Historyczne uwarunkowania tworzenia systemów kolejowych na świecie (6). Różnice techniczne w kształtowaniu sieci

• Autorzy: Wesołowski Jacek

Warianty tytułu

EN

Historical legacy in the form and performance of railway networks (6). Technical differences in shaping the Network

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Fakt, że na wielkich obszarach Europy przyjęto „stephensonowski” rozstaw szyn jest zapewne pochodną wpływu inżynierii brytyjskiej. Nie przeszkodziła ona przyjęciu innych szerokości toru w niektórych krajach, co może wskazywać na decydującą rolę polityki rządów na wczesnym etapie budowy kolei. Z drugiej strony, ujednolicenie szerokości torów w Ameryce Północnej było najczęściej długotrwałym procesem, choć wyjątkowo stało się też epizodem jednego przedsięwzięcia, stanowiącym majstersztyk organizacyjny. Swoboda doboru rozstawu szyn na terytoriach zależnych od Brytanii, wraz z praktyką budowy wąskotorowych “kolei ekonomicznych”, złożyły się poza Europą na liczne przypadki nieciągłości sieci kolejowych, które wciąż czekają na rozstrzygnięcie. Ujednolicenie skrajni, chociaż nie tak niezbędne, jak w przypadku torów, jest również procesem podyktowanym chęcią bardziej ekonomicznego wykorzystania potencjału przewozowego na całości sieci kontynentalnej. W zakresie systemów elektryfikacji, „interoperacyjność” uzyskuje się przede wszystkim za pomocą taboru wielosystemowego. Historia jednak zna również przypadki przebudowy infrastruktury – największy z nich miał zapewne miejsce we Włoszech.

EN

In spite of the key role Great Britain played in the early age of railways as the exporter of technology and products, universal unification of technical parameters of rail networks was not achieved. This article contains a short history of multiplicity of track gauges, loading gauges and electrification systems. It does not deal with many other features, like coupling types or train control and signaling systems. British influence undoubtedly settled the adoption of an awkward Stephenson’s track gauge on vast areas of Europe. It did not prevent, however, the use of other gauges in some countries which proves the governments had a decisive say in railway construction. On the contrary, track gauge unification in North America was a long process with a remarkable episode of one concerted action, itself a masterpiece of logistics and organization. The ‘inventiveness’ in track gauge in British dependencies, combined with an attempt to build narrow-track ‘economic railways’, contributed to the abundance of break-of-gauge spots outside Europe remaining yet to overcome. Unification of loading gauges, though not a necessity as absolute as in case of tracks, is also a process borne by attempt to use railway transport capacity more evenly across continents. While tackling the differences in electrification is mostly a story of running multi-system rolling stock, some major infrastructure rebuilding was also involved (the biggest occurred in Italy).

Słowa kluczowe

PL

interoperacyjność; rozstaw szyn; skrajnia; systemy elektryfikacyjne

EN

interoperability; track gauge; loading gauge; electrification systems

• Wydawca: Instytut Naukowo-Wydawniczy "TTS" Sp. z o.o
• Czasopismo: TTS Technika Transportu Szynowego
• Rocznik: 2020
• Tom: R. 27, nr 7-8
• Strony: 12--16
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Wesołowski Jacek

• Politechnika Łódzka. Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska

Bibliografia

• 1. Douglas J. Puffert, The Standardization of Track Gauge on North American Railways, 1830-1890, w: The Journal of Economic History, Vol. 60, No. 4 (Dec., 2000), str. 933-960.
• 2. Albert J. Churella, The Pennsylvania Railroad, Vol. 1: Building an Empire, 1846-1917, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 2013, str. 188,
• 3. Standardization of American Rail Gauge, na witrynie The Transcontinental Railroad, URL: railroad.lindahall.org/ essays/rails-guage.html [III 2020].
• 4. Daniel P. Gross, The Ties that Bind: Railroad Gauge Standards and Internal Trade in the 19th Century U.S., Harvard Business School, Boston, 2016, str. 9, URL: economics.yale.edu/sites/default/files/gross_0.pdf; ang.
• 5. Wikipedia, h. Track gauge in the United States [III 2020].
• 6. E. Aoki, M. Imashiro, S. Kato, Y. Wasuda, A History of Japanese Railways 1872-1999, East Japan Railway Culture Foundation, Tōkyō, 2000, str. 63.
• 7. Mapa 1860 US Railroads, na witrynie Map Archive, URL: www.themaparchive.com/1860-us-railroads.html [III 2020].
• 8. Encyclopedia of North American Railroads, William D. Middleton, George M. Smerk, Roberta L. Diehl (red.), Indiana University Press, Bloomington, 2007, str. 727.
• 9. Belgische spoorlijnen, URL: users.telenet.be/pk/lijnen.htm#59 [XI 2018].
• 10. Niem. Wikipedia, h. Šarganska osmica [III 2020].
• 11. Hiszp. Wikipedia, h. Cambio de ancho [VI 2020].
• 12. F.J.G. Haut, Historia lokomotywy elektrycznej, wyd polskie: WKŁ, Warszawa, 1975.
• 13. Ang. Wikipedia, h. Northeast Corridor [III 2020].
• 14. G. Gillon, Électrification partielle du chemin de fer du Bas-Congo au Katanga, Institut Royal Colonial Belge, Section des Sciences Techniques, Mémoires; Collection ln-80, Tome X, fasc. 1, Bruxelles, 1953.
• 15. Ros. Wikipedia, h. Электрификация железных дорог [XI 2018].
• 16. John G. Allen, John P. Aurelius, Commuter Rail Re-electrification: Is It Still Justified?, referat konf. TRB 2003 Annual Meeting, 2002, URL: citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.831.9791&rep=rep1&type=pdf [III 2020].
• 17. E. Aoki, M. Imashiro, S. Kato, Y. Wakuda, A History of Japanese Railways 1872-1999, East Japan Railway Culture Foundation, Tokyo, 2000, s.64 nn., 127 nn., 138 nn.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).