Krakow regulatory plans in the 1920s. The outline of the issues, selected cases by Marian Lenk

• Autorzy: Motak Maciej

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc220302

Warianty tytułu

PL

Krakowskie plany regulacyjne z lat 20. XX wieku. Zarys problematyki, wybrane przykłady autorstwa Mariana Lenka

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article presents the issues of drawing up regulatory plans for Krakow in the interwar period, on the areas incorporated into the city (Greater Krakow) between 1909 and 1915. The case studies are three plans made in the City Regulation Office, nearly in the same time (1925–1926). All three selected plans differ substantially one from the other by the size of planned area, various conditions, planned functions. These are: general regulatory plan for the Dąbie district (a vast multifunctional area), regulatory plan for a part of the Płaszów district (medium-sized residential ensemble), regulatory plan for the part of Wielicka Street (road and railway traffic system). Each case was characterized by the plans’ conditions, assumptions, features, as well as by the degree of implementation and the further transformations of the plan area. The analyses were carried out on the basis of the original plans, other available archival sources and using the literature on the subject. The main characteristics of the plans are summarized, including their similarities and differences. As a result of the analyses, all three plans were attributed to the same person, engineer Marian Lenk (1879–1961). The basic information on Lenk was provided in the following part of the article. The conclusion contains a comparison of the three discussed plans, which exemplify the phenomenon of regulatory plans in interwar Krakow. The more important features of the author of the plans Lenk’s urban creative work are listed, too.

PL

W artykule przedstawiono, na wybranych przykładach, problematykę sporządzania planów regulacyjnych dla Krakowa w okresie międzywojennym, na obszarach przyłączonych do miasta (Wielkiego Krakowa) w latach 1909–1915. Omówiono trzy plany wykonane w Biurze Regulacji Miasta niemal w tym samym czasie (w latach 1925–1926). Wybrane plany istotnie różnią się pomiędzy sobą wielkością obszaru objętego rozplanowaniem, rozlicznymi uwarunkowaniami, planowanymi funkcjami. Są to: generalny plan regulacyjny dla dzielnicy Dąbie (rozległy obszar o wielu funkcjach miejskich), plan regulacyjny dla fragmentu dzielnicy Płaszów (zespół mieszkaniowy średniej wielkości), plan regulacyjny dla odcinka ulicy Wielickiej (układ komunikacji drogowej i kolejowej). Dla każdego przypadku dokonano charakterystyki i analizy uwarunkowań, założeń i cech planu, a także stopnia jego realizacji oraz późniejszych przekształceń obszaru objętego planem. Analizy wykonano na podstawie oryginałów planów, innych dostępnych źródeł archiwalnych oraz z wykorzystaniem literatury przedmiotu. W wyniku analiz zestawiono podstawowe cechy charakterystyczne planów, w tym dotyczące ich podobieństwa i różnice. Ustalono, że wszystkie trzy omawiane plany zostały opracowane przez tego samego autora – inż. Mariana Lenka (1879–1961). W dalszej części artykułu przedstawiono także podstawowe informacje o nim. W podsumowaniu dokonano zestawienia i porównania trzech omówionych planów jako w znacznym stopniu egzemplifikujących istotne dla rozwoju miasta zjawisko planów regulacyjnych w międzywojennym Krakowie. Wskazano ponadto ważniejsze cechy urbanistycznej twórczości autora planów – Mariana Lenka.

Słowa kluczowe

EN

Interwar Period; Dąbie; Płaszów; Podgórze; Krakow planning

PL

okres międzywojenny; Dąbie; Płaszów; Podgórze; urbanistyka Krakowa

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 3 (71)
• Strony: 17--28
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., il.

Twórcy

autor

Motak Maciej

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-5223-9895

Bibliografia

• [1] Ustawa budownicza dla królewskiego stołecznego miasta Krakowa z dnia 18 lipca 1883 r. w brzmieniu ustaw z dnia 28 marca 1905 r. i z dnia 28 marca 1910 r., Dz. Ust. i Rozp. Kr. dla Kr. G. i L. z W. Ks. Kr. Nr 89 z 1910 r.
• [2] Krasnowolski B., Realizacja międzywojennego planu Wielkiego Krakowa, [in:] J.M. Małecki (red.), Wielki Kraków. Materiały sesji naukowej odbytej 24 kwietnia 2010 roku, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2011, 45–129.
• [3] Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli, Dz.U. R.P. 1928, Nr 23 poz. 202, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19280230202/O/D19280202.pdf.
• [4] Kłeczek A., O planach regulacyjnych Miasta Krakowa, “Architekt” 1932, Vol. 25, nr 1–2, 8–42.
• [5] Motak M., Ewolucja funkcjonalnoprzestrzenna rejonu Osiedla Oficerskiego w Krakowie. Od kolonii mieszkaniowych na peryferiach miasta do wielofunkcyjnego zespołu śródmiejskiego/Functionalspatial evolution of the Officer Neighbourhood district in Krakow. From the residential colonies on the outskirts of the city to the central multifunctional complex, “Środowisko Mieszkaniowe/Housing Environment” 2016, nr 17, 30–40.
• [6] Motak M., Houses of the Official Neighbourhood in Krakow 1924–1960. Modesty, Elegance and Solidity at the Former Edge of the City, [in:] M. Misiągiewicz (ed.), A House in the City. Property of an Architectural Thing, Vol. 2, Kraków 2016, 59–68.
• [7] Motak M., Potępa W., Modernistyczna kamienica w Olszy pod Krakowem, zaprojektowana przez Franciszka Korfla, i jej zasłużony mieszkaniec – kapitan pilot Mieczysław Medwecki, [in:] M. Motak (red.), Studia nad architekturą i urbanistyką Polski międzywojennej. Tom III. Architektura, krajobraz i ludzie, Politechnika Krakowska, Kraków 2017, 85–121.
• [8] Motak M., Osiedle Urzędnicze w Krakowie. Urbanistyka i architektura 1924–1942, Politechnika Krakowska, Kraków 2020.
• [9] Baczyńska M., Osiedle Oficerskie w Krakowie, “Rocznik Krakowski” 2015, Vol. 80, 157–178.
• [10] Woźniczka M., Forpoczty miasta. Trzeci pierścień przedmieść Krakowa w okresie międzywojennym, [in:] M. Motak (red.), Studia nad architekturą i urbanistyką Polski międzywojennej, Tom VI. Planowanie, budowanie i ulepszanie Wielkiego Krakowaw odrodzonym państwie, Politechnika Krakowska, Kraków 2021, 149–220.
• [11] Andrasz-Mrożek M., Magistrat miasta Krakowa 1866–1914. Ustrój, kadra i mechanizmy zarządzania miastem, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2018.
• [12] Wielki Kraków, J. Warchałowski et al. (red.), “Architekt” 1910, Vol. 6–8, 87–124, tabl. 16–32.
• [13] Kraków. Rozszerzenie granic 1909–1915, K. Rolle (red.), Gmina Stoł. Król. Miasta Krakowa, Kraków 1931.
• [14] Klimas M., Lesiak-Przybył B., Sokół A., Wielki Kraków. Rozszerzenie granic miasta w latach 1910–1915. Wybrane materiały ze zbiorów Archiwum Państwowego w Krakowie, Archiwum Państwowe, Kraków 2010.
• [15] Litewka A., Rozszerzenie granic Krakowa 1941–1948, “Studia Historyczne” 1984, Vol. 27, nr 3, 475–489.
• [16] Nowakowski M., Bańkowska B., Sto lat planowania przestrzeni polskich miast (1910–2010), Oficyna Naukowa, Warszawa 2013.
• [17] Dziennik Rozporządzeń Stoł. Król. Miasta Krakowa, 1926, nr 1, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/131835/edition/124027/content.
• [18] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Vol. 1, Warszawa 1880.
• [19] Bogdanowski J., Warownie i zieleń Twierdzy Kraków, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979.
• [20] Suchoń F., Uśpiona twierdza. Tereny i obiekty poforteczne w międzywojennym Krakowie, [in:] M. Motak (red.), Studia nad architekturą i urbanistyką Polski międzywojennej. Tom VI. Planowanie, budowanie i ulepszanie Wielkiego Krakowa w odrodzonym państwie, Politechnika Krakowska, Kraków 2021, 120–148.
• [21] Lulewicz D., Z dziejów krakowskiego węzła kolejowego – przebudowa i modernizacja w latach 1939–1945, “Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2009, nr 27, 105–128.