Wpływ czynników miastotwórczych na rozwój miasta. Analiza porównawcza Jarosławia i Przemyśla do roku 1772

• Autorzy: Fitta-Spelina Agnieszka

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK58URBAN

Warianty tytułu

EN

Impact of city-forming factors on urban development. Comparative analysis of Jarosław and Przemyśl until 1772

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie wpływu czynników miastotwórczych na rozwój miasta. Badaniom poddano dwa sąsiednie ośrodki miejskie o średniowiecznym rodowodzie, leżące na jednym szlaku handlowym: Jarosław i Przemyśl. Przedstawiono zarys ich rozwoju ze zwróceniem szczególnej uwagi na lokacyjne układy urbanistyczne oraz ważniejsze przemiany przestrzenne. Szczegółową analizę przeprowadzono pod kątem wpływu czynników miastotwórczych na rozwój wybranych ośrodków. Czynniki te zdefiniował Tadeusz Tołwiński w Urbanistyce [14], wyróżniając czynnik warunków przyrodzonych, czynnik gospodarczy, czynnik warowności (militarny), czynnik komunikacji, czynnik obyczajowo-prawny i czynnik kompozycji urbanistycznej. Stanowią one dogodne kryteria analizy porównawczej, porządkując i uczytelniając jej przebieg.

EN

This article is an analysis of city-forming factors on town development. Research was carried out in two neighbouring towns with medieval origins, located on one trade route: Jarosław and Przemyśl. The outline of their development is presented with particular attention drawn to the chartered urban layouts and more important spatial transformations. A detailed analysis was carried out concerning the impact of city-forming factors on the development of the selected towns. Those factors were defined by Tadeusz Tołwiński in his Urbanistyka [14], distinguishing the natural conditions factor, the economic factor, the defensiveness (military) factor, the communications factor, the social-legal factor and the urban composition factor. They constitute convenient criteria for a comparative analysis, ordering the process and making it clearer.

Słowa kluczowe

PL

czynniki miastotwórcze; historia urbanistyki; Jarosław; Przemyśl; miasto; rozwój przestrzenny; urbanistyka

EN

city-forming factors; history of urban planning; Jarosław; Przemyśl; town; spatial development; urban studies

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 58
• Strony: 7--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., il.

Twórcy

autor

Fitta-Spelina Agnieszka

Bibliografia

• [1] Berdecka A. Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370: chronologia i rozmieszczenie. Przegląd Historyczny 1974;65(4):593–624.
• [2] Borowiejska-Birkenmajerowa M. Jarosław – główne przemiany urbanistyczne (do końca wieku XV). Rocznik Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia 1972–1976;IX:14–37.
• [3] Chorzępa J. Fortyfi kacje, Carta Blanca, Warszawa, 2007.
• [4] Gosztyła M. Wokół zagadnień rewaloryzacji miasta Przemyśla. Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation 2006; 19:15–18.
• [5] Gottfried K. Anna Ostrogska, Wojewodzina wołyńska. Nakładem Muzeum Miejskiego w Jarosławiu, Jarosław, 1939.
• [6] Kus J. Jarosław ośrodkiem wielkiego handlu w XVI-XVII w. Zeszyty Muzealne 1996;1:51–70.
• [7] Kus J. Przywilej lokacyjny miasta Jarosławia z 1375 roku. Muzeum w Jarosławiu, Jarosław, 1995.
• [8] Malczewski J. Miasta między Wisłoką a Sanem do początku XVI w. PWSW, Rzeszów, 2006.
• [9] Malczewski J. Przemyśl – zarys rozwoju przestrzennego od powstania do roku 1914. ProCarpathia, Rzeszów. 2014.
• [10] Miasta polskie w tysiącleciu. Praca zbiorowa, tom 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków, 1965.
• [11] Olszewska J. Jarosław, miasto niegdyś jarmarkami słynące. Rocznik Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia 1983;X:93–102.
• [12] Starowolski S. Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego. Z języka łacińskiego przełożył, wstępem i komentarzami opatrzył Antoni Piskadło. Wydawnictwo Literackie, Warszawa, 1976.
• [13] Stojak G. Urok przemyskiego Rynku i dyskusje, które nie milkną. Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation 2011; 29:20–125.
• [14] Tołwiński T. Urbanistyka. Tom I. Budowa miasta w przeszłości. Wydawnictwo Zakładu Urbanistyki Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1939.
• [15] Widawski J. Miejskie mury obronne w państwie polskim do początku XV wieku. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1973.
• [16] Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce: odbudowa i konserwacja. W. Zin (red.). Tom I. W. Kalinowski (red.), Arkady, Warszawa, 1986.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).