Park dworski w Zalesiu, obecnie w Rzeszowie – historia i stan współczesny

• Autorzy: Stompor-Chrzan E.

Warianty tytułu

EN

Manor park in Zalesie, nowadays in Rzeszów – history and the current state

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest przedstawienie wiarygodnego opisu założenia dworskoparkowego w Zalesiu. W skład tego założenia wchodził m.in. ogród pierwszy przy dworze z XVIII wieku oraz ogród drugi założony pod koniec XIX wieku, zlokalizowany na północ od dworu. Zasób wiadomości o kompozycji ogrodowo-przestrzennej z lat 30. XX w. oparto na korespondencjach: Romana Gumińskiego (ostatniego właściciela Zalesia) z autorką i prof. Stefana Gumińskiego (brata Romana) z dr Izabelą Miczyńską (byłym pracownikiem naukowo-dydaktycznym Akademii Rolniczej w Krakowie) oraz na szkicu parku autorstwa Stefana Gumińskiego. Pozyskane informacje stanowią źródło badawcze umożliwiające odtworzenie pierwotnego wizerunku parku zlokalizowanego na Zalesiu, w jednej z dzielnic Rzeszowa. Mogą one też być przydatne przy rewaloryzacji parku.

EN

The purpose of the article is to show the reliable description of the manor park in Zalesie. In this area were included inter alia: the first garden by the manor, from the 18th century and the second garden, set up at the end of 19th century, located to the north of the manor house. The information about the composition of the area from the 1930s, are based on exchange of letters between: Roman Gumiński (the last private owner of Zalesie) and the author; prof. Stefan Gumiński (Roman’s brother) and Ph. D. Izabela Miczyńska (the former employee of Agriculture Academy in Kraków). Important source was also the sketch of the park by Stefan Gumiński. Collected information is the research source, which help to recreate the original image of the park, located in Zalesie, in one of the districts of Rzeszów. They could be also useful by the revalorization of the park.

Słowa kluczowe

PL

zabytkowe ogrody; park na Zalesiu w Rzeszowie; układ kompozycyjny ogrodów

EN

historical gardens; park in Zalesie in Rzeszów; composition of the garden

• Wydawca: Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Zakład Architektury Krajobrazu
• Czasopismo: Topiarius. Studia krajobrazowe
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 2
• Strony: 145--162
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., ryc., fot., tab.

Twórcy

autor

Stompor-Chrzan E.

• Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Zakład Architektury Krajobrazu

Bibliografia

• • Chałupski J. (1979). Obiekty mieszkalne służby dworskiej na Podgórzu Rzeszowskim. Warszawa: Ośrodek Inf. PP Pracownia Konserwacji Zabytków.
• • Czopek S. (1994). O pradziejach Rzeszowa raz jeszcze. [w:] Z przeszłości Rzeszowa. Mat. Konf. Nauk. „W 640-lecie lokacji miasta, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 12-13 październik, Rzeszów.
• • Gajdek A., Wójcik A., Stompor-Chrzan E. (2016). Zaginione dwory – zespół dworskoparkowy na Zalesiu w Rzeszowie [w:] Жовква крізь століття. Випуск 4. (ред.) Степанович В., Бевз М., та інші. Львів: вид. Растр – 7, c. 164-182.
• • Gliwa A. (2011). Zalesie. [w:] Draus J., Zamoyski G. (red.). Encyklopedia Rzeszowa. Rzeszów: Mitel.
• • Gross A., Guranowski L. (1960). Polski słownik biograficzny, t. IX/I, z. 40, Warszawa: PAN.
• • Gumiński R. (1992). Gumiński Jan. [w:] Leskiewiczowa J. (red.). Ziemianie Polscy XX wieku. Życiorysy. Warszawa: Inst. Hist. Pol. AN – Archiwum rodziny polskiej.
• • Gumiński R. (1992). Gumiński Kazimierz. [w:] Leskiewiczowa J. (red.). Ziemianie Polscy XX wieku. Życiorysy. Warszawa: Inst. Hist. Pol. AN – Archiwum rodziny polskiej.
• • Gumiński R. (1992). Gumiński Roman. [w:] Leskiewiczowa J. (red.). Ziemianie Polscy XX wieku. Życiorysy. Warszawa: Inst. Hist. Pol. AN – Archiwum rodziny polskiej.
• • Gumiński R. (1992). Gumiński Stefan. [w:] Leskiewiczowa J. (red.). Ziemianie Polscy XX wieku. Życiorysy. Warszawa: Inst. Hist. Pol. AN – Archiwum rodziny polskiej.
• • Kiryk. F., Mateszew S. (1973). Zarys dziejów Tyczyna do roku 1772, [w:] Kowalski T. (red.). 600 lat Tyczyna (1368-1968). Rzeszów: Tow. Przyjaciół Nauk.
• • Malak F. (1996). Dzieje parafii Tyczyn. Tyczyn: Zarząd Gminy i Miasta Tyczyn.
• • Malak F. (1997). Dzieje parafii Słocina. Krasne: Parafia Słocina, Urząd Gminy Krasne.
• • Malczewski J. (1989). Obecnie dzielnice Rzeszowa, niegdyś przedmieścia i wsie podmiejskie. Rzeszów: Woj. Ośr. Inf. Turystycznej w Rzeszowie.
• • Marcinowski M. (2003). To wszystko działo się w Zalesiu. cz. I, Moje rodzinne Zalesie, Rzeszów: FOSZE.
• • Świeboda J. (1998). Życie religijne. [w:] Kiryk F. (red.). Dzieje Rzeszowa. t. II, Rzeszów KAW.
• • Wójcik A., Gajdek A. (2016). Zespoły dworsko-parkowe po 1945 roku. Wpływ zmian społecznogospodarczych na kompozycję parku na Zalesiu. Topiarius. Studia Krajobrazowe. 2(3), 51-65.
• Źródła i dokumenty
• • Akta Sądu Obwodowego w Rzeszowie „Gumiński Johann”. Archiwum Państwowe w Rzeszowie, zesp. 18, syg. 64.
• • Akta Stanu Cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Słocinie. Archiwum Państwowe w Rzeszowie, zesp. 1114, syg. 6.
• • Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa. Rzeszów – Zalesie, Nr A-1007, KL.I.5340/10/78. Państwowa Służba Ochrony Zabytków.
• • Kataster gruntowy. Mapa katastralna – Zalesie 1875., sekcja 6, Zespół 1313, syg. 3889. Archiwum Państwowe, Rzeszów.
• • Korespondencja prof. Stefana Gumińskiego (brata Romana) z dr Izabelą Miczyńską (byłym pracownikiem naukowo-dydaktycznym Akademii Rolniczej w Krakowie). (1987).
• • Korespondencja Romana Gumińskiego (ostatniego właściciela Zalesia) z Ewą Stompor- Chrzan. (2005).
• • Plan założenia dworsko-parkowego w I połowie XX w. – szkic wykonany przez Stefana Gumińskiego w 2003 r.
• • Protokół parcelowy Zalesia 1895-1950. Archiwum Państwowe w Rzeszowie, zesp. 1313, syg.785.
• • Wypis z rejestru gruntów. 2005. Woj. Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, Rzeszów.
• • Wywiad z dr. Samuelem Gumińskim w 2005 r.
• • Wywiad z mieszkańcem Zalesia Kazimierzem Pałką, woźnicą dworskim w 2005 r.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).