Po co badać – jak badać. Uwagi o metodyce współczesnych badań historyczno-architektonicznych i o ich stosowaniu przy adaptacji obiektów zabytkowych

• Autorzy: Kwaśniewski Artur

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc190101

Warianty tytułu

EN

Why research – how to research. Comments on the methodology of contemporary historical and architectural studies and on their application in the adaptation of historic buildings

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł poświęcony jest problematyce jakości prowadzonych w Polsce badań historyczno-architektonicznych służących poznawaniu i wartościowaniu budowli historycznych. Autor charakteryzuje dwa rodzaje prac: poznawcze – prowadzone w ramach działalności ośrodków akademickich i poddane rygorom pracy naukowej, oraz biznesowe – realizowane w ramach zleceń komercyjnych na potrzeby konserwacji i adaptacji zabytków, z rzadka weryfikowane przez środowisko naukowe. Wskazuje na brak precyzyjnych regulacji prawnych obligujących autorów prac do definiowania celów, zakresu i metod pracy, do właściwego sposobu prowadzenia studiów historycznych i dokumentowania prac terenowych, do obiektywizmu przy ustalaniu wniosków konserwatorskich. Postulując konieczność standaryzacji badań historyczno-architektonicznych, autor stawia za wzór instrukcje obowiązujące w Republice Czeskiej – usankcjonowane ministerialnymi certyfikatami i respektowane przez historyków architektury i konserwatorów podejmujących prace przedprojektowe. Rozwiązania czeskie oraz własne doświadczenia zawodowe posłużyły do sformułowania metodologicznych wymogów odnośnie do zawartości i układu treści raportu z badań. Postulowany standard obejmuje m.in. sposób dochodzenia do wniosków konserwatorskich na drodze metodycznej analizy wartości zabytkowych. W artykule autor wskazuje na kluczowe w badaniach historyczno-architektonicznych znaczenie pojęcia kontekst – tylko poprzez rozpoznanie historycznych kontekstów budowli (społecznego, funkcjonalnego, krajobrazowego) można objaśni genezę i sens jej przemian, postrzega obiekt budowlany w relacji z jego historycznym otoczeniem, zauważa ogół wartości zabytku.

EN

The article presents the issue of the quality of architectural history research in Poland. According to the author, two types of research can be distinguished. Cognitive reaserch work is conducted as part of the activities of academic centers and is usually evaluated by the scientific community, the business one is conducted as part of a commercial assignment related to conservation and adaptation and usually without any scientific verification. Postulating the need for standardization of architectural history research, the author formulates, as a model, the instructions that are valid in the Czech Republic and respected by architectural historians and conservators. He proposes his own standard of content and layout of the research report and methodical analysis of historic values. In the article, the author indicates the key meaning of the term contet. If historical contets are not understood (social, functional, landscape etc.), than it is not possible to understand the genesis and sense of the building and its real value.

Słowa kluczowe

PL

badania historyczno-architektoniczne; metodologia; ochrona zabytków

EN

architectural history research; methodology; heritage protection

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 1 (57)
• Strony: 3--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz.

Twórcy

autor

Kwaśniewski Artur

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

Bibliografia

• [1] Ustawa z dnia 23 lipca 2013 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2003, nr 162, poz. 1568, z późn. zm., http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20031621568 [accessed: 11.02.2019].
• [2] Światowe dziedzictwo, http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/konwencja/ [accessed: 12.02.2018].
• [3] Tajchman J., Standardy w zakresie projektowania, realizacji i nadzorów prac konserwatorskich dotyczących zabytków architektury i budownictwa, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Toruń–Warszawa 2015, http://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/J-TAJCHMAN_standardy-dokumentacji.pdf [accessed: 12.09.2016].
• [4] Kwaśniewski A., Zamki i dwory obronne polskich Łużyc Górnych od XIII do XVIII wieku w świetle źródeł historycznych i badań architektonicznych. Postulowany standard badań historyczno­konserwatorskich w badaniach konserwatorskich (historyczno­architektonicznych, historyczno­urbanistycznych, krajobrazowych) – na przykładzie studiów siedzib feudalnych Łużyc Górnych, raport z serii SPR Nr W1A/S-029/2016, Politechnika Wrocławska, Wrocław 2016, [mpis w CWiNT PWr].
• [5] Kwaśniewski A., Metodyka studiów i analiz środowiska antropogenicznego przy ustanawianiu obszarów ochrony dziedzictwa kulturowego – między polską praktyką a środkowoeuropejskimi standardami, raport z serii SPR nr W01/2017/S-029, Politechnika Wrocławska, Wrocław 2017, [mpis w CWiNT PWr].
• [6] Kwaśniewski A., Metodologiczne znaczenie kontekstu historycznego w badaniach architektury rezydencjonalnej. Doświadczenia z prac nad „Rezydencjami Śląska, Ziemi Kłodzkiej i Łużyc”, [w:] Svornik 4/2006. Sborník příspěvků ze 4. konference stavebněhistorického průzkumu uspořádané 31.5.–3.6.2005 v Poděbradech Poznávání a dokumentace historických staveb, UNICORNIS Praha 2006, 151–162.
• [7] [b.a.], Komercjalizacja wyników badań naukowych, „High-Tech” 2014, nr 53, 1–7, http://www.wctt.pl/site_media/upload/images/HT_2014_4_m.pdf [accessed: 12.03.2018].
• [8] Loba M., Andrzej Grzybowski. Polski historyzm współczesny, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, Rzeszów 2008.
• [9] Jakimowicz A., Wybrane aspekty pojmowania czasu w architekturze współczesnej – czas i przestrzeń jako matryca, „Czasopismo Techniczne. Architektura” 2011, R. 108, z. 4-A/2, 151–156.
• [10] Hofman M., Skrzypek E., Zarządzanie procesami w przedsiębiorstwie, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
• [11] Chorowska M., Lasota C., Kamienica mieszczańska w Świdnicy, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2013.
• [12] Eysymontt R., Kod genetyczny miasta. Średniowieczne miasta lokacyjne Dolnego Śląska na tle urbanistyki europejskiej, Via Nova, Wrocław 2009.
• [13] Korpała M., Konieczność opracowania niezbędnego zakresu badań konserwatorskich jako podstawy ich waloryzacji, [w:] B. Szmygin (red.), Wartościowanie zabytków architektury, PKN ICOMOS, Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa 2013, 120–124.
• [14] [b.a.], Standardy metodyczne i dokumentacyjne badań archeologicznych i opracowań ich wyników. Wytyczne opracowane przez KOBiDZ w konsultacji z Kolegium Doradczym ds. archeologii przy Dyrektorze KOBiDZ, „Kurier Konserwatorski” 2010, nr 6, 40–49, http://www.nid.pl/upload/iblock/3c1/3c1466427ed7a94902408ba51279661e.pdf [accessed: 12.09.2016].
• [15] Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 28 czerwca 2017 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków, Dz.U. 2017, poz. 1265, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001265/O/D20171265.pdf [accessed: 12.04.2018].
• [16] Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych, Dz.U. 2011, nr 165, poz. 987, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20111650987/O/D20110987.pdf [accessed: 12.04.2018].
• [17] Tajchman J., W sprawie konieczności ustanowienia standardów wykonywania projektów dotyczących prac planowanych w zabytkach architektury, „Ochrona zabytków” 2008, Nr 1, 79–106, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.da5c5234-4f12-3df4-b057-ea6e866b778d/c/Ochrona_Zabytkow_2008_1_p079-106.pdf [accessed: 12.09.2016].
• [18] Brykowska M., Metody pomiarów i badań zabytków architektury, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2003.
• [19] Arszyński M., Kilka uwag na temat przydatności źródeł pisanych dla procesu badań architektonicznych domów mieszczańskich w Toruniu, [w:] M. Arszyński, M. Prarat, U. Schaaf, B. Zimnowoda-Krajewska (red.), Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, Bernardinum, Toruń 2015, 215–225.
• [20] Chrzanowska A., Starzewska M., Ziomecka A., Pokora J., Zlat M., Oleśnica, Bierutów i okolice, „Katalog zabytków sztuki w Polsce”, t. 4, z. 1, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1983.
• [21] Sinapius J., Schlesischer Curiositäten, Erste Vorstellung, Darinnen die ansehnlichen Geschlechter Des Schlesischen Adels, Mit Erzehlung Des Ursprungs, der Wappen, Genealogien der qualifiertesten Cavaliere, der Stamm­Häuser und Güter beschrieben [...], in der Fleischerischen Druckerei, Leipzig 1720.
• [22] Macek P., Razím V. (red.), Zkoumání historických staveb. NPÚ, ÚOP středních Čech, Praha 2011.
• [23] Beránek J., Macek P., Pařízková-Čevonová J. et al., Metodika stavebněhistorického průzkumu, „Odborné a metodické publikace”, sv. 70, Národní památkový ústav, generální ředitelství, Praha 2015.
• [24] Blácha J., Jesenský V., Macek P., Razim V., Sommer J., Veselý J., Operativní průzkum a dokumentace historických staveb, „Odborné a metodické publikace”, sv. 31, Národní Památkový Ústav, Praha 2005.
• [25] Kwaśniewski A., Kwerenda archiwaliów i publikacji nt. zamku i areału zamkowego w Karłowicach, Wrocław 2014, [mpis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Opolu].
• [26] Kwaśniewski A., Zamek w Karłowicach: badania architektoniczne i badania stratygrafii tynków, Wrocław 2014, [mpis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Opolu].
• [27] Kwaśniewski A., Zamek Niesytno w Płoninie (pow. jaworski): Kwerenda oraz krytyczna analiza źródeł i opracowań. Wyniki wstępnych badań terenowych. Konkluzje nt. przemian własności i przekształceń areału zamkowego, Wrocław 2015, [mpis w Dolnośląskim Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków, Delegatura w Legnicy].
• [28] Kwaśniewski A., Zamek Świny (pow. jaworski): Kwerenda oraz krytyczna analiza źródeł i opracowań nt. historii i architektury rezydencji. Konkluzje badawcze nt. przekształceń zamku i areału zamkowego, Wrocław 2016, [mpis w Dolnośląskim Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków, Delegatura w Legnicy].
• [29] Kwaśniewski A., Polskie podejście do waloru autentyzmu zabytków architektury, [w:] E. Łużyniecka (red.), Dziedzictwo architektoniczne. Rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2017, 6–22.
• [30] Krawczyk J., Dialog z tradycją w konserwatorstwie – koncepcja zabytkoznawczej analizy wartościującej, „Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo” 2013, 44, 507–529.
• [31] Bogdanowski J., Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno­krajobrazowych (JARK­WAK) w studiach i projektowaniu (podstawowe wiadomości): pomoc dydaktyczna, Wydawnictwo PK, Kraków 1999.
• [32] Kwaśniewski A., Dworniczak Ł., Studia i analizy krajobrazu kulturowego w rejonie zamku Świny (pow. jaworski), Wrocław 2016, [mpis w Dolnośląskim Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków, Delegatura w Legnicy].

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).