Litostratygrafia, palinofacje i środowiska sedymentacji utworów triasu w północnej części niecki Nidy

• Autorzy: Fijałkowska-Mader A. , Kuleta M. , Zbroja S.

Warianty tytułu

EN

Lithostratigraphy, palynofacies and depositional environments of the Triassic deposits in the northern part of the Nida Basin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono najnowszą propozycję podziału litostratygraficznego utworów triasu północnej części niecki Nidy nawiązującego do jednostek wyróżnianych na Niżu Polskim oraz w północno-zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Podano charakterystykę petrograficzną skał tworzących zaproponowane wydzielenia. Zamieszczono także wyniki analizy palinofacjalnej utworów triasu. Opisano siedem typów palinofacji odpowiadających różnym środowiskom sedymentacji: rzecznym, jeziornym, playi, sebhy, otwartego morza i laguny. Palinofacje charakterystyczne dla środowiska rzecznego występują w utworach pstrego piaskowca środkowego, piaskowca trzcinowego (formacja stuttgarcka) oraz kajpru górnego, dla środowiska jeziornego – w utworach kajpru dolnego i piaskowca trzcinowego, dla środowiska playi – w dolnych warstwach gipsowych, dla środowiska sebhy – w recie oraz w dolnych i górnych warstwach gipsowych, dla środowiska otwartego morza – w wapieniu muszlowym i dolomicie granicznym, a dla środowiska laguny – w recie, wapieniu muszlowym górnym i dolomicie granicznym. Na podstawie wyników analizy litofacjalnej i palinofacjalnej zrekonstruowano środowisko sedymentacji utworów triasu z północnej części niecki Nidy.

EN

The latest lithostratigraphical scheme of Triassic deposits from the northern part of the Nida Basin (southern Poland) is presented. It refers to the units distinguished in the Polish Lowlands and NW margin of the Holy Cross Mountains. Petrographic characteristics of the proposed lithostratigraphic units, and the results of palynofacies analysis are given. The identified seven palynofacies types represent a variety of depositional environments: fluvial, lacustrine, playa, sebkha, open marine and lagoonal. Palynofacies characteristic for fluvial environments were identified in the Middle Buntsandstein, Schilfsandstein (Stuttgart Formation) and Upper Keuper deposits, lacustrine environment – within the Lower Keuper and Schilfsandstein, playa environment – in the Lower Gipskeuper, sebkha environment – in the Röt as well as Lower and Upper Gipskeuper, open marine environment – within the Muschelkalk and Grenzdolomit and lagoonal environment – in the Röt, Upper Muschelkalk and Grenzdolomit. Depositional environments of the Triassic deposits have been presentedreconstructed based on the lithofacies and palynofacies analyses.

Słowa kluczowe

PL

litostratygrafia; palinofacja; środowisko sedymentacji; trias; niecka Nidy

EN

lithostratigraphy; palynofacies; depositional environment; Triassic; Nida Basin

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 462
• Strony: 83--123
• Opis fizyczny: Bibliogr. 50 poz., 8 tabl., rys., wykr., tab.

Twórcy

autor

Fijałkowska-Mader A.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Kuleta M.

• Emerytowany pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział Świętokrzyski w Kielcach; adres prywatny: ul. Chopina 13 m. 33, 25-344 Kielce

autor

Zbroja S.

• Emerytowany pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział Świętokrzyski w Kielcach; adres prywatny: Chrusty 62, 26-050 Zagnańsk

Bibliografia

• [1] ALLEN J.R.L., 1964 — Studies in fluviatile sedimentation: six cyclothems from the lower Old Red Sandstone, Anglo-Welsh Basin. Sedimentology, 3: 163–198.
• [2] BATTEN D.J., 1996 — Palynofacies and palaeoenvironmental interpretations. W: Palynology: principles and applications (red. J. Jansonius, D.C. McGregor). Amer. Assoc. Strat. Palynol. Found., 3: 1011–1064.
• [3] BECKER A., KULETA M., NARKIEWICZ K., PIEŃKOWSKI G., SZULC J., 2008 — Trias. W: Tabela stratygraficzna Polski. Polska pozakarpacka (red. R. Wagner). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [4] van BERGEN P.F., KERP J.H.F.,1990 — Palynofacies and sedimentary environment of a Triassic section in southern Germany. Meded. Rijks Geol. Dienst, 45: 24–31.
• [5] BRUGESS J.D., 1987 — Provenance, preservation and transport of the detrital “coffee grounds” of the Mississippi Delta. Intern. J. Coal Geology, 7: 135–145.
• [6] BUSTIN R.M., 1988 — Sedimentology and characteristics of dispersed organic matter in Tertiary Niger Delta: origin of source rocks in a deltaic environment. AAPG Bull., 72: 277–298.
• [7] DADLEZ R., 1997 — Ogólne rysy tektoniczne bruzdy środkowopolskiej. W: Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce (red. S. Marek, M. Pajchlowa). Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 410–414.
• [8] DADLEZ R., KOPIK J., 1963 — Problem retyku w zachodniej Polsce na tle profilu w Książu Wielkopolskim. Kwart. Geol., 7, 1:131–155.
• [9] DADLEZ R., IWANOW A., LESZCZYŃSKI K., MAREK S., 1998a — Mapa tektoniczna kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na Niżu Polskim w skali 1:500 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa
• [10] DADLEZ R., MAREK S., POKORSKI J., 1998b — Atlas paleogeograficzny epikontynentalnego permu i mezozoiku w Polsce 1:2 500 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [11] DADLEZ R., NARKIEWICZ M., POKORSKI J., WAGNER R., 1998c — Historia subsydencji a uwarunkowania tektoniczne rozwoju bruzdy środkowopolskiej w późnym permie i mezozoiku. W: Analiza basenów sedymentacyjnych Niżu Polskiego (red. M. Narkiewicz). Pr. Państw. Inst. Geol., 165: 47–56.
• [12] DeBUSK G.H., 1997 — The distribution of pollen in the surface sediments of Lake Malawi, Africa, and the transport of pollen in large lakes. Rev. Palaeobot. Palynol., 97: 123–153.
• [13] DYBKJAER K., 1991 — Palynological zonation and palynofacies investigation of the Fjerritslev Formation (Lower Jurassic–basal Middle Jurassic) in the Danish Subbasin. DGVSer. A, 30: 1–130.
• [14] FEIST-BURKHARDT S., GÖTZ A.E., SZULC J., BORKHATARIA R., GELUK M., HAAS J., HORNUNG J., JORDAN P., KEMPF O., MICHALIK J., NAWROCKI J., REINHARDT L., RICKEN W., RÖHLING H.G., RÜFFER T., TÖRÖK Á., ZÜHLKE R., 2008 — Triassic. W: The Geology of Central Europe. Vol. 2. Mesozoic and Cenozoic (red. T. McCann): 749–822. Geol. Soc., London.
• [15] FIJAŁKOWSKA A., 1994 — Palynostratigraphy of the Lower and Middle Buntsandstein in north-western part of the Holy Cross Mts. Geol. Quart., 38, 1: 59–96.
• [16] FIJAŁKOWSKA-MADER A. 1999 — Palynostratigraphy, palaeoecology and palaeoclimatology of the Triassic in South-Eastern Poland. Zbl. Geol. Paläont., 1, 7/8: 601–627.
• [17] FIJAŁKOWSKA-MADER A., 2013a — Palinostratygrafia, paleoekologia i paleoklimat późnego permu i triasu niecki Nidy. Biul. Państw. Inst. Geol., 454: 15–70.
• [18] FIJAŁKOWSKA-MADER A., 2013b — Palinofacje i środowiska sedymentacji utworów triasu północnej części Niecki Nidziańskiej. W: Georóżnorodność Ponidzia na tle innych obszarów północnej części zapadliska przedkarpackiego. VII Świętokrzyskie Spotkania Geologiczno-Geomorfologiczne, Busko-Zdrój, 22–24 maja 2013. Materiały konferencyjne (red. A. Łajczak i in.): 46–50. UJK, Kielce.
• [19] FISHER M.J., 1980 — Kerogen distribution and depositional environments in the Middle Jurassic of Yorkshire U.K. W: Proceedings of the 4th International Palynological Conference, Lucknow 1976–1977 (red. H.P. Bharadwaj i in.), 2: 574–580.
• [20] HEUNISCH C., LUPPOLD F.W., REINHARDT L., RÖHLING H.-G., 2010 — Palynofazies, Bio- und Lithostratigraphie im Grenzbereich Trias/ Jura in the Bohrung Mariental 1 (Lappwaldmulde, Ostniedersachsen). Z. Detsch. Geol. Gesellach., 161: 51–98.
• [21] JURKIEWICZ H., 1974 — Rozwój triasu na obszarze centralnej części Niecki Nidziańskiej. Kwart. Geol., 18, 1: 90–108.
• [22] JURKIEWICZ H., 1975 — Budowa geologiczna podłoża mezozoiku centralnej części niecki miechowskiej. Biul. Państw. Inst. Geol., 283: 5–100.
• [23] KOTLICKI S., MOJSKI J.E., 1980 — Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Częstochowa. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [24] KOZUR H., 1968 — Conodonten aus dem Muschelkalk des germanischen Binnenbeckens und ihr Stratigraphischer Wert. Geologie, 17: 930–946.
• [25] KULETA M., ZBROJA S., 2006 — Wczesny etap rozwoju pokrywy permsko-mezozoicznej Gór Świętokrzyskich. W: Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. LXXVII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Ameliówka k. Kielc, 28–30 czerwca 2006 r. (red. S. Skompski, A. Żylińska): 105–125. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [26] KUSTATSCHER E., van KONIJNENBURG-van CITTERT J.H.A., ROGHI G., 2010 — Macrofloras snd palynomorphs as possible proxies for palaeoclimatic and palaeoecological studies. A case study from the Pelsonan (Middle Triassic) of Kühwiesenkopf/Monte Prà della Vacca (Olang Dolomites, N-Italy). Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 290: 71–80.
• [27] MIALL D., 1978 — Fluvial sedimentology. Can. Soc. Petrol. Geol. Mem., 5: 1–858.
• [28] MORAWSKA A., 1986 — Paleotektoniczny i paleogegraficzny rozwój północnej części niecki miechowskiej w permie. W: Paleogeografia i paleotektonika niecki miechowskiej w permie i mezozoiku (wybrane zagadnienia). Stud. Geol. Pol., 86: 7–55.
• [29] MUDIE P. J., 1982 — Pollen distribution in recent marine sediments, eastern Canada. Can. J. Earth Sci., 19: 729–747.
• [30] NAWROCKI J., KULETA M., 2002 — Litostratygrafia i magnetostratygrafia pstrego piaskowca w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 58: 109–111.
• [31] ORŁOWSKA-ZWOLIŃSKA T., 1972 — Stratygrafia osadów kajpru w profilu wiertniczym Boża Wola na podstawie badań sporowo-pyłkowych. Kwart. Geol., 16, 2: 301–312.
• [32] ORŁOWSKA-ZWOLIŃSKA T., 1983 — Palinostratygrafia epikontynentalnych osadów wyższego triasu w Polsce. Pr. Inst. Geol., 104: 1–89.
• [33] PIEŃKOWSKI G., 1989 — Sedymentologiczne kryteria wyróżniania granicy cechsztyn/ pstry piaskowiec oraz perm/ trias w Polsce. Prz. Geol., 37, 5: 237–247.
• [34] PIEŃKOWSKI G., WAKSMUNDZKA M., 2009 — Palynofacies in Lower Jurassic epicontinental deposits of Poland: tool to interpret sedimentary environments. Episodes, 32: 21–32.
• [35] POWELL A.J., DODGE J.D., LEWIS J., 1990 — Late Neogene to Pleistocene palynological facies of the Peruvian continental margin upwelling, Leg 112. W: Proceedings of the Ocean Drilling Project. V. 12. Scientific results. Peru continental margin (red. E. Suess i in.): 297–321. College Station, Texas.
• [36] POŻARYSKI W., 1974 — Budowa geologiczna Polski. T. 4. Tektonika. Cz. 1. Niecka Nidziańska: 316–322. Wydaw. Geol., Warszawa.
• [37] PRAUSS M., 1989 — Dinozysten-Stratigraphie und Palynofazies im Oberen Lias und Dogger von NW-Deutschland. Palaeontographica, Abt. B, 241: 1–124.
• [38] ROSSIGNOL M., 1969 — Sédimentation palynologique dans le domaine marin quaternaire de Palestine étude de paléo-environment. Notes et Notes Mém. Moyen-Orient, 10: 1–272.
• [39] SENKOWICZOWA H., 1970 — Trias (bez utworów retyku). W: Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór Świętokrzyskich (red. W. Pożaryski). Pr. Państw. Inst. Geol., 56: 7–64.
• [40] SZYPERKO-TELLER A., 1997 — Trias dolny (pstry piaskowiec). Litostratygrafia i litofacje. Formalne i nieformalne jednostki litostratygraficzne. W: Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce (red. S. Marek, M. Pajchlowa). Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 112–117.
• [41] TRAMMER J., 1971 — Middle Triasic (Muschelkalk) conodonts from theSWmargin of the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 21, 3: 379–386.
• [42] TRAMMER J., 1972 — Stratigraphical and paleogeographical significance of conodonts from the Muschelkalk of the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 22, 2: 219–232.
• [43] TRAMMER J., 1975 — Stratigraphy and facies development of the Muschelkalk, in the south-western Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 25, 2: 179–216.
• [44] TRAVRSE A., 1994 — Sedimentation of organic particles. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• [45] TURNER B.R., 1993 — Paleosols in Permo-Triassic continental sediments from Prydz Bay, East Antarctica. J. Sediment. Petrol., 63: 694–706.
• [46] TYSON R.V., 1995 — Sedimentary organic matter. Chapman et Hall, London.
• [47] Van der ZWAN C.J., 1990 — Palynostratigraphy and palynofacies reconstruction of the Upper Jurassic to Lowermost Cretaceous of the Draugen Field, offshore Mid Norway. Rev. Palaeobot. Palynol., 62: 157–186.
• [48] WAGNER R., 1994 — Stratygrafia osadów i rozwój basenu cechsztyńskiego na Niżu Polskim. Pr. Państw. Inst. Geol., 146: 1–71.
• [49] ZAWIDZKA K., 1975 — Conodont stratigraphy and sedimentary environment of the Mushelkalk in Upper Silesia. Acta Geol. Pol., 25, 2: 217–256.
• [50] ŻELAŹNIEWICZ A., ALEKSANDROWSKI P., BUŁA Z., KARNKOWSKI P.H., KONON A., OSZCZYPLKO N., ŚLĄCZKA A., ŻABA J., ŻYTKO K., 2011 — Regionalizacja tektoniczna Polski. Komitet Nauk Geol. PAN, Wrocław.