Zasoby i struktura użytkowania powierzchni ziemi i gleb w województwie podkarpackim

• Autorzy: Kaniuczak J. , Stanek-Tarkowska J. , Knap R. , Alvarez B. , Pajączek A.

Warianty tytułu

EN

Resources and structure of use the earth’s surface and soils in the podkarpackie province

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badano zasoby i strukturę użytkowania gleb w województwie podkarpackim w latach 1946-2005, z podziałem na trzy okresy czasowe, ze względu na zmiany administracyjne kraju i województwa (I: 1946-1970, II: 1975-1995, III: 2000-2005). W badanych trzech okresach czasowych zmniejszył się udział użytków rolnych i gruntów ornych w ogólnej powierzchni województwa. W latach 2000-2005 powiększył się znacząco udział powierzchni lasów i pozostałych gruntów, kosztem wyłączenia części gruntów ornych i użytków zielonych z produkcji rolniczej, które przekształciły się w ugory i odłogi. W gospodarstwach indywidualnych 32,7% powierzchni gruntów ornych została wyłączona z uprawy i przekształciła się w ugory i odłogi. W gospodarstwach sektora publicznego sytuacja była jeszcze bardziej niekorzystna, gdyż 86,1% gruntów ornych zostało objęte ugorowaniem i odłogowaniem. W badanym okresie struktura zasiewów poszczególnych roślin uprawnych uległa zasadniczym zmianom, uproszczeniom w kierunku monokultury zbożowej. Gleby Podkarpacia są zakwaszone i pilnie wymagają przeprowadzenia zabiegu wapnowania. Niezbyt korzystnie przedstawiała się zasobność gleb województwa podkarpackiego w przyswajalne formy makroelementów (P i K), a szczególnie w przyswajalny fosfor, co było skutkiem ograniczenia stosowania nawozów naturalnych i małego zużycia nawozów mineralnych. Ponad 90% gleb użytków rolnych województwa podkarpackiego wykazuje naturalną zawartość metali (Cd, Cu, Pb i Zn). Celem opracowania była analiza struktury użytkowania powierzchni Ziemi i gleb, z uwzględnieniem struktury zasiewów oraz niektórych elementów żyzności gleb i degradacji w kontekście spowolnienia niekorzystnych przemian.

EN

Use the resources and structure of the soil has been studied in Podkarpackie province in the years 1946-2005, divided into three periods of time due to administrative changes in the country and the region (I: 1946-1970, II: 1975-1995, III: 2000-2005). The three time periods studied decreased share of agricultural land and arable land in the general area of the province. In the years 2000-2005 has increased significantly the share of forests and other lands, at the expense of the exclusion of the arable lands and grasslands in agricultural production, which turned into fallow and uncultivated land. The farms 32.7% of arable lands was excluded from the cultivation and has evolved into a fallow and uncultivated land. The holdings of the public sector, this situation was even more unfavorable as it was, and took 86.1% of arable lands for fallow and outfield. During the study period, the structure of individual crops sown undergone substantial changes in the direction of simplification cereal monoculture. The soils of Podkarpackie province are acidic and urgently require liming treatment. Unfavorably was presented a richness soils of available forms macronutrients (P and K) in Podkarpackie province, especially in available phosphorus, which was the result of limitations of organic fertilization and low consumption of mineral fertilizers. Over 90% of agricultural soils of Podkarpackie province exhibits natural content of metals (Cd, Cu, Pb and Zn). The aim of the study was to analyze the structure of the Earth's land use and soils, taking into account the structure of crops and some elements of soil fertility and degradation in the context of a slowdown adverse changes.

Słowa kluczowe

PL

województwo podkarpackie; zasoby glebowe; struktura użytkowania; struktura zasiewów; zakwaszenie; przyswajalne makroelementy; zanieczyszczenie; pierwiastki śladowe; retardacja

EN

Podkarpackie Province; soil resources; structure of use; crop structure; acidity; available macronutrients; pollution; trace elements; retardation

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 34
• Strony: 140--148
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., tab.

Twórcy

autor

Kaniuczak J.

• Katedra Gleboznawstwa, Chemii Środowiska i Hydrologii, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów

autor

Stanek-Tarkowska J.

• Katedra Gleboznawstwa, Chemii Środowiska i Hydrologii, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów

autor

Knap R.

• Katedra Gleboznawstwa, Chemii Środowiska i Hydrologii, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów

autor

Alvarez B.

• Katedra Gleboznawstwa, Chemii Środowiska i Hydrologii, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów

autor

Pajączek A.

• Katedra Gleboznawstwa, Chemii Środowiska i Hydrologii, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów

Bibliografia

• Jastrzębski S. 1976. Kierunki ochrony środowiska przyrodniczego w Polsce. Roczniki Nauk Rolniczych. Ser. D. Monografie: 158: 88-134.
• Kaniuczak J., Puchalski Cz., Hajduk E., Gąsior J., Bilek M., Właśniewski S., Szostek M., Pieniążek M. 2012. Energetic willow (Salix viminalis L.) in environmental protection [In:] Practical Applications of Environmental Research. Nauka dla Gospodarki, Nr 3/2012, J. Kostecka, J. Kaniuczak (eds.): 283-300.
• Kistowski M. 2010. Retardacja w gospodarce przestrzennej-dylematy i kierunki wdrażania w warunkach polskich [w:] Retardacja materialnego przekształcania zasobów przyrodniczych. Osiągnięcia, problemy, perspektywy, J. Kostecka (red.), Biul. KPZK PAN, 242: 90-108.
• Krasowicz S., Oleszek W., Horabik J., Dębicki R., Jankowiak J., Stuczyński T., Jadczyszyn J. 2011. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem glebowym Polski. Pol. J. Agron., 7: 43-58.
• Marks M., Nowicki J. 2002. Aktualne problemy gospodarowania ziemią rolniczą w Polsce. Cz. II. Pozarolnicze możliwości zagospodarowania odłogów i gruntów marginalnych. Fragm. Agronom., XIX, 2(74): 79-86.
• Materiały Okręgowej Stacji Chemiczno Rolniczej w Rzeszowie. Dane i opracowania od 2001 do 2011.
• Michna W. 1998. Program proekologicznego rozwoju wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 2015 roku (synteza). Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, W-wa.
• Nazarkiewicz M., Kaniuczak J. 2012. „Influence of liming on selected soil properties as well as yield and chemical composition of plants”. [In:] Practical Applications of Environmental Research. Nauka dla Gospodarki, 3/2012, J. Kostecka, J. Kaniuczak (eds.): 77-94.
• Niedźwiecki E., Meller E., Malinowski R. 1999. Właściwości chemiczne gleb odłogowanych przeznaczonych pod zalesianie na przykładzie prac zalesieniowych Nadleśnictwa Dobrzany w woj. Szczecińskim. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 467(I): 111-118.
• Ochrona środowiska w województwie podkarpackim w 2000. Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszów 2001.
• Ochrona środowiska w województwie podkarpackim w latach w latach 2001-2003. Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszów 2004.
• Ochrona Środowiska w województwie podkarpackim w latach 2004-2006. Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszów 2007.
• Poskrobko B. 2010. Nowe podejście do bogactwa przyrodniczego jako podłoża retardacji wykorzystania zasobów. [w:] Retardacja naturalnego przekształcania zasobów przyrodniczych Osiągnięcia, problemy, perspektywy, J. Kostecka (red.), Biul. KPZK PAN, 242: 50-64.
• Raport WIOŚ. 1999. Stan środowiska w województwie podkarpackim. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów: 145-148.
• Roczniki Statystyczne: 1947, 1956, 1961, 1966, 1971, 1976, 1981, 1986, 1991, 1996, 2001, 2006. GUS, W-wa.
• Skinder Z., Łojewski St. 2001. Zróżnicowanie przestrzenne obszarów rolniczych i wiejskich w Polsce. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 373: 9-23.
• Terelak H., Motowicka-Terelak T., Stuczyński T., Pietruch Cz. 2000. Pierwiastki śladowe (Cd,Cu, Ni, Pb, Zn) w glebach użytków rolnych Polski. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, IUNG Puławy, ss. 69.
• Terelak H., Tujaka A. 2003. Występowanie pierwiastków śladowych w glebach użytków rolnych województwa podkarpackiego. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 493(I): 245-252.
• Urząd Statystyczny w Rzeszowie 2003. Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich. Województwo Podkarpackie. 2002. Narodowy Spis Powszechny ludności i mieszkań. Powszechny spis rolny: 150.