Identyfikacja i ocena czynników antropogenicznych stanowiących potencjalne zagrożenie dla wód zlewni Szreniawy

• Autorzy: Smoroń S. , Kowalczyk A.

Warianty tytułu

EN

Identification and evaluation of anthropogenic factors posing potential threat to Szreniawa river waters

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przeprowadzono, na podstawie danych z lat 2005, 2010 i 2012, identyfikację i ocenę oddziaływań antropogenicznych, stanowiących potencjalne zagrożenie dla jakości wód zlewni rzeki Szreniawa, płynącej przez północne, lessowe obszary Małopolski. Ramowa dyrektywa wodna (RWD) nakłada na kraje członkowskie Unii Europejskiej obowiązek przeprowadzenia działań, pozwalających na osiągnięcie do 2015 r. dobrego stanu wód i zapobieżenie jego pogarszaniu. Wspomnianą identyfikację i ocenę przeprowadzono na podstawie wskaźników opracowanych przez zespół pod kierownictwem NACHLIK [2004]. Podzielono je na 3 grupy: gospodarka komunalna, rolnictwo wraz z leśnictwem oraz przemysł. Wartości poszczególnych wskaźników przyporządkowano do 7 klas, będących miarą presji na środowisko wodne. Największe potencjalne zagrożenie w 2005 r., według kryterium gospodarki komunalnej, wiąże się z bardzo dużym zaludnieniem na terenach miejskich i zużyciem wody na potrzeby sieci wodociągowej oraz bardzo słabym wyposażeniem w sieć kanalizacyjną, a także bardzo małym odsetkiem ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków na terenach wiejskich. Ze strony rolnictwa silna presja na zasoby wodne może wynikać z dużego udziału intensywnie nawożonych użytków rolnych (w tym gruntów ornych) oraz małego udziału lasów i trwałych użytków zielonych. W przypadku przemysłu pewne zagrożenie wynika z zagęszczenia zakładów przemysłowych i dużego poboru wody. W kolejnych latach obserwuje się poprawę niektórych wskaźników, w tym zwiększenie liczby ludność korzystającej z oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich oraz zmniejszenie nawożenia mineralnego i zagęszczenia zakładów przemysłowych, jednak nie wpływa to jeszcze znacząco na poprawę jakości wód Szreniawy.

EN

The study was carried out to identify and assess anthropogenic impacts that may be a potential threat to water quality in the Szreniawa River flowing through northern loess areas of Małopolska. The study was based on data from the years 2005, 2010 and 2012. The Water Framework Directive obliges the EU members to carry out activities to achieve good water status and prevent water degradation till the year 2015. The assessment was based on indicators developed by the team led by NACHLIK [2004]. The indicators were gathered into three groups: municipal economy, agriculture with forestry and industry. The value of particular indicators was assigned to 7 classes being a measure of the impact on aquatic environment. The greatest potential threat in 2005 according to municipal economy criterion was associated with a high population density in urban areas, with water uptake for the needs of water supply system, with very poor equipment in the sewage treatment, and also with a low percent of population served by the sewage treatment plants in rural areas. Agricultural impact on water resources originated from a large share of agricultural lands (including arable lands) intensively fertilized and from a small share of forests and permanent grassland. In the case of industry, a certain risk results from the concentration of manufacturing plant and large water intake. In the next years an improvement was observed in some indicators including more people served by wastewater treatment plants in rural areas, limited fertilization and reduced density of industrial facilities. This, however, did not significantly translate into improvement of the Szreniawa water quality.

Słowa kluczowe

PL

czynniki antropogeniczne; gospodarka komunalna; leśnictwo; przemysł; RDW; rolnictwo

EN

agriculture; anthropogenic factors; forestry; industry; municipal economy; Water Framework Directive

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 14, z. 3
• Strony: 125–--141
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Smoroń S.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP w Krakowie, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków

autor

Kowalczyk A.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP w Krakowie

Bibliografia

• 1. BRZOZOWSKI J., MIATKOWSKI Z., ŚLIWIŃSKI D., SMARZYŃSKA K., ŚMIETANKA M. 2011. Application of SWAT model to small agricultural catchment in Poland. Journal of Water and Land Development. No 15 s. 157–166.
• 2. Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Dz.U. UE L.00.327.1.
• 3. GUS 2005. Dane dla jednostki podziału terytorialnego. Bank Danych Regionalnych GUS [online]. Warszawa. Dostęp [16.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_cechter.dims?p_id=549847&p_token=-1801716343#
• 4. GUS 2011. Raport z wyników. Powszechny spis rolny 2010. Warszawa.
• 5. GUS 2012. Dane dla jednostki podziału terytorialnego. Bank Danych Lokalnych GUS [online]. Warszawa. Dostęp [16.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_cechter.dims?p_id=549847&p_token=-1801716343#
• 6. IETSWAART T. 2006. Implementation of the Water Framework Directive: achievements and lessons learned at the half-way mark. Journal of Water and Land Development. No 10 s. 39–40.
• 7. MRiRR, MŚ 2004. Kodeks dobrej praktyki rolniczej. Warszawa. ISBN: 83-88010-58-1 ss. 96.
• 8. NACHLIK E. (red.) 2004. Identyfikacja i ocena oddziaływań antropogenicznych na zasoby wodne dla wskazania części wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych. Monografia 318. Kraków. Wydaw. PKrak. ISSN 0860-097X ss. 192.
• 9. NIEDŹWIEDŹ T., OBRĘBSKA-STARKLOWA B. 1991. Klimat. W: Dorzecze górnej Wisły. Cz. I. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa–Kraków. PWN s. 68–84.
• 10. PUSŁOWSKA-TYSZEWSKA D., KINDLER J., TYSZEWSKI S. 2006. Element of water management planning according to EU Water Framework Directive in the catchment of Upper Narew. Journal of Water and Land Development. No 10 s. 15–38.
• 11. SMOROŃ S. 2012. Zagrożenie erozją wód powierzchniowych wyżyn lessowych Małopolski. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 12. Z. 1 (37) s. 181–191.
• 12. SMOROŃ S, KOPACZ M, TWARDY S, KUŻNIAR A. 2011. Protective significance of meadows and pastures for the natural environment of the Western Carpathians (as an example of the Upper Dunajec River basin). Journal of Water and Land Development. No 15 s. 73–82.
• 13. SMOROŃ S., KOWALCZYK A. 2008. Jakość wód powierzchniowych w turystycznych obszarach Karpat Zachodnich. Cz. III. Analiza czynników sprawczych wpływających na stan środowiska wodnego w gminach na terenie zlewni górnego Dunajca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 8. Z. 2b (24) s. 153–161.
• 14. SMOROŃ S., KOWALCZYK A. 2012. Nitrogen and phosphorus dynamics in the surface flowing waters of the loessial areas in northern Małopolska. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 21. No 5A s. 392–395.
• 15. SMOROŃ S., KOWALCZYK A., KOSTUCH M. 2009. Użytkowanie gruntów zlewni Szreniawy w kontekście ochrony gleby i wody w latach 1995–2005. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 3 (27) s. 167–177.
• 16. SMOROŃ S., TWARDY S. 2006. Concentrations and loads of N-NO3, N-NH4, PO4 and BOD5 i waters of the upper Dunajec (in the years 1985–1998). Journal of Water and Land Development. No 10 s. 151–162.
• 17. Ustawa z dnia z dnia 18 lipca 2001. Prawo wodne. Dz.U. 2001. Nr 115.
• 18. WIOŚ 2006. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2005 roku [online]. Kraków. Dostęp [16.07.2013]. Dostępny w Internecie: http:www.krakow.pios.gov.pl/raport05/raport05b.pdf.
• 19. WIOŚ 2013. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w województwie małopolskim w latach 2010–2012 [online]. [Dostęp 27.03.2014]. Dostępny w Internecie: www.krakow.pios.gov.pl/access/dostep12/ocena_2010_2012.pdf