Evolution of Early and Middle Pleistocene river valley systems in Polish-Ukraine-Belarus cross-border areas based on geological and malacological proxies

Lindner, L.; Szymanek, M.

doi:10.7306/gq.1426

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Evolution of Early and Middle Pleistocene river valley systems in Polish-Ukraine-Belarus cross-border areas based on geological and malacological proxies

Autorzy

Lindner L. , Szymanek M.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Lindner_L_Evolutin_Geol. Quart._Vol. 62_No 3_2018.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.7306/gq.1426

Warianty tytułu

Języki publikacji

Abstrakty

The geological setting of the Bug-Pripyat interfluve and the close proximity of the source of the Pripyat River to the well-developed Middle Bug River valley suggest that these rivers may have been connected in the past. Analysis of geological cross-sections around the Polish-Ukraine-Belarus cross-border areas together with study of associated Pleistocene palaeoflora shows that buried alluvial deposits of the proto-Bug and proto-Pripyat clearly represent the Preglacial (MIS 103-23), Podlasian/Turskian-Donian/Brest Interglacial (Cromerian I-II; MIS 21-17) and the Mazovian/Likhvinian/Alexandrian Interglacial (Holsteinian; MIS 11c). Their elevated position in mid-eastern Poland suggests the possibility of accumulation by proto-Bug waters flowing eastwards, which determined the formation and development of the lower-lying proto-Pripyat valley system in northwestern Ukraine at those times. The occurrence of the Ponto-Caspian species Lithoglyphus naticoides (C. Pfeiffer, 1828), Borysthenia naticina (Menke, 1845) and Corbicula fluminalis (O.F. Müller, 1774) in the mollusc assemblages of the Mazovian/Likhvinian/Alexandrian Interglacial implies that the main watershed between the Baltic Sea and the Black Sea drainage basins might have been situated in the northern part of the area studied. Presumably its main part was drained by the waters of the proto-Bug catchment connected with the proto-Pripyat and flowing farther to the east towards the Dnieper River entering the Black Sea.

Słowa kluczowe

Early Pleistocene Middle Pleistocene buried river valleys Bug-Pripyat interfluve Polish-Ukraine-Belarus cross-border areas molluscs

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Geological Quarterly

Rocznik

2018

Tom

Vol. 62, No. 3

Strony

620--630

Opis fizyczny

Bibliogr. 65 poz., mapa, rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Lindner L.

m.szymanek@uw.edu.pl

University of Warsaw, Faculty of Geology, Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

autor

Szymanek M.

University of Warsaw, Faculty of Geology, Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

Bibliografia

1. Albrycht, A., Skompski, S., Pidek, I.A., 1995. Significance of mollusk fauna from Ortel Królewski and Rossosz sites for the Quaternary stratigraphy of Podlasie (East Poland) (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 43: 321-330.
2. Alexandrowicz, S.W., Alexandrowicz, W.P., 2011. Analiza malakologiczna metody badań i interpretacji (in Polish). Rozprawy Wydziału Przyrodniczego PAU, 3: 5-302.
3. Bałuk, A., Dłużakowa, Z., Skompski, S., 1991. Sediments of the Mazovian Interglacial from Zwierzyniec in Kurpie region (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 39: 271-280.
4. Baraniecka, M.D., Makowska, A., Mojski, J.E., Nowak, J., Sarnacka, Z., Skompski, S., 1978. Stratigraphy of the Quaternary of Mazovian Lowland and its southern and western peripheries (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 306: 5-113.
5. Boag, D.A., 1986. Dispersal in pond snails: potential role of waterfowl. Canadian Journal of Zoology, 64: 904-909.
6. Boguckij, A., Wojtanowicz, J., Gaigalas, A., Zalesskij, I., Zubowicz, S., Łanczont, M., Lindner, L., Madeyska, T., Meleszyte, M., 2002. Novye dannye o stroyenii dolin lednikovogo vypakhivaniya i razmyva Volynskovo Polesiya. In: Geomorfologichni doslidzheniya v Ukraini: minule, suchasne, naybutne (ed. J.S. Krawczuk): 289-296. Ivan Franko National University of Lviv, Lviv.
7. Dmytruk, R., Yatsyshyn, A., 2005. Fauna of molluscums of a section Kalynivka and it paleogeographical interpretation. In: Glacjał i peryglacjał Polesia Wołyńskiego (ed. A. Boguckij etal.): 127-131. Centrum Wydawnicze Narodowego Uniwersytetu im. Iwana Franko, Lviv.
8. Dolecki, L., 1977. Quaternary deposits from the vicinities of Hrubieszów (in Polish with English summary). Kwartalnik Geologiczny, 21 (4): 803-818.
9. Gozhik, P., Lindner, L., Marks, L., 2012. Late Early and Early Middle Pleistocene limits of Scandinavian glaciations in Poland and Ukraine. Quaternary International, 271: 31-37.
10. Harasimiuk, M., Rzechowski, J., Szwajgier, W., 1989. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Dubienka (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
11. Jahn, A., 1956. Geomorphology and Quaternary history of Lublin Plateau (in Polish with English summary). Prace Geograficzne, 7: 5-453.
12. Janczyk-Kopikowa, Z., 1991. Palynostratigraphy of the Pleistocene in Poland and the problem of the age deposits from Besiekierz (Central Poland) (in Polish with English summary). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio B, 46: 111-128.
13. Jesionkiewicz, P., 1982. A new locality of Masovian Interglacial deposits at Krępa near Kock (in Polish with English summary). Kwartalnik Geologiczny, 26 (2): 423-430.
14. Karabanov, A.K., 1987. Grodno Highland (in Russian). Nauka i tekhnika, Minsk.
15. Karaszewski, W., 1972. On the older Interglacial in Radwanicze, Western Polesie (Belorussian SSR) (in Polish with English summary). Przegląd Geograficzny, 44: 757-762.
16. Karaszewski, W., Rühle, E., 1976 . Interglacial deposits in western part of Biała Podlaska and Chełm Voivodships and in adjoining part of Polesie (in Polish with English summary). Przegląd Geograficzny, 48: 263-274.
17. Kondracki, J., 1933. Die Terrassen des unteren Bug (in Polish with German summary). Przegląd Geograficzny, 13: 104-126.
18. Kondracki, J., 2002. Geografia regionalna Polski (in Polish). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
19. Krasnov, I.I., Duphorn, K., Voges, A., eds., 1975. Internationale Quartär-Karte von Europa, Scale 1:2 500 000, Blatt 11. Bucuresti, Hannover.
20. Lindner, L., 1988. Outline of Pleistocene stratigraphy at Biała Podlaska region (eastern Poland) and attempt of correlation with neighboring area of the Soviet Union (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 36: 637-647.
21. Lindner, L., 2009. O trzech przyczynach przypowierzchniowego występowania osadów interglacjału mazowieckiego na południowym Podlasiu i Polesiu Lubelskim (in Polish). In: Strefa marginalna lądolodu zlodowacenia Warty i pojezierza plejstoceńskie na południowym Podlasiu. XVI Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski, Zimna Woda k. Łukowa (eds. M. Żarski and S. Lisicki): 68-71. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
22. Lindner, L., 2016. Jeszcze o występowaniu lub niewystępowaniu gliny lodowcowej nad osadami interglacjału mazowieckiego (aleksandryjskiego, lichwińskiego) na pograniczu Polski, Białorusi i Ukrainy oraz o zasięgu zlodowacenia odry (prypeci, dniepru 2) (in Polish). In: Plejstocen południowej części pogranicza polsko-białoruskiego. XXIII Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski, Biała Podlaska-Brest (eds. J. Rychel and Ł. Zbucki): 47-49. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
23. Lindner, L., Astapova, S.D., 2000. The age and geological setting of Pleistocene glacigenic beds around the border between Poland and Belarus. Geological Quarterly, 44 (2): 187-198.
24. Lindner, L., Yelovicheva, Y.K., 1998. First tentative correlation scheme of glacial and interglacial units in the Pleistocene of Poland and Belarus. Quaternary Studies, 15: 27-35.
25. Lindner, L., Dąbrowski, S., Lamparski, Z., 1982. River valleys of the Mazovian Interglacial in eastern Central Europe. Acta Geologica Polonica, 32: 179-190.
26. Lindner, L., Maruszczak, H., Wojtanowicz, J., 1985. Extents and chronology of early stadial advances of the Mid-Polish (Saalian) ice sheet between the Upper Warta and Bug Rivers (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 33: 57-63.
27. Lindner, L., Krupiński, K.M., Marciniak, B., Nitychoruk, J., Skompski, S., 1991a. Pleistocene lake sediments of the site Hrud I near Biała Podlaska. Geological Quarterly, 35 (3): 337-362.
28. Lindner, L., Maruszczak, H., Palienko, V.P., Wojtanowicz, J., 1991b. Extents and chronology of stadial advances of the Saalian I Ice Sheet between the Odra and Dnieper Rivers. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio B, 46: 139-153.
29. Lindner, L., Wojtanowicz, J., Bogutsky, A.B., 1998 . Main stratigraphical units of the Pleistocene in southeastern Poland and the northwestern Ukraine and their correlation in Western and Mid-eastern Europe. Geological Quarterly, 42 (1): 73-86.
30. Lindner, L., Bogucki, A., Jełowiczewa, J., Marciniak, B., Wojtanowicz, J., 2004. Problem braku przykrycia morenowego większości stanowisk interglacjału mazowieckiego (aleksandryjskiego, lichwińskiego) w przygranicznych obszarach Polski, Białorusi i Ukrainy (in Polish). In: Zlodowacenia i interglacjały wschodniej Polski; Problemy plejstocenu Wysoczyzny Białostockiej. XI Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski, Supraśl (ed. A. Ber et al.): 54-55. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
31. Lindner, L., Bogucki, A., Chlebowski, R., Gożik, P., Jełowiczewa, J., Wojtanowicz, J., Zalesski, I., 2007. Quaternary stratigraphy in the Volhynian Polesie (NW Ukraine) (in Polish with English summary). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio B, 62: 7-41.
32. Lindner, L., Marks, L., Nita, M., 2013. Climatostratigraphy of interglacials in Poland: Middle and Upper Pleistocene lower boundaries from a Polish perspective. Quaternary International, 292: 113-123.
33. Mander, E., 1973. Anthropogene Sediments and Byelorussian Relief Evolution (in Russian). Nauka i tekhnika, Minsk.
34. Marks, L., 2005. Pleistocene river systems in the southern peribaltic area as indication of interglacial sea level changes in the Baltic Basin. Quaternary International, 130: 43-48.
35. Marks, L., Karabanov, A.K., eds., 2016. Geological map of southern part of Polish-Belarusian cross-border-area, Biała Podlaska and Brest region. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
36. Marks, L., Pavlovskaya, I.E., 2003. The Holsteinian Interglacial river network of mid-eastern Poland and western Belarus. Boreas, 32: 337-346.
37. Marks, L., Dzierżek, J., Janiszewski, R., Kaczorowski, J., Lindner, L., Majecka, A., Makos, M., Szymanek, M., Tołoczko-Pasek, A., Woronko, B., 2016a. Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland. Acta Geologica Polonica, 66: 403-427.
38. Marks, L., Karabanov, A., Nitychoruk, J., Bahdasarau, M., Krzywicki, T., Majecka, A., Pochocka-Szwarc, K., Rychel, J., Woronko, B., Zbucki, Ł., Hradunova, A., Hrychanik, M., Mamchyk, S., Rylova, T., Nowacki, Ł., Pielach, M., 2016b. Revised limit of the Saalian ice sheet in central Europe. Quaternary International (2016), http://dx.doi.org/10.1016/j. quaint. 2016.07.043.
39. Mojski, J.E., 1956. Loess and other geological deposits in the vicinity of Hrubieszów (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 100: 463-503.
40. Mojski, J.E., 1965. Loess stratigraphy in the drainage basin of the Lower Huczwa river in the Lublin Upland (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 187: 145-216.
41. Mojski, J.E., Trembaczowski, J., 1975. Cainozoic sediments of Polesie Lubelskie (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 290: 97-139.
42. Nitychoruk, J., Dzierżek, J., Stańczuk, D., 2006. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Janów Podlaski (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
43. Nitychoruk, J., Dzierżek, J., Stańczuk, D., 2007. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski w skal i 1:50 000, arkusz Terespol (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
44. Pavlovskaya, I.E., 1998. The main tendencies of the river system evolution in Belarus in the middle and late Pleistocene. Lithosphere, 8: 56-62.
45. Prószyński, M., 1952. Notes sur la géologie du bassin de la riviére de Bug (in Polish with French summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 65: 313-364.
46. Prószyński, M., Karaszewski, W., 1952. Note on Interglacial profile at Syrniki on the Wieprz district Lubartów (preliminary note) (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 66: 583-588.
47. Reynolds, C., Miranda, N.A.F., Cumming, G.S., 2015. The role of waterbirds in the dispersal of aquatic alien and invasive species. Diversity and Distributions, 21: 744-754.
48. Sanko, A., 1999. Fauna molluskov glaciopleystotsena i golotsena Belarusi. Natsionalnaya Akademia Nauk Belarusi, Minsk.
49. Sanko, A., Gaigalas, A., Yelovicheva, Y., 2011. Paleoclimatic and stratigraphic significance of Belgrandia marginata (Michaud) in Late Quaternary malacofauna of Belarus and Lithuania. Quaternary International, 241: 68-78.
50. Skompski, S., 1989. Mollusc and ostracod fauna of selected sites of the Mazovian Interglacial in Poland. Kwartalnik Geologiczny 33 (3/4): 495-524.
51. Skompski, S., 1996. Standard assemblages of malacofauna in different Quaternary stratigraphic units. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 151: 1-47.
52. Straszewska, K., 1968. Pleistocene stratigraphy and palaeogeomorfology in the Lower Bug Region, Central Poland (in Polish with English summary). Studia Geologica Polonica, 23: 1-149.
53. Szołkoplyas, V.N., Christoforowa, T.F., Palienko, V.P., Morozow, G.V., Maruszczak, H., Lindner, L., Wojtanowicz, J., Butrym, J., Boguckij, A.B., 1985. Khronologiya obrazovaniy lessovoy i lednikovoy formatsii zapadnoy chasti USSR i sopredelnyhh territorii (in Russian). Institut Geologicheskikh Nauk, Akademiya Nauk Ukrainskoy SSR. Preprint 85-18, Kyiv.
54. Szwajgier, W., 1998 . Plejstoceńska ewolucja doliny Bugu w obniżeniu Dubienki (in Polish). In: Główne kierunki badań geomorfologicznych w Polsce, Stan aktualny i perspektywy, IV Zjazd Geomorfologów Polskich, III Przewodnik wycieczkowy (ed . R. Dobrowolski): 53-58 . Wydawnictwo Uniwersytetu Marie Curie-Skłodowskiej, Lublin.
55. Szymanek, M., 2011. Climate oscillations of the Holsteinian (Mazovian) Interglacial recorded in shell morphometry of Viviparus diluvianus (Kunth, 1865) from eastern Poland. Quaternary International, 241: 143-159.
56. Szymanek, M., 2012. Malacofauna of the Holsteinian lake deposits at Hrud II (eastern Poland) and its ecological significance. Geological Quarterly, 56 (1): 117-126.
57. Szymanek, M., 2013. Palaeoecology of the Holsteinian lake in vicinity of Wilczyn (Eastern Poland) based on molluscan studies. Geological Quarterly, 57 (4): 637-648.
58. Szymanek, M., 2014. Environmental changes of the Mazovian (Holsteinian/~MIS 11) palaeolake near Szymanowo (Eastern Poland) in the light of malacological analysis. Acta Geologica Polonica, 64: 249-260.
59. Terpiłowski, S., Dobrowolski, R., 2004. Role of valley morphology in the development of accumulation moraines of the Bug lobe during the Warta Glaciation in Mielnik environs (Drohiczyn High Plain) (in Polish with English summary). In: Warta Glaciation in Poland (eds. M. Harasimiuk and S. Terpiłowski): 153-161. Wydawnictwo Uniwersytetu Marie Curie-Skłodowskiej, Lublin.
60. Terpiłowski, S., Zieliński, T., Kusiak, J., Pidek, I.A., Czubla, P., Hrynowiecka, A., Godlewska, A., Zieliński, P., Małek, M., 2014 . How to resolve Pleistocene stratigraphic problems by different methods? A case study from eastern Poland. Geological Quarterly, 58 (2): 235-250.
61. Wojtanowicz, J., 1993. Lithology and stratigraphy of the Pleistocene sediments in the Bug Rivers Valley near Uhrusk. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio B, 48: 297-309.
62. Wojtanowicz, J., 1995. Profiles at Brus and Ruda (Lublin Polesie) and their significance for stratigraphy of the Mesopleistocene in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 43: 57-64.
63. Zaleski, I., Gozhik, P., 2005. The principal features of the pre-Pleistocenian section of the Volyn Polissya. In: Glacjał i peryglacjał Polesia Wołyńskiego (ed. A. Boguckij et al.): 46-53. Centrum Wydawnicze Narodowego Uniwersytetu im. Iwana Franko, Lviv.
64. Zalesski, I.I., Mielniczuk, I.V., 1975. Pro paleogeografichni umovi formirovaniya Antropogenovykh vidkladiv Pripyat-Turskovo mezirichezya (in Russian). Fizichna geografia ta geomorfologija, Mizvidomchiy Naukoyyi Zbirnik, 14: 80-86.
65. Zieliński, T., Terpiłowski, S., Zieliński, P., Pidek, I.A., Godlewska, A., Czubla, P., 2016. What was an interglacial river like? Sedimentological investigation of Holsteinian fluvial deposits in eastern Poland. Geological Quarterly, 60 (1): 149-166.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-9d785fa3-80d9-49e1-ad37-db7fcf692a48