Niepełnosprawność jako konsekwencja wypadku drogowego - psychologiczne wsparcie osób z dysfunkcjami

• Autorzy: Ucińska M. , Odachowska E.

Warianty tytułu

EN

Disability as a consequence of the road accident - psychological support for people with dysfunctions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wypadki drogowe uznaje się w wielu krajach, w tym również w Polsce za jeden z największych problemów zdrowia publicznego. Świadczy o tym liczba ofiar ruchu drogowego oraz wtórne konsekwencje fizyczne, psychiczne, społeczne i materialne przez nie ponoszone. Wiele osób na skutek uczestnictwa w wypadku drogowym traci sprawność. Z psychologicznego punktu widzenia niepełnosprawność będąca skutkiem wydarzenia traumatycznego (np. wypadku drogowego) w porównaniu z niepełnosprawnością od urodzenia bądź nabytą w innej sytuacji, jest najtrudniejsza do zaakceptowania przez jednostkę. Osoba doświadczająca niepełnosprawności nagle i dla niej niespodziewanie zmuszona jest nauczyć się funkcjonować w nowej rzeczywistości. Powrót do równowagi psychicznej jest zazwyczaj długim i trudnym procesem, wymagającym wsparcia ze strony nie tylko najbliższego otoczenia, ale często również psychologa. W niniejszym artykule omówiony zostanie aspekt niepełnosprawności jako skutku uczestnictwa w wypadku drogowym oraz konsekwencje zdrowotne, psychiczne i społeczne tego zdarzenia w odniesieniu do niepełnosprawności. Ponadto omówione zostaną metody terapeutyczne stosowane u ofiar wypadków drogowych, ze szczególnym uwzględnieniem osób, które w ich wyniku straciły sprawność.

EN

Road accidents are recognized in many countries, including Poland, as one of the biggest public health problems. This is evidenced by the number of victims of road traffic and the secondary physical, psychological, social and material consequences incurred by them. Many people lose physical abilities as a result of participation in a road accident. From a psychological point of view, disability resulting from traumatic event (e.g. traffic accident) compared with disabilities from birth or acquired in any other situation, is the most difficult to accept by the person. The person experiencing disability suddenly is unexpectedly forced to learn how to function in the new reality. The return to the psychological balance is usually a long and difficult process, requiring the support of not only the immediate surroundings, but often also a psychologist. This article will discuss the aspect of disability as the effect of participation in a road accident and health, mental and social consequences of this event in relation to disability. It also explains the therapeutic methods used in the case of the road accident victims, with a particular focus on people who have lost physical abilities as a result of them.

Słowa kluczowe

PL

wypadek; niepełnosprawność; terapia; akceptacja

EN

accident; disability; therapy; acceptance

• Wydawca: Wydawnictwo ITS
• Czasopismo: Transport Samochodowy
• Rocznik: 2016
• Tom: z. 3
• Strony: 53--70
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., rys.

Twórcy

autor

Ucińska M.

• Instytut Transportu Samochodowego

autor

Odachowska E.

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej

Bibliografia

• [1] American Psychiatric Association (APA). (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: Autor.
• [2] American Psychiatric Association (APA). (2008). Kryteria diagnostyczne według DSM-IVTR. Wrocław: Elsevier Urban & Partners.
• [3] Bartkowski J. (2014). Położenie społeczno-ekonomiczne i jakość życia osób niepełnosprawnych w Polsce [w: Gąciarz B., Rudnicki S. (red.) (2014). Polscy Niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej. Kraków: Wyd. AGH.
• [4] Berle J.O., Haver B., Karteru S.W. (1994). Group reactions in a hospital crisis intervention program. Group Analysis, 27, 159-171.
• [5] Blanchard E.B. i Hickling E.J. (2004). After the crash: Psychological assessment and treatment of survivors of motor vehicle accidents. Washington: American Psychological Ass.
• [6] Borys B. (2004). Sytuacje ekstremalne i ich wpływ na stan psychiczny człowieka. Psychiatria. Tom1, nr 2.
• [7] Brewin C.R., Dalgleish T., Joseph S. (1996). A dual-representation theory of Post-Traumatic Stress Disorder. Psychological Review, 106, 670-686.
• [8] Brookes N., Campsie L., Symington C., Beattie C., McKinlay W. (1996). The five year outcome of severe blunt head injury: A relative’s view. Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry, 49, 764-770.
• [9] Bryant R.A. I Harvey A.G. (1996). Initial posttraumatic stress responses following motor vehicle accidents. Journal of Traumatic Stress, 9(2), 223-234.
• [10] Brzezińska A.I., Kaczan R. (2008). Wychowanie do samodzielności: kluczowy czynnik sukcesu zawodowego osób z ograniczeniem sprawności. Warszawa: Wyd. SWPS Academica.
• [11] Castelnuovo-Tedesco P., (1985). Psychological consequences of physical defects and trauma [w:] Kruger D.W. (red.), Emotional rehabilitation of physical trauma anddisability. New York: Pergamon Press.
• [12] Cebella A. Łucka I. (2007). Zespół stresu pourazowego - rozumienie i leczenie. Psychiatria tom4, nr 3, 128-137, Wyd.: Via Medica
• [13] Cendrowski W. (1993). Stwardnienie rozsiane. Wyd. II uzup.. Warszawa: Wyd. PZWL.
• [14] Ehlers A., Clark D. M. (2000). A cognitive model of posttraumatic stress disorder. Behaviour Research and Therapy, 38, 319-345.
• [15] English R.W. (1977). Correlates of sigma toward physical disabled person [w:] Marinelli R.P., Dello A.E. Orto (red.) The psychological and social impact of physical disability. Springer: New York.
• [16] Foa E.B., Keane T.M., Friedman M.J. (2000). Effective treatments for PTSD. Practice Guidelines from the International Society for Traumatic Stress Studies. New York: Guilford.
• [17] Foa, E., Cashman, L., Jaycox, L., Perry, K. (1997). The validation of a self-report measure of PTSD: The Posttraumatic Diagnostic Scale. Psychological Assessment, 9(4), s. 445-451.
• [18] Gąciarz B. (2014). Model społeczny niepełnosprawności jako podstawa zmian w polityce społecznej [w:] Gąciarz B., Rudnicki S. (2014). Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej. Kraków: Wydawnictwa AGH.
• [19] Hoff, L. A. (1995). People in crisis: Understanding and helping. San Francisco: Jossey- Bass.
• [20] Kendall E., Terry D., (1996). Psychosocial adjustment following closed head injury: A model for predicting outcome. Neuropsychological Rehabilitation, 6, 101-132.
• [21] Kirenko J., (2002). Wsparcie społeczne osób z niepełnosprawnością. Ryki:Wyd. Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania.
• [22] Kiwerski J. (red) (2005). Rehabilitacja medyczna. Warszawa: Wyd. PZWL.
• [23] Kokoszka A., Popiel A., Sitarz M. (2000). Terapia poznawczo - behawioralna w polskiej psychoterapii: analiza piśmiennictwa. Psychoterapia, 2, 53-61.
• [24] Kowalik S. (2007). Psychologia rehabilitacji. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• [25] Krasuski M. (2010). Wytyczne Krajowego Konsultanta w Dziedzinie Rehabilitacji Medycznej. Rehabilitacja Medyczna 14(1):51-4.
• [26] Kruger D.W. (1984). Psychological rehabilitation of physical trauma and disability [w:] Kruger D.W. (red.) Rehabilitation psychology. Rockville: An Aspen Publication.
• [27] Kubler-Ross E. (1998). Rozmowy o śmierci i umieraniu. Poznań: Media Rodzina
• [28] Kwolek A. (red) (2013). Rehabilitacja medyczna. Wrocław: Elsevier Urban&Partner.
• [29] Landsman I.S., Baum C.G., Arnkoff D.B., Craig M.J., Lynch I., Copes W.S., Chamption, H.R. (1990). The psychosocial consequences of traumatic injury. Journal of Behavioral Medicine, 13, 561-581.
• [30] Lang, P. J. (1979). A bio-informational theory of emotional imagery. Psychophysiology. 16, 495-512.
• [31] Larkowa H. (1970). Postawy otoczenia wobec inwalidów. Warszawa: PZWL.
• [32] Łuszczyński C., (1982). Rola doradcy zawodu w rehabilitacji inwalidów, Warszawa: Wyd. Spółdzielcze.
• [33] Majewski T. (1995). Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych. Warszawa: Wyd. Centrum Badawczo-Rozwojowe Rehabilitacji Osób Niepełno-sprawnych.
• [34] Mayou R.A., (1992). Psychiatric aspects of Road traffic accidents. International Review of Psychiatry, 4, 45-54.
• [35] Medetsky H.A., Parners L. (1993). The psychological examination In motor vehicle accidents. American Journal of Forensic Psychology, 11, 47-60.
• [36] Michalos (1986) za Kowalik, S., Janecka, Z., (1998). Użyteczność koncepcji jakości życia dla procesu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. [w:] Kowalik S., Zabor Z. (red.). Rozwiązywanie problemów życiowych mieszkańców domów opieki społecznej. Jarogniewice: Wyd. Stowarzyszenie Przyjaciół i Sympatyków DPS, 9-31.
• [37] Ottenweller J. E., Natelson B. H., Pitman D. L., & Drastal S. D. (1989). Adrenocortical and behavioral responses to repeated stressors: Toward an animal model of chronic stress and stress-related mental illness. Biological Psychiatry, 26, 829-841.
• [38] Rose V., (1995). The vocational rehabilitation needs of motor vehicle accident victims. In Proceedings of the 3rd National Rehabilitation Conference. Brisbane, Australia: Commonwealth Rehabilitation Service, s.181-187.
• [39] Rosenbaum, A., Hoge, S.K., (1989). Head injury and marital aggression. American Journal of Psychiatry, 146, 1048-1051.
• [40] Salmon P. (2002). Psychologia w medycynie. Gdańsk: Gdańskie Wyd. Psychologiczne.
• [41] Sijko K. (2008). Zmiany w relacjach z ludźmi [w:] Łukowski W. (red) osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy - portret środowiska. Warszawa: Wyd. Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, 190-197.
• [42] Stambrook M., Moore A.D., Peters L.C., Zubek E.E., McBeath S., Frirsen I.C., (1991). Head injury and spinal cord injury: Differential effects on psychosocial functioning. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 13, 521-530.
• [43] Strelau J., Zawadzki B., Kaczmarek M. (2009). Konsekwencje Psychiczne Traumy. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
• [44] Weiss M. (1965). Podstawowe zagadnienie rehabilitacji schorzeń narządu ruchu. Warszawa: Wyd. AWF.
• [45] Wolski P. (2010). Utrata sprawności. Radzenie sobie z nabytą niepełnosprawnością a aktywizacja zawodowa. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
• [46] World Health Organization, The World Bank. (2011). World Report of Disability. WHO Library Cataloguing-in-Publication.
• [47] World Health Orgnization, The Worls Bank. (1992). Quality of Life Special Raport. WHO Library Cataloguing-in-Publication.
• [48] Wypadki drogowe w Polsce w 2015 roku. (2016). Warszawa: Komenda Główna Policji.
• [49] Zdankiewicz-Ścigała, E. Przybylska, M. (2002). Trauma. Proces, diagnoza. Mechanizmy psychoneurofizjologiczne. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.