Wpływ niżówek hydrogeologicznych i odwodnień górniczych na systemy wodonośne Pojezierza Gnieźnieńskiego

Przybyłek, J.; Nowak, B.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Wpływ niżówek hydrogeologicznych i odwodnień górniczych na systemy wodonośne Pojezierza Gnieźnieńskiego

Autorzy

Przybyłek J. , Nowak B.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

http://geojournals.pgi.gov.pl/bp/

Identyfikatory

Warianty tytułu

Impact of hydrogeological low flows and groundwater drainage by lignite open cast mine on aquifer systems of Gniezno Lakeland

Konferencja

Współczesne problemy hydrogeologii

Języki publikacji

Abstrakty

W artykule przedstawiono problem degradacji zasobów wodnych w obrębie wschodniej i środkowej części Pojezierza Gnieźnieńskiego, który to region stanowi miejsce eksploatacji węgla brunatnego. Podjęto próbę oceny wpływu na systemy wodonośne czynników naturalnych i antropogenicznych, zwłaszcza odwodnień górniczych. Analizę tą oparto na dostępnych danych meteorologicznych, hydrologicznych i hydrogeologicznych z ostatniego pięćdziesięciolecia. Korelując dane wodowskazowe i piezometryczne z parametrami meteorologicznymi oraz śledząc zmienność zalegania poziomów wodonośnych, stwierdzono, że za obniżenie poziomu wód na całym obszarze odpowiedzialne są przede wszystkim czynniki klimatyczne. Analiza wykazała, że wahania poziomów wodonośnych w obrębie wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego mieszczą się w normie dla tego obszaru, z wyjątkiem zbiorników położonych w ciągu Kanału Ostrowo–Gopło. Prześledzenie budowy geologicznej tego rejonu oraz wahań poziomów wodonośnych pozwoliło stwierdzić, że za obniżenie rzędnej zwierciadła jezior oraz wód podziemnych w tej okolicy są odpowiedzialne także odwodnienia górnicze, prowadzące do utworzenia się po wschodniej stronie ciągu jezior leja depresji, który znacząco wpłynął na ograniczenie możliwości zasilania podziemnego tych zbiorników.

The paper presents the problem of water resources degradation in the eastern and central parts of Gniezno Lakeland, the region of lignite exploitation zone. Impact of natural and anthropogenic factors, particularly water drainage by lignite open cast mine, on water bearing systems was studied. The analysis was based on available meteorological, hydrological and hydrogeological data from the past five decades. By correlating water gauge, piezometer data and meteorological parameters and by monitoring variability of depths of aquifers, it was discovered that the decrease of water levels within the entire area was caused primarily by climatic factors. The analysis showed that fluctuations of depths of aquifers in the eastern part of Gniezno Lakeland remain within standard parameters for this region with the exception of aquifers located in the system of the Ostrowo–Gopło Canal. The study of geological structure of this region and the response of the aquifers led to the conclusion that groundwater drainage by lignite open cast mine also contributed to the lowering of water table ordinate of lakes and groundwater reservoirs in this region. Water drainage by the lignite open cast mine created a depression cone located east of the lake system which had a considerable impact on limiting underground recharge potential of these reservoirs.

Słowa kluczowe

niżówki hydrogeologiczne odwodnienia górnicze systemy wodonośne Pojezierze Gnieźnieńskie

low groundwater flows mine dewaterings aquifer systems Gniezno Lakeland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2011

Tom

nr 445 Hydrogeologia z. 12/2

Strony

513--527

Opis fizyczny

Bibliogr. 41 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Przybyłek J.

Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geologii, ul. Maków Polnych 16, 60-614 Poznań

autor

Nowak B.

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Poznaniu, Centrum Limnologii, ul. Dąbrowskiego 174/176, 60-594 Poznań

Bibliografia

1. DĄBROWSKI S. i in., 2008 — Model warunków hydrogeologicznych w zasięgu leja depresji KWB Konin dla potrzeb ich modelowania programem Visual Modflow. Arch. Hydroconsult sp. z o.o, Poznań.
2. FARAT R. (red.), 2004 — Atlas klimatu województwa wielkopolskiego. IMGW, Poznań.
3. FISZER J., DĄBROWSKI S., DERKOWSKA-SITARZ M. i in., 2009 — Numeryczny model hydrogeologiczny dla KWB Konin w zasięgu oddziaływania systemu odwadniania wraz z bilansem wodnogospodarczym. Arch. Inst. Górn. PWroc., Wrocław.
4. FISZER J., DERKOWSKA-SITARZ M. i in., 2010 — Prognoza rozwoju leja depresji i dopływów do Kopalni Węgla Brunatnego Konin z uwzględnieniem projektowanych odkrywek Tomisławice i Ościsłowo. Biul. Państw. Inst. Geol., 442: 37-42.
5. GEZELLA I., 2006 — Warunki hydrogeologiczne w zlewni rynny jeziornej Powidz–Ostrowo wraz z analizą czynników wpływających na stany wód podziemnych i powierzchniowych. Praca magisterska. Inst. Geol. UAM, Poznań.
6. GEZELLA-NOWAK I., NOWAK B., w przygotowaniu O przyczynach głębokich niżówek wód Jeziora Powidzkiego.
7. GRAF R., 2003a — Mapa Hydrograficzna Polski w skali 1:50 000, Ark. Mogilno. GEOMAT, Poznań.
8. GRAF R., 2003b — Mapa hydrograficzna Polski w skali 1:50 000, Ark. Kleczew. GEOMAT, Poznań.
9. GUMIŃSKI R., 1948 — Próba wydzielenia dzielnic rolniczo–klimatycznych. Prz. Met. i Hydrol., 1, 1: 7-20.
10. GUTRY–KORYCKA M., BAJKIEWICZ–GRABOWSKA E., 1981 — Rola jezior w naturalnym drenażu podziemnym. Prz. Geof., 26 (34), 3: 171-179.
11. HERBICH P., 2008 — Ekspertyza hydrogeologiczna dotycząca zagrożeń jeziora Gopło i jego zlewni w związku z planowanym uruchomieniem odkrywki węgla brunatnego Tomisławice KWB Konin w Kleczewie. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
12. ILNICKI P., 1996 — Wpływ drenażu odkrywek węgla brunatnego na walory rekreacyjne Pojezierza Gnieźnieńskiego. Aura, 11: 10-12.
13. ILNICKI P., 2008 — Ratowanie jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Biul. Park Kraj. Wlkp., 14 (16): 48-65.
14. ILNICKI P., ORŁOWSKI W., 2006a — Ocena oddziaływania odwodnienia odkrywek w rejonie Kleczewa prowadzonych przez Kopalnię Węgla Brunatnego „Konin" S.A. w Kleczewie, na poziomy wody w jeziorach położonych przy wododziale rzeki Noteci i rzeki Warty. Pol. Tow. Ryb., Poznań.
15. ILNICKI P., ORŁOWSKI W., 2006b — Klęska ekologiczna w Powidzkim Parku Krajobrazowym. Aura, 10: 11-14.
16. JAŃCZAK J. (red.), 1996 — Atlas jezior Polski, t. I Jeziora Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
17. KACZOROWSKA Z., 1962 — Opady w Polsce w przekroju wieloletnim. Pr. Geogr. IG PAN, 33.
18. KANIECKI A., 1991 — Zmiany stosunków wodnych w rejonie Konina związane z działalnością kopalnictwa odkrywkowego. W: Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin–Turek (red. W. Stankowski): 137-151. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
19. KANIECKI A., BACZYŃSKA A., GOGOŁEK A., 2003 — Mapa Hydrograficzna Polski w skali 1:50 000, ark. Ślesin GEOMAT, Poznań.
20. KĘDZIORA A., 2008 — Bilans wodny krajobrazu konińskich kopalni odkrywkowych w zmieniających się warunkach klimatycznych. Rocz. Gleb., 59, 2: 104-118.
21. KONDRACKI J., 2009 — Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
22. KRYGOWSKI B., 1961 — Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, cz. I Geomorfologia. Pozn. Tow. Prz. Nauk. Wydz. Mat.–Przyr., Poznań.
23. MARSZELEWSKI W., RADOMSKI B., 2008 — Quantitative degradation of water resources of the lakes in the eastern part of the Gniezno Lakeland. W: Anthropogenic and natural transformations of lakes, 2 (red. E. Bajkiewicz-Grabowska, D. Borowiak): 119-122. PTLim., Gdańsk.
24. NOWAK B., PRZYBYŁEK J., 2008 —Groundwater level oscillation in the Poznańskie Lake District during the last three decades and its impact on lakes on the example of Góreckie Lake. W: Anthropogenic and natural transformations of lakes, 2 (red. E. Bajkiewicz–Grabowska, D. Borowiak): 135-137. PTLim., Gdańsk.
25. ORŁOWSKI W., ILNICKI P., 2007 — Problemy gospodarowania wodą w otoczeniu Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Gosp. Wod., 9: 383-386.
26. PACZYŃSKI B., JARZĄBEK H., ŁODZIŃSKI S., MITRĘGA J., 1971 — Wody podziemne synklinorium mogileńskiego. Wyd. Geol. Warszawa.
27. PASŁAWSKI Z., BŁASZCZYK B., 1970 — Charakterystyka hydrologiczna i bilans wodny jeziora Gopło. Prz. Geof.,15 (23), 3: 251-266.
28. PIETRZYK-SOKULSKA E., 2009 — Ostoje sieci NATURA 2000 jako element środowiskowych uwarunkowań eksploatacji kopalin. Górn. Odkr., 2-3: 16-26.
29. PRZYBYŁEK J, 2011— Warunki hydrogeologiczne i problemy odwadniania odkrywek węgla brunatnego we wschodniej Wielkopolsce. Rocz. Gleb., 62, 2: 341-356.
30. ROTNICKA J., 1991 — Zmiany w zakresie bilansu wód powierzchniowych i podziemnych w obszarach eksploatacji węgla brunatnego regionu Konina (odkrywki Pątnów, Jóźwin, Kazimierz). W: Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin–Turek (red. W. Stankowski): 153-163. Wyd. Nauk. UAM., Poznań.
31. RZĄSA S., OWCZARZAK W, MOCEK A, 1999 — Problemy odwodnieniowej degradacji gleb uprawnych w rejonach kopalnictwa odkrywkowego na Niżu Środkowopolskim. Wyd. Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego, Poznań.
32. SAWICKI J., 2000 — Zmiany naturalnej infiltracji opadów do warstw wodonośnych pod wpływem głębokiego, górniczego drenażu. Oficyna Wyd. PWroc., Wrocław.
33. STACHY J., FAL B., ORSZTYNOWICZ J., 1986a — Odpływ rzeczny. W: Atlas hydrologiczny Polski, t. 1 (red. J. Stachy): 55-66. Wyd. Geol., Warszawa.
34. STACHY J., FAL B., ORSZTYNOWICZ J., 1986b — Odpływ rzeczny. W: Atlas hydrologiczny Polski, t. 2, z. 2 Metoda opracowania i zestawienia liczbowe (red. J. Stachy): 229-521. Wyd. Geol., Warszawa.
35. STANKOWSKA A., STANKOWSKI W., 1995 — Litologia i stratygrafia kenozoiku okolic Konina. Prz. Geol., 43, 7: 559-564.
36. SYDOW S., MACHOWIAK W., 2003 — Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Witkowo. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
37. WACHOWIAK G., 1980 — Potwierdzenie niskiego odpływu średniego w okolicach jeziora Gopło. Gaz. Obs. IMGW,10: 13-16.
38. WACHOWIAK G., 2004 — Wpływ kopalni węgla brunatnego „Konin" na stosunki wodne w zlewni Strugi Biskupiej. Gaz. Obs. IMGW, 2: 11-14.
39. WACHOWIAK G., 2005 — Roczniki hydrologiczne i meteorologiczne rejonu odkrywek KWB Konin w Kleczewie S.A. –10 lat badań IMGW dla potrzeb Kopalni. Węgiel Brunatny, 2/51: 25-31.
40. WODZICZKO A.,1947 — Wielkopolska stepowieje. W: Stepowienie Wielkopolski (red. A. Wodziczko). Pozn. Tow. Prz. Nauk., Pr. Kom. Matem.-Przyr., Ser. B, 10, 4: 139-234.
41. WRZESIŃSKI D., 2003 — Mapa Hydrograficzna Polski w skali 1:50 000, Ark. Witkowo. GEOMAT, Poznań.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-9dfa1422-55b7-4b4e-850f-9af70f961e5f