Uniwersytet we Lwowie w latach 1939-1941. Matematyka, fizyka i astronomia

• Autorzy: Maligranda L. , Prytula J. G.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niniejszy artykuł jest poszerzoną wersją odczytu Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1919-1941 wygłoszonego na XXX Konferencji z Historii Matematyki w Będlewie (5-8 maja 2017). Prace historyczne dotyczące każdego uniwersytetu zwykle omawiają bardzo pobieżnie matematykę, fizykę i astronomię. Z tego powodu rozpoczniemy pierwszą część artykułu opisem Uniwersytetu Lwowskiego w szczególnym okresie lat 1939-1941 oraz wydziału związanego z matematyką, fizyką i astronomią. Wydział ten miał dwie nazwy: Wydział Matematyczno-Przyrodniczy (do listopada 1939 roku) i Wydział Fizyczno-Matematyczny (od 1 grudnia 1939 roku). Po zajęciu miasta, najpierw przez wojska niemieckie, a następnie przez wojska radzieckie we wrześniu 1939 roku, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie (UJK) i Politechnika Lwowska (PL) zostały zamknięte. Wkrótce jednak uruchomiono na ich miejsce uniwersytet i politechnikę, lecz w zmodyfikowanej formie, już jako uczelnie radzieckie. Przypomnijmy więc, że uniwersytet lwowski w omawianym okresie zmieniał nazwę trzy razy. W okresie od 8 listopada 1919 roku do października 1939 roku był to Uniwersytet Jana Kazimierza, by od 1 grudnia 1939 roku do stycznia 1940 roku nosić nazwę Lwowski Państwowy Uniwersytet ZSRR. Jednak już w styczniu 1940 roku przyjął nazwę Lwowski Państwowy Uniwersytet im. Iwana Franki i pod tą nazwą funkcjonował do sierpnia 1941 roku, kiedy to został zamknięty przez Niemców. Politechnikę zaś przemianowano na Lwowski Instytut Politechniczny. W trzeciej części tego artykułu zostaną podane szczegółowe losy dotyczące Wydziału Fizyczno-Matematycznego w tym okresie. Wszystko zostało opisane na podstawie dostępnych dokumentów, bądź opisu świadków wydarzeń tego okresu.

Słowa kluczowe

PL

Uniwersytet Lwowski; Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Lwowskiego; Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu Lwowskiego; lwowskie środowisko akademickie; matematyka polska

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Matematyczne
• Czasopismo: Wiadomości Matematyczne
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 53, nr 2
• Strony: 303--329
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., fot.

Twórcy

autor

Maligranda L.

• Department of Engineering Sciences and Mathematics, Luleå University of Technology

autor

Prytula J. G.

• Faculty of Mechanics and Mathematics, Ivan Franko National University of Lvov

Bibliografia

• [1] S. Banach, Rozkwit nauki, Wolna Ukraina 15 grudnia 1940 roku, str. 8 (po ukraińsku).
• [2] S. Banach, Sur la mesure dans les corps indépendants (O mierze w niezależnych ciałach), Zbirnik Prac Inst. Mat. Akad. Nauk Ukrain. RSR 1946, no. 8 (1947), 71-90, wersja angielska On measures in independent fields, Studia Math. 10 (1948) 159-177.
• [3] Dokumenty z Archiwum Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu im. Iwana Franki (1940).
• [4] Dokumenty z Państwowego Archiwum Obwodu Lwowskiego (1940-1941).
• [5] J. Draus, Uniwersytet fana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni, Księgarnia Akademicka, Kraków 2007, 328 stron.
• [6] R. Duda, Lwowska Szkoła Matematyczna, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, 256 stron.
• [7] A. Halpern, Spokojne życie, Biblioteka Orła Białego, Rzym 1946,134 strony.
• [8] S. Hartman, Wspomnienia (lwowskie i inne), Instytut Matematyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2014, 137 stron.
• [9] O. Hnatiuk, Odwaga i strach, Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław-Wojnowice 2015, 718 stron.
• [10] G. Hryciuk, Polacy we Lwowie 1939-1944: życie codzienne, Książka i Wiedza, Warszawa 2000, 430 stron.
• [11] E. Jakimowicz, A. Miranowicz (red.), Stefan Banach. Niezwykłe życie i genialna matematyka, Wydanie III, Wyd. Impuls, Kraków 2010, 202 strony.
• [12] S. Kalbarczyk, Polscy pracownicy nauki, ofiary zbrodni sowieckich w latach II wojny światowej, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2001, 295 stron.
• [13] E. I. Kalikinskaya, Meetings with Mark Vishik, Russian Math. Surveys 69 (2014), no. 6, 1149-1157.
• [14] K. Lanckorońska, Wspomnienia wojenne: 22.IX.1939-5.IV.1945, Znak, Kraków 2003, 364 strony.
• [15] L. Maligranda, Stefan Kaczmarz (1895-1939), Antiq. Math. 3 (2007), 15-61.
• [16] L. Maligranda, J. G. Prytuła, Lwowscy uczeni wymienieni w przesłuchaniach Banacha z 1944 roku, Wiad. Mat. 49 (2013), nr 1, 29-66.
• [17] R. D. Mauldin (red.), The Scottish Book: Mathematics from the Scottish Café, Birkhäuser, Boston 1981, xiii+268 stron.
• [18] S. Mazur, Wspomnienia matematyka z okresu wojny, Kultura i Społeczeństwo 22 (1978), nr 3, 23-26; przedruk: Przemówienie wygłoszone przy nadaniu doktoratu honorowego Uniwersytetu Warszawskiego, Wiad. Mat. 22 (1980), nr 2, 266-270.
• [19] Z. S. Olesiak, O lwowskim środowisku akademickim podczas wojny, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 46 (2001), nr 2, 35-59.
• [20] W. Orlicz, Sur les fonctions satisfaisant à une condition de Lipschitz généralisée. I, Studia Math. 10 (1948), 21-39; przedruk w: Władysław Orlicz, Collected Papers, Warszawa 1988.
• [21] Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, 361 stron.
• [22] J. G. Prytula, Remarks on the history of mathematics in Lviv up to the middle of the XXth century, Banach Center Publ. 87 (2009), 17-26.
• [23] Radziecki naukowiec otoczony jest szczególną opiekę państwa i narodu. Profesorzy lwowscy o swoich wrażeniach z Moskwy. Autorzy: W. Minkiewicz, W. Nowicki, K. Bartel, S. Kulczyński, A. Cieszyński, S. Ochęduszko, T. Boy-Żeleński, R. Rosołoński i S. Piłat, Czerwony Sztandar z 27 września 1940 roku, strony 3-4.
• [24] A. Redzik, Szkic o dziejach Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939-1946, Visnyk Lviv Univ., Ser. Histor. 2007, Special issue, 577-592.
• [25] K. Reischer, Praca naukowa na uniwersytecie, Czerwony Sztandar z 28 grudnia 1940 roku, str. 4.
• [26] K. Rudnicki, Z historii obserwatorium astronomicznego we Lwowie, Analecta 5 (1996), z. 2, 171-188.
• [27] P Rybka, Autobiografia, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 33 (1988), nr 4, 929-942.
• [28] P Rybka, Zarys dziejów astronomii na Uniwersytecie Lwowskim w latach 1932-1945, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, Seria 2, 1991, z. 4, 3-40.
• [29] H. Steinhaus, Wspomnienia i Zapiski, Aneks, London 1992, 587 stron.
• [30] V. Tarieladze, Stefan Banach in Tbilisi (On the occasion of his 120-th Birthday Anniversary), Book of Abstracts of the Third International Conference of Georgian Mathematical Union, Batumi, September 2-9, 2012, 21-26 (program konferencji dostępny pod adresem http://rmi.ge/~gmu/III_Annual_Conference/E_III_Annual.htm).
• [31] W. Żeleński, Podróże profesorów lwowskich do Moskwy w roku 1940, Wiadomości (Londyn) 30 (1975), nr 23 (1523) z 4 VI 1975, str. 4.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).