The evolution of views of Franz Karl Heintz, the quarantine physician of the right-bank Ukraine, concerning the reasons of occurrence, course and treatment of the plague

• Autorzy: Gaidai Olga , Srogosz Tadeusz

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.23.026.18406

Warianty tytułu

PL

Ewolucja poglądów Franza Karla Heintza, lekarza kwarantann w prawobrzeżnej Ukrainie, na temat przyczyn występowania, przebiegu i leczenia dżumy

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In the years 1780-1781, Doctor Franz Karl Heintz hesitated about the diagnosis for a long time. Initially he thought he had encountered cases of ‘rotten diseases’. However, taking into account the experience of other European countries, he knew one had to be certain about the diagnosis given, especially when it concerned the most terrible infection. Only after some time he admitted was dealing with the plague. He was still optimistic though. He claimed that herbal medicaments were efficient in many cases. In 1786, already as the quarantine physician of the Right-Bank Ukraine, he sensibly assessed the potential of medicine regarding the plague. Although he based his project on the contemporary medicinal state of the art that went along with the 18th c. ideal of medical knowledge (he was a follower of Hippocrates, i.e. a supporter of humoral pathology), the most important components of the project were police-order in their character, which found a permanent place in the medical thought of that time.

PL

W latach 1780-1781 doktor Franz Karl Heintz długo wahał się w sprawie diagnozy. Początkowo myślał, że napotkał przypadku ‘zgniłej choroby’. Czerpiąc jednak z doświadczenia innych krajów europejskich, wiedział, że trzeba być uważnym podczas diagnozy, zwłaszcza gdy dotyczyła najstraszniejszej choroby. Dopiero po pewnym czasie przyznał, że ma do czynienia z dżumą. Mimo to był dobrej myśli. Twierdził, że w wielu przypadkach pomagają lekarstwa ziołowe. W 1786 r., już jako lekarz kwarantann prowincji ukraińskiej, uważnie oceniał możliwości medycyny wobec dżumy. Mimo oparł swój projekt na współczesnym stanie medycyny, który współgrał z XVIII-wiecznym ideałem wiedzy medycznej (Heintz był zwolennikiem Hipokratesa, tj. wspierał medycynę humoralną), najważniejsze elementy projekt miały charakter policyjny, który znalazł stałe miejsce w myśli medycznej tego okresu.

Słowa kluczowe

EN

evolution; views; plague; quarantine physician; right-bank Ukraine; Heintz Franz Karl

PL

ewolucja; poglądy; dżuma; lekarz kwarantann; prawobrzeżna Ukraina; Heintz Franz Karl

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 68, nr 3
• Strony: 39--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz.

Twórcy

autor

Gaidai Olga

• Faculty of History, University of Warsaw
• Faculty of History, Petro Mohyla Black Sea National University, Mykolaiv, Ukraine

• https://orcid.org/0000-0002-7181-9908

autor

Srogosz Tadeusz

• Faculty of History, Jan Dlugosz University in Częstochowa

• https://orcid.org/0000-0002-1964-8232

Bibliografia

• Archival sources
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Metryka Litewska, dz.VII, nr 34, 53, 154; Zbiór Popielów, nr 81.
• Biblioteka Narodowa w Warszawie [BNW], ms II.6843, F.K. Heintz de Palkenau, Descriptio morbi epidemici putridi in dictionibus Reipublicae Polonicae a decima septima die octobris anni 1780 usque ad septimam martii diem 1781 grassantis.
• Printed sources
• Lucas Ch., An Essay on Waters: In Three Parts, London 1756.
• Rolle A.J., Wybór pism, vol. 2, ed. by W. Zawadzki, Kraków 1966.
• Critical literature
• Bałaban M., Lekarze żydowscy w dawnej Rzeczypospolitej, [in:] Żydzi w Polsce Odrodzonej, vol. 1, ed. by I. Schiper, A. Tartakower, A. Hafftka, Warszawa 1933.
• Estreicher K., Bibliografia polska XIX stólecia, vol. 3, Kraków 1876.
• Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.
• Kośmiński S., Słownik lekarzów polskich, Warszawa 1888.
• Raj D, Pękacka-Falkowska K, Włodarczyk M., Węglorz J., The Real Theriac - Panacea, Poisonous Drug or Quackery?, “Journal of Ethnopharmacology” 2021, no 281, 114535, DOI 10.1016/j.jep.2021.114535.
• Siemion I.Z, Jana Wilhelma Möllera dwie podróże badawcze na kresach Rzeczypospolitej, “Analecta” 2000, no 2, p. 109-134.
• Srogosz T., Dżuma ujarzmiona? Walka z czarną śmiercią za Stanisława Augusta, Wrocław 1997.
• Srogosz T., Kłopoty z diagnozowaniem dżumy (na przykładzie epidemii w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego), [in:] Jednostka, rodzina i struktury społeczne w perspektywie historycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Cezaremu Kukli z okazji 45-lecia pracy naukowej, ed. by P. Łozowski, R. Powiat, Białystok 2022, p. 735-743.
• Srogosz T., Między wojną a modernizacją. Studia z dziejów kresów południowo-wschodnich Rzeczypospolitej w XVII-XVIII wieku, Częstochowa 2016.
• Sudetendeutsches Ortsnamenverzeichnis. Amtliches Gemeinde - und Ortsnamenverzeichnis der nach dem Münchener Abkommen vom 29.9.1938 (Grenzfestlegung vom 20.11.1938) zum Deutschen Reich gekommenen Sudetendeutschen Gebiete, Bad Godesberg 1963.
• Trojanowska A., Rośliny lecznicze stosowane w czasie morowego powietrza opisane w „Zielniku Szymona Syreniusza (1613), “Medycyna Nowożytna. Studia nad Kulturą Medyczną” 2022, vol. 28, no 1, p. 75-108, DOI 10.4467/12311960mn.22.002.16210.
• Websites
• Deutsche Digitale Bibliothek, www.deutsche-digitale-bibliothek.de/person/gnd/1028085559 [accessed 15.10.2022].
• Pękacka-Falkowska K., Dawne miary aptekarskie, www.wilanow-palac.pl/dawne_miary_aptekarskie.html [accessed 2.10.2022].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).