Zwyczajowe i obrzędowe gesty sakralne w krajobrazie kulturowym wsi

• Autorzy: Kraczoń K.

Warianty tytułu

EN

Habitual and ritualistic sacred gestures in the cultural landscape of the village

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem artykułu są sakralne gesty obrzędowe, rozumiane jako utrwalone i osadzone w kontekście kulturowym czynności o charakterze symbolicznym. Autorka, w oparciu o materiały archiwalne i wywiady terenowe, opisuje gesty obrzędowe rytualnie powtarzane przy obiektach małej architektury sakralnej, wskazując cechy wyróżniające tego typu zachowania kulturowe. W wyniku analizy, przyjmując kryterium funkcjonalności, wydzielono: gesty święte i uświęcające, gesty oczyszczające, gesty powitań i pożegnań, gesty wotywne oraz gesty pamięci. Symboliczne działania obrzędowe wyrażają postawę człowieka wobec sacrum, określają jego światopogląd, porządkują codzienność, zapewniając zdrowie, pomyślność i urodzaj.

EN

The article examines sacred ritualistic gestures understood as established symbolic actions set in a given cultural context. Taking into account both archive materials and field based interviews, the author describes ritualistic gestures repeated in the vicinity of small sacred architecture (e.g. roadside crosses and shrines), distinguishing their characteristic features. Basing upon the criterion of functionality, the gestures have been classified into the following categories: sacred and sanctifying gestures, purifying gestures, welcoming and farewell gestures, votive gestures, and memory gestures. Arguably, these symbolic ritualistic actions demonstrate man’s attitude towards the sacred, define his/her outlook, organize his/her everyday life, as well as ensuring health, success, and harvest.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz sakralny; obrzęd; gesty; sacrum; krzyż przydrożny; kapliczki przydrożne

EN

sacred landscape; rite; gestures; sacred; roadside crosses; roadside shrines

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 17
• Strony: 138--147
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Kraczoń K.

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny, Lublin, Polska

Bibliografia

• Adamowski J., 1999: Kategoria przestrzeni w folklorze. Studium etnolingwistyczne, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Adamowski J., 2011: Motywacje stawiania krzyży i kapliczek przydrożnych [w:] Krzyże i kapliczki przydrożne jako znaki społecznej, kulturowej i religijnej pamięci (red.): J. Adamowski, M. Wójcicka, Wydawnictwo UMCS, Lublin: 17-41.
• Adamowscy L. i J., 1992: Opowieści wielkanocne [w:] Twórczość Ludowa, nr 1-2: 72.
• Brocki M., 2006: Język ciała w ujęciu antropologicznym, Astrum, Wrocław.
• Ciołek T.M., Olędzki J., Zadrożyńska A., 1976: Wyrzeczysko. O świętowaniu w Polsce, LSW, Warszawa.
• Czerwiński T., 2012: Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce, MUZA SA, Warszawa.
• Jackowski A., 2007: Rozważania o krajobrazie sakralnym [w:] Znaczenie badań krajobrazowych dla zrównoważonego rozwoju, (red.): K. Ostaszewska , UW: 133‐143.
• Kawałko D., 2006a: Kaplice na źródłach (1), za: http://dkawalko.wszia.edu.pl/index.php?id=zkk86
• Kawałko D., 2006b: Kaplice na źródłach (2), za: http://dkawalko.wszia.edu.pl/index.php?id=zkk88
• Kolberg O., 1962: Dzieła wszystkie. Lubelskie, t. 16, Wrocław.
• Kowalska J., 1986: Elementarne składniki kulturowych koncepcji rzeczywistości w symbolice ruchu tanecznego, cz. 1 [w:] Etnografia Polska, t. 30, z. 1: 83-136.
• Kowalski P., 2007: Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, PWN, Warszawa.
• Kowalski P., 1994: Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych, TPPW, Wrocław.
• Kraczoń K., 2012: Gesty święte i uświęcające jako element religijności ludowej (na przykładzie obrzędu błogosławieństwa pól), w druku.
• Masłowska E., 2011: Wędrówka dusz w zaświaty – szerokim gościńcem i po bezdrożach [w:] Droga w języku i kulturze. Analizy antropologiczne, (red.) J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Petera J., 1996: Cudowne źródła [w:] Twórczość Ludowa (red.): J. Styk, nr 2 (31): 11-14.
• Seweryn T., 1958: Kapliczki i krzyże przydrożne, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
• Wasilewski J.S., 1989: Tabu a paradygmaty etnologii, Wydawnictwo UW, Warszawa.
• Wójcicka M., 2011: Kapliczkowe inskrypcje – próba analizy i typologii [w:] Krzyże i kapliczki przydrożne jako znaki społecznej, kulturowej i religijnej pamięci (red.): J. Adamowski, M. Wójcicka, Wydawnictwo UMCS, Lublin: 81-91.