Park krajobrazowy - możliwości ochrony przestrzeni

• Autorzy: Raszka B. , Kasprzak K.

Identyfikatory

DOI

10.15584/pjsd.2017.21.1.7

Warianty tytułu

EN

Landscape park - possibilities of the area protection

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Podstawowe znaczenie dla istnienia i ochrony parków krajobrazowych ma specyfika ich przestrzeni. Wynika ona nie tylko z fizjonomii krajobrazu i zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej, ale także z wartości zasobów kulturowych, istniejącego stanu zagospodarowania oraz świadomości społeczeństwa lokalnego. To całość tworząca nasze dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe. W celu prowadzenia działań ochronnych dla parków krajobrazowych sporządzane są plany ochrony z uwzględnieniem: charakterystyki i oceny stanu przyrody, identyfikacji i oceny istniejących oraz potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, charakterystyki i oceny uwarunkowań społecznych i gospodarczych, analizy skuteczności dotychczasowych sposobów ochrony, charakterystyki i oceny stanu zagospodarowania przestrzennego, wyników audytu krajobrazowego. Do najważniejszych wskazań zawartych planach ochrony należą: przyjęcie podziału funkcjonalno-przestrzennego, wyodrębnienie stref funkcjonalnoprzestrzennych będących obszarami realizacji działań ochronnych oraz określenie sposobu ochrony, zagospodarowania i użytkowania w ramach każdej strefy funkcjonalno-przestrzennej. Podstawą wyodrębniania stref funkcjonalno-przestrzennych, dla których określa się zakres prac związanych z ochroną przyrody, jest ich spójność przestrzenno-przyrodnicza. Parki krajobrazowe, ze względu na zajmowaną powierzchnię (8,08% powierzchni kraju) oraz pełnioną rolę i funkcje, powinny stanowić ważny element systemu ochrony przyrody w Polsce. Są one wyodrębnioną organizacyjnie strukturą wykonującą zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu w warunkach prowadzenia działalności gospodarczej na ich terenie. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli regulacje prawne dotyczące funkcjonowania parków krajobrazowych są niespójne i nieprecyzyjne. Nie dają one podstaw do właściwej organizacji działalności parków krajobrazowych, utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają realizację podstawowego celu ich utworzenia, jakim jest zachowanie występujących na ich terenie wartości, zarówno przyrodniczych, jak i historycznych, kulturowych oraz krajobrazowych.

EN

The basic meaning for existing and protection of landscaped parks has the specific of their area. This is due not only to the physiognomy of the landscape and natural resources of animate and inanimate nature but also to the value of cultural resources, the existing state of development and the awareness of the local population. This all creates our natural and cultural heritage. To carry out protective measures for landscaped parks, protection plans are drawn up taking into account the characteristics and evaluation of the state of nature, identification and assessment of existing and potential internal and external threats, characteristics and evaluation of social and economic impact, analysis of the effectiveness of existing methods of protection, characterization and evaluation of the spatial development, the results of the landscape audit. The most important indications contained in the plans of protection include: the adoption of functional-spatial division, separation of functional-spatial zones which are areas of conservation implementation and determination of the way of protection within each functionalspatial zone. The basis for extracting functional and spatial zones, for which a range of work related to nature conservation is determined, is their spatial-nature consistency. Landscape parks, because of the space it occupies (8.09% of the country) and their official role and functions should be an important element of the system of nature protection in Poland. They are the only one organizational structure performing tasks in the field of nature and landscape protection in the conditions of doing business in their area. Fulfilling the role of centers of education in the broad sense should contribute to the preservation of the regions identity and distinctiveness. In the opinion of the Supreme Audit Office law regulations for the operation of parks are inconsistent and imprecise. They do not give any grounds for proper organization of landscaped parks activities, impede or completely prevent the realization of the basic purpose of their creation, which is to preserve existing in their area natural, historical, cultural and landscape values.

Słowa kluczowe

PL

ochrona przyrody; park krajobrazowy; plan ochrony; zarządzanie parkami krajobrazowymi

EN

protection of nature; landscape park; protection plan; management of landscape parks

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej w Rzeszowie, Oddział Południowo-Wschodni ; Polskie Towarzystwo Gleboznawcze Oddział w Rzeszowie
• Czasopismo: Polish Journal for Sustainable Development
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 21, cz. 1
• Strony: 57--68
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz.

Twórcy

autor

Raszka B.

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Gospodarki Przestrzennej

autor

Kasprzak K.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Turystyki Wiejskiej

Bibliografia

• 1. Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa zarządzanymi przez Mazurski Park Krajobrazowy, ze szczególnym uwzględnieniem nieruchomości otrzymanych z Agencji Nieruchomości Rolnych. Najwyższa Izba Kontroli. Warszawa 2013 (nr ewidencyjny: I/13/006/LOL).
• 2. Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania parków krajobrazowych. Najwyższa Izba Kontroli. Warszawa 2003 (nr ewidencyjny: 191/2002/P/02/079/KSR).
• 3. Kasprzak K. 1992. Utworzenie i problemy ochrony Sierakowskiego Parku Krajobrazowego. Lubuski Przegląd Przyrodniczy. Świebodzin. 3. 2-3. 3-12.
• 4. Kasprzak K. 1992. Ochrona krajobrazu w Wielkopolsce. Kronika Wielkopolski. Poznań. 2 (61). 60-75.
• 5. Kasprzak K. 1993. Parki krajobrazowe - ochrona zasobów przyrody. W: Krajobraz wielkoobszarowych majątków ziemskich w Wielkopolsce - od Turwi do Sobiejuch. Studia i Materiały. Krajobrazy. Warszawa. 6. 62-78.
• 6. Kasprzak K. 1995a. Plan ochrony a plan zagospodarowania przestrzennego parku krajobrazowego jako obszaru funkcjonalnego. Przegląd Przyrodniczy. Świebodzin. 6. 1. 3-26.
• 7. Kasprzak K. 1995b. Ochrona i zagrożenia Przemęckiego Parku Krajobrazowego. Przegląd Przyrodniczy. Świebodzin. 6. 2. 3-19.
• 8. Kasprzak K. 2002. Park krajobrazowy w rozwoju regionalnym - szanse i bariery w ochronie zasobów przyrodniczych. W: K. Zimniewicz (red.) Zarządzanie parkiem krajobrazowym w warunkach zrównoważonego rozwoju. Wyd. Akademii Ekonomicznej. Poznań. 115-125.
• 9. Kasprzak K. 2010. Park krajobrazowy - miejsce turystyki czy podróży edukacyjnej? W: M. Kazimierczak (red.) Współczesne podróże kulturowe. Wyd. Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego. seria: monografie. Poznań. 400. 142-151.
• 10. Kasprzak K. 2011. Parki krajobrazowe w planowaniu przestrzennym. W: K. Kasprzak, R. Kurczewski, A. Wartecki (red.) Turystyka zrównoważona na obszarach parków krajobrazowych. BOGUCKI Wydawnictwo Naukowe. Poznań. 65-75.
• 11. Kasprzak K. 2015a. Parki krajobrazowe w ochronie krajobrazu - rys historyczny. Przegląd Komunalny. Poznań. 12 (291). Zeszyty Komunalne 11 (122). 46-49.
• 12. Kasprzak K. 2015b. Park krajobrazowy jako forma ochrony przyrody. Przegląd Komunalny, Poznań. 12 (291). Zeszyty Komunalne 11 (122). 50-51.
• 13. Kasprzak K., Raszka B. 1999. Przestrzenne formy ochrony przyrody. Kronika Wielkopolski. Poznań. 3 (91). 5-21.
• 14. Kasprzak K., Raszka B. 1999. Nadrzędność planu ochrony parku krajobrazowego. Przegląd Przyrodniczy. Świebodzin. 10. 1/2. 71-98.
• 15. Kasprzak K., Raszka B. 2000. Problemy ochrony i gospodarki w Rogalińskim Parku Krajobrazowym. Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski. Poznań. 6 (8). 68-79.
• 16. Kasprzak K., Raszka B. 2001. A Strategy for the Protection of Living Natural Resources. Ekologia. Bratislava.20. suppl. 4. 271-288.
• 17. Kasprzak K., Raszka B. 2006. Ochrona przestrzeni Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka. Ekonomia i Środowisko. Białystok. 2 (30). 140-164.
• 18. Kasprzak K., Raszka B. 2010. Świadczenia środowiska przyrodniczego w planowaniu przestrzennym na obszarach chronionych. Ekonomia i Środowisko. Białystok. 1 (37). 124-133.
• 19. Kasprzak K., Skoczylas J. 1993. Rozwój ochrony przyrody nieożywionej i ożywionej. Historia i współczesność. Fundacja "Warta". Poznań. Noord Brabant.
• 20. Kasprzak K., Tobolski K. 1992. Projekt ochrony parków krajobrazowych na przykładzie Lednickiego i Sierakowskiego Parku Krajobrazowego w woj. poznańskim. Parki Narodowe. Izabelin. 4. 2-4.
• 21. Kistowski M. 2004. Wybrane aspekty zarządzania ochroną przyrody w parkach krajobrazowych. BOGUCKI Wydawnictwo Naukowe. Gdańsk-Poznań.
• 22. Lokalizacja inwestycji na obszarach objętych ochroną przyrody w województwie podlaskim. Najwyższa Izba Kontroli. Warszawa 2014 (LBI-4101-10-00/2013. nr ewidencyjny: 22/2014/P/13/136/LBI).
• 23. Pietrzak M. 1998. Syntezy krajobrazowe - założenia, problemy, zastosowania. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań.
• 24. Raszka B. 2002. Możliwości wprowadzenia ładu przestrzennego w Parku Krajobrazowym Puszcza Zielonka i Powidzkim Parku Krajobrazowym. W: K. Zimniewicz (red.) Zarządzanie parkiem krajobrazowym w warunkach zrównoważonego rozwoju. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej. Poznań. 181-190.
• 25. Raszka B. 2003a. Poznański Przełom Warty w planowaniu systemów ekologicznych. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań.
• 26. Raszka B. 2003b. Plan Ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka. cz. I.: Uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe. cz. II: Zagospodarowanie i ochrona. Zespół autorski: B. Raszka (Kierownik Zespołu - Projektant Generalny), M. Dudziński, R. Kajetańczyk, E. Kalbarczyk, K. Kasprzak. EKOGEOGRAF s.c. Biuro Projektowania i Doradztwa - Ochrona Środowiska i Zasobów Przyrody. Poznań.
• 27. Raszka B. 2005. Problemy ochrony przyrody w dolinie środkowej Warty. W: K. Kasprzak (red.) Gospodarowanie wodą w Wielkopolsce. Wydawnictwo ABRYS. Poznań. 47-53.
• 28. Raszka B. 2007. Kształtowanie przestrzennych systemów ekologicznych w obrębie obszaru metropolitalnego Poznania. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska. Warszawa. 16. 35. 16-25.
• 29. Raszka B. 2010. Identyfikacja konfliktów przestrzennych w Parku Krajobrazowym Puszcza Zielonka pod Poznaniem. Zesz. Nauk. PTIE i PTG Oddz. w Rzeszowie. 12. 101-106.
• 30. Raszka B., Hełdak M. 2012. Produkt turystyki kulturowej Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka pod Poznaniem. Zeszyty Naukowe Nr 701. Ekonomiczne Problemy Usług. nr 86. Uniwersytet Szczeciński. 173-185.
• 31. Raszka B., Kalbarczyk E. 2015. Protection of a landscape park’s area in the spatial extent of impact of the Poznan agglomeration, midwestern Poland, Ekologia-Bratislava. Vol. 34. No. 3. 268-280. DOI:10.1515/eko-2015-0026.
• 32. Raszka B., Kasprzak K. 2001. Plany ochrony parków krajobrazowych jako instrument realizacji działań ochronnych. Przegląd Komunalny. Poznań. 4 (115). 92-96.
• 33. Raszka B., Kasprzak K. 2009. Poznański Obszar Metropolitalny w systemie przyrodniczym regionu. W: T. Markowski, D. Drzazga (red.) System przyrodniczy w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych. Studia KPZK PAN. Warszawa. 123. 149-161.
• 34. Raszka B., Kasprzak K. 2013. Non-economic ecosystem services in landscape parks. Essay: Ecology and environmental protection -permeation. In: D. Malina (red.), Rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych. Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych Oddział Wielkopolski. Poznań. 31-36.
• 35. Raszka B., Kasprzak K. 2015. Planowanie działań ochronnych w parku krajobrazowym. Przegląd Komunalny. Poznań. 12 (291). Zeszyty Komunalne 11 (122). 52-54.
• 36. Raszka B., Błaszkowiak J., Kasprzak K. 2007. Szanse rozwoju agroturystyki w Rogalińskim Parku Krajobrazowym (przykład sołectwa Czmoniec i Trzykolne Młyny, gmina Kórnik). Zesz. Nauk. Uniwersytetu Szczecińskiego. 465. Ekonomiczne Problemy Turystyki. 8. Polityka regionalna zagospodarowania turystycznego. Szczecin. 259-264.
• 37. Raszka B., Hełdak M., Szykowna H. 2010. Obszary chronione jako miejsce turystyki aktywnej – konflikty i współdziałanie organizatorów i użytkowników terenów rekreacyjnych. Zesz. Nauk. 590. Ekonomiczne Problemy Usług. 52. Uniwersytet Szczeciński. 667-677.
• 38. Raszka B., Krajewski P., Kalbarczyk R., Kalbarczyk E., Kasprzak K. 2015. Parki krajobrazowe w Polsce. Piękno polskiej przyrody. Wyd. Dragon. Bielsko Biała.
• 39. Realizacja ustawowych zadań w parkach krajobrazowych. Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2012 (KSI-4101-01-00/2011. nr ewidencyjny: 120/2012/P11111/KSI).
• 40. Woźniak A., Raszka B. 2008. Gospodarstwa agroturystyczne w powiecie poznańskim. W: S. Bosiacki (red). Gospodarka turystyczna w XXI w. problemy i perspektywy rozwoju w skali regionalnej i lokalnej. Wyd. Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego, seria: monografie. Poznań. 386. 231-240.
• 41. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego. Dz. U. z 2016 r. poz. 23. tj.
• 42. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne. Dz. U. z 2015 r. poz. 469. tj. z późn. zm.
• 43. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz. U. z 2015 r. poz. 199. tj. z późn. zm.
• 44. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz. U. z 2015 r. poz. 1651. tj. z późn. zm.
• 45. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235. tj. z późn. zm.
• 46. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody. Dz. U. Nr 94. poz. 794.
• 47. Rozporządzenie Wojewody Wielkopolskiego z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie planu ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka. Dz. Urzęd. Woj. Wielkop. Nr 49. poz. 1527.
• 48. Rozporządzenie Nr 4/9 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 3 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Parku Krajobrazowego Promno. Dz. Urzęd. Woj. Wielkop. Nr 130. poz. 2138.
• 49. Uchwała Nr XXXV/393/13 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Dz. Urzęd. Woj. Lubuskiego. poz. 829.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).