Wpływ antropopresji i trwałości lustra wody na wielkość stężenia wybranych makroskładników pokarmowych w wodach śródpolnych oczek

• Autorzy: Gałczyńska M. , Gamrat R. , Burczyk P. , Horak A. , Kot M.

Warianty tytułu

EN

The influence of human impact and water surface stability on the concentration of selected mineral macroelements in mid-field ponds

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy oceniono wpływ antropopresji i trwałości lustra wody na wielkość stężenia potasu, sodu, wapnia i magnezu w wodzie małych, zróżnicowanych florystycznie śródpolnych oczek. Badania składu chemicznego wód, pobranych z 10 oczek śródpolnych położonych w powiecie pyrzyckim, prowadzono od marca do czerwca w latach 2003–2004. Analizę stężenia metali przeprowadzono techniką emisyjnej i absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Statystyczną interpretację wyników pomiarów oparto na 2-czynnikowej analizie wariancji dla wyodrębnionych grup oczek i lat badań. Pierwszy podział oczek uwzględniał zbiorniki bez (1 A) oraz z dodatkowym obciążeniem misy oczka (1 B) różnymi odpadami, a drugi – trwałość lustra wody (oczka z wodą w całym okresie wegetacyjnym – 2 A oraz oczka wypełnione wodą do czerwca – 2 B). Na podstawie badań florystycznych prowadzonych w okresie wegetacyjnym w 2003 i 2004 r. zidentyfikowano gatunki roślin zarówno w wydzielonej strefie buforowej oczek, jak i na tafli wody oraz obliczono dla nich współczynnik synantropizacji. Ustalono, że brak pełnej strefy buforowej wokół wielu oczek ma wpływ na jakość wody i możliwości rozwoju roślinności na tafli wody. Duża dostępność, zwłaszcza potasu, wapnia i magnezu w wodzie oczek zanieczyszczonych różnymi odpadami, przyczynia się do nadmiernego rozwoju makrofitów, co przy niskim poziomie wody w oczkach prowadzi do przyspieszenia procesu ich zarastania. Zmiany warunków uwilgotnienia siedlisk w 2-letnim okresie badań wpłynęły na zmianę liczby gatunków roślin w analizowanych oczkach.

EN

This study was aimed to determine the effect of human impact and the stability of water surface on the concentration of potassium, sodium, calcium and magnesium in floristically diverse mid-field ponds. Studies of the chemical composition of water collected from 10 mid-field ponds located in the district of Pyrzyce were conducted from March to June in 2003–2004. Concentrations of elements were analysed with atomic emission and absorption spectrometry. Statistical interpretation of results was based on a 2-factor analysis of variance for separate groups of mid-field ponds and for different study years. The first division into discrete groups of mid-field ponds comprised water bodies with (B) and without (A) additional contamination by different forms of wastes and pollutants; the secondo division was based on the stability of the water surface (ponds filled with water in the whole vegetation period – A and ponds filled with water until June – B). Based on floristic study conducted in the vegetation periods 2003 and 2004, plant species were identified both in the separated buffer zones and on the water surface and the index of floristic synanthropisation in these water zones was calculated. Mid-field ponds contaminated by various types of wastes showed higher concentrations of sodium, calcium and magnesium in water than the other ponds. Water table stability was far less important for the concentrations of macronutrients. The lack of a complete buffer zone around many ponds affected water quality and the possibility of plant development on the water surface. The high availability of potassium, calcium and magnesium in particular in water of ponds contaminated with different forms of wastes contributed to the excessive development of macrophytes, which in turn accelerated their eutrophication at low water levels. The changes of habitat humidity in the 2-year study period influence the number of plant species present in each of the studied ponds.

Słowa kluczowe

PL

magnez; potas; sód; śródpolne oczka wodne; wapń; współczynnik synantropizacji

EN

calcium; index of synanthropisation; mid-field ponds; magnesium; potassium; sodium

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 13, z. 3
• Strony: 41--54
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., wykr.

Twórcy

autor

Gałczyńska M.

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Zakład Chemii Ogólnej i Ekologicznej, ul. Słowackiego 17, 71-434 Szczecin; tel. [phone]

autor

Gamrat R.

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska

autor

Burczyk P.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Zachodniopomorski Ośrodek Badawczy w Szczecinie

autor

Horak A.

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Zakład Chemii Ogólnej i Ekologicznej

autor

Kot M.

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Zakład Chemii Ogólnej i Ekologicznej

Bibliografia

• 1. Council Directive (80/778/EEC) of 15 July 1980 relating to the quality of water intended for human consumption. Dz.Urz. UE 229/11.
• 2. DURKOWSKI T., KORYBUT WORONIECKI T. 2009. Dynamika stężenia wybranych składników chemicznych w opadach atmosferycznych w zlewni jeziora Miedwie. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 2(26) s. 19–32.
• 3. DURKOWSKI T., KORYBUT WORONIECKI T. 2001. Jakość wód powierzchniowych obszarów wiejskich Pomorza Zachodniego. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 476 s. 365–371.
• 4. DYBEK I. 2005. Wpływ jonów chlorkowych na efektywność biologicznej defosfatacji ścieków. Ochrona Środowiska. Nr 27(2) s. 13–17.
• 5. ELBANOWSKA H, ZERBE J., SIEPAK J. 1999. Fizyczno-chemiczne badania wód. Poznań. Wydaw. Nauk. UAM. ISBN 83-23209-49-9 ss. 231.
• 6. GAŁCZYŃSKA M., BURCZYK P., GAMRAT R. 2009. Próba określenia wpływu rodzaju uprawy na stężenie związków N i P w wodach wybranych śródpolnych oczek wodnych na Pomorzu Zachodnim. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 4(28) s. 47–57.
• 7. GAŁCZYŃSKA M., GAMRAT R. 2004. Zawartość związków azotu, fosforu i makroelementów w wodach śródpolnych oczek wodnych w rejonie Krzemlina. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. Vol. 242 (98) s. 45–50.
• 8. GAŁCZYŃSKA M., GAMRAT R. 2007. Characteristics of the water chemism of ponds in the perspective of their location on the south of Pyrzyce Commune. W: Chemistry for agriculture, chemicals in agriculture and environment. Pr. zbior. Red. H. Górecki, Z. Dobrzyński, P. Kafarski, J. Hoffmann. No. 8 s. 57–61.
• 9. GAMRAT R. 2009. Vegetation in small water bodies in the young glacial landscape of West Pomerania. W: Contemporary problems of management and environmental protection. Vol. 2. Wetlands – their functions and protection. Ch. 5. Pr. zbior. Red. A. Łachacz. Olsztyn. University of Warmia and Mazury s. 95–105.
• 10. KOC J., CYMES I., SKWIERAWSKI A., SZYPEREK U. 2001. Znaczenie ochrony małych zbiorników wodnych w krajobrazie rolniczym. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 476 s. 397–407.
• 11. KOCHANOWSKA R., RANISZEWSKA M. 1999. Jak chronić śródpolne i śródleśne oczka wodne? Przegląd Przyrodniczy. T. X. Nr 3–4 s. 69–76.
• 12. KUBIAK J., TÓRZ A., NĘDZAREK A. 1999. Analityczne podstawy hydrochemii. Szczecin. Wydaw. AR. ISBN 83-87327-67-0 ss. 229.
• 13. MATUSZKIEWICZ W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa. PWN. ISBN 978-83-01144-39-5 ss. 537.
• 14. ORLIK T., JÓŹWIAKOWSKI K. 2001. Skuteczność usuwania zanieczyszczeń w przydomowej hydrofitowej oczyszczalni ścieków. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 77 s. 459–466.
• 15. OZIMEK T., RENMAN G. 1996. Rola helofitów w oczyszczalniach hydrobotanicznych. W: Oczyszczalnie hydrobotaniczne. Pr. zbior. Red. R. Błażejewski. II Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna. Poznań. Wydaw. AR s. 109–117.
• 16. PACZUSKI R., PACZUSKA B. 1997. Problem zanikania naturalnych zbiorników śródpolnych i śródleśnych na południowym skraju Wysoczyzny Świeckiej. Teoria i praktyczne aspekty badań ekologicznych. Idee Ekologiczne. Ser. Szkice. T. 6(10) s. 215–221.
• 17. PIEŃKOWSKI P. 2004. Analiza rozmieszczenia oczek wodnych oraz zmian w ich występowaniu na obszarze Polski Północno-Zachodniej. Zeszyty Naukowe AR Szczecin. Ser. Rozprawy. Nr 222. ISSN 0239-6467 ss. 120.
• 18. RUTKOWSKI L. 2004. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski Niżowej. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN. ISBN 978-83-01-14342-8 ss. 814.
• 19. SAPEK A. 2010. Rolnictwo polskie i ochrona jakości wody, zwłaszcza wody Bałtyku. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10 Z. 1(29) s. 175–200.
• 20. SAPEK B. 2001. Zagadnienie potasu w świetle oddziaływania rolnictwa na środowisko. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 476 s. 281–292.
• 21. SKWIERAWSKI A. 2005. Współczesne kierunki przekształceń małych zbiorników wodnych na obszarach rolniczych Pojezierza Olsztyńskiego. Inżynieria Ekologiczna. Nr 13 s. 166–173.
• 22. SKWIERAWSKI A., SZYPEREK U. 2002. Wpływ rolnictwa na jakość wody w małych zbiornikach wodnych Pojezierza Olsztyńskiego. Fragmenta Agronomica. Vol. 19. Nr 2 (74) s. 236–243.
• 23. SZYPEREK U. 2005. Rola oczek wodnych jako bariery biogeochemicznej dla spływów wapnia i magnezu ze środowiska rolniczego. Journal of Elementology. T. 10(4) s. 1083–1090.
• 24. WYSOCKI W., SIKORSKI P. 2002. Fitosocjologia stosowana. Warszawa. Wydaw. SGGW. ISBN 83- 72443-46-7 ss. 449.