ 14,7 and~11,5 ka cal. BP climate transitions: is vegetation lagging climate? Global and Planetary Change, 30: 103–115.
• Isarin R.F.B., Renssen H. 1999. Reconstructing and modeling Late Weichselian climates: the Younger Dryas in Europe as a case study. Earth-Science Reviews, 48: 1–38.
• Janocha H. 1975. Okres wędrówek ludów i wczesnego średniowiecza (od 375 do 1250 r.). [W:] M. Sikora (red.), Pradzieje Pomorza Środkowego. Poznań, s. 87–121.
• Kasse C., Vandenbergerghe J., Bohncke S.J.P. 1995. Climatic change and fluvial dynamics of the Maas during the Late Weichselian and Early Holocene. Palaoklimaforschung/Palaeoclimate Research, 14: 123–150.
• KlatkowaH. 1965. Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia, 19.
• Kozarski S. 1995. Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki środowiska i transformacja geosystemu (~20 ka → 10 ka BP). Dokumentacja Geograficzna, 1, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Łosiński W. 1982. Osadnictwo plemienne Pomorza (VI–X wiek). Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Kultury Materialnej, Ossolineum, Wrocław.
• Manikowska B. 1985. O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej. Acta Geographica Lodziensia, 52.
• Marsz A. 1964. O rozcięciach erozyjnych krawędzi Pradoliny Kaszubskiej między Gdynią a Redą. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria A, 13: 113–154.
• Maruszczak H. 1968. Procesy denudacyjne w późnym glacjale i holocenie w świetle badań suchych dolin w Polsce. Folia Quaternaria, 29: 79–87.
• Petelski K. 1997. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Pomysk Wielki (51). Przedsiębiorstwo Geologiczne w Warszawie, Zakład w Gdańsku.
• Peyron O., Bégeot C., Brewer S., Heiri O., Magny M., Millet L., Ruffaldi P., Van Campo E., Yu G. 2005. Late-Glacial climatic changes in Eastern France (Lake Lautrey) from pollen, lake-levels, and Chironomids. Quaternary Research, 64: 197–211.
• Sinkiewicz M. 1998. Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski północnej. Toruń.
• Smolska E. 2003. Współczesne i holoceńskie tempo denudacji stoków Pojezierza Suwalskiego. [W:] R. Gołębiewski (red.), Ewolucja pojezierzy i pobrzeży południowobałtyckich. Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 111–119.
• Sylwestrzak J. 1972. Zagadnienie recesji krawędzi lodowej lobu bytowskiego i uwagi o rozwoju morfologicznym doliny górnej Łupawy. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, Geografia, 2: 23–49.
• Śnieszko Z. 1995. Ewolucja obszarów lessowych Wyżyn Polskich w czasie ostatnich 15 000 lat. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1496.
• Tobolski K. 1998. Stan poznania historii lasów, jezior i torfowisk Borów Tucholskich. [W:] J. Banaszak, K. Tobolski (red.), Park Narodowy Bory Tucholskie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, s. 19–48.
• Twardy J. 2000. Holoceńskie zmiany rzeźby systemów dolinnych odwadnianych epizodycznie na Wyżynie Łódzkiej. [W:] K. Klimek, K. Kocel (red.), Transformacja dolin plejstoceńskich w holocenie. Strefowość i piętrowość zjawiska. Sosnowiec, 13–14 kwietnia 2000, s. 115–120.
• Twardy J. 2002. Etapy neoholoceńskiej ewolucji suchych dolin denudacyjnych na Wyżynie Łódzkiej w świetle analizy osadów. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geografia, 32, 109: 127–137.
• Zolitschka B., Behre K.-E., Schneider J. 2003. Human and climatic impact on the environment as derived from colluvial, fluvial and lacustrine archives – examples from the Bronze Age to Migration Period, Germany. Quaternary Science Reviews, 22: 81–100.